Iðunn : nýr flokkur - 01.12.1929, Page 75

IÐUNN
Heimskautafærsla.
3. Sjávarborðsbreytingar og orsakir þeirra.
Eins og kunnugt er, sjást þess víða skýr merki, að
afstaða lands og sjávarborðs er mjög breytileg. Víðs-
vegar á jörðunni eru jarðlög, sem myndast hafa í sjó,
og eins forn sjávarmörk, marbakkar, brimklif o. fl., á
ýmsri hæð fyrir ofan sjávarborð. Einnig má ráða af ýmsu,
að sjávarborð hefir stundum staðið lægra en nú.
Það er margt, sem hefir áhrif á hæð sjávarborðs og
veldur breytingum á afstöðu lands og sjávar. Eyjar, stór
lönd, eða stórar eða litlar spildur af þeim, ýmist hefjast
eða síga sökum eldsumbrota og annara byltinga í jarð-
skurninu. í jarðskjálftum á Nýja-Sjálandi, árið 1855, hófst
þannig ströndin að norðanverðu við Cookssund um 3 m.
meðfram 145 km. langri sprungu.
Víða verður vart hægfara hreyfinga í jarðskurninu.
Þannig hefir Svíþjóð verið að hefjast úr sjó um langt
skeið. Landið hefst meira norðan til en að sunnanverðu.
Hækkunin hefir numið mest einum metra á hundrað
árum, þar sem mælt hefir verið. En samtímis hefir Iand
lækkað að sunnanverðu við Eystrasalt og eins við Norð-
ursjóinn frá Holstein til Flandurs. I Belgíu og Flandri
eru nú svæði komin nokkura metra undir sjávarborð,
sem á þriðju öld e. Kr. voru skógi vaxin, og leifar róm-
verskra bygginga hafa fundist þar á 6 m. dýpi. Osku-
haugar steinaldarinnar gefa góða hugmynd um hreyf-
ingar þessara svæða síðan á steinöld. Upphaflega hafa
þeir verið á líkri hæð, nærri eða fast við sjó, en nú eru
þeir 60—70 m. yfir sjó í héraðinu um Osló, en sunnan
til í Danmörku og þar fyrir sunnan eru þeir horfnir
undir sjó. ]arðskurnið virðist þannig þrýstast saman í
fellingar eða öldur á þessu svæði. Samskonar hægfara
ölduhreyfinga verður vart víðar í jarðskurninu. Það er