Tímarit lögfræðinga - 01.12.1988, Page 13

ákveðinna brotategunda, er hafa svipuð einkenni og valda refsivörslu-
kerfinu sérstökum erfiðleikum. Nefndin byggir í áliti sínu á starfs-
lýsingu frá 1973 fyrir „statsadvokaten for særlig okonomisk kriminal-
itet“, þar sem sérstaklega eru tiltekin mál vegna auðgunarbrota (nema
þjófnaðar og ráns) og nokkurra annarra fjármunabrota samkvæmt
hegningarlögum, svo og mál vegna brota á atvinnulöggjöf, húsnæðis-
og skattalögum, enda séu málin öll þess eðlis, að ætla megi, að þau
séu umfangsmikil, liður í skipulegri brotastarfsemi, drýgð í sambandi
við framkvæmd sérhæfðra viðskiptaaðferða eða séu að öðru leyti af-
varlegs eðlis.8 Evrópuráðið fór þá leið með fyrrnefndri ályktun ráð-
hei’ranefndarinnar að setja fram tæmandi ski’á í 16 liðurn yfir efnahags-
bi’ot. Sumir liðirnir eru þó mjög almennt orðaðir.9 Einnig hefur verið
reynt að skilgreina efnahagsbi'ot á gi’undvelli fi-amleiðslu- og fjár-
mögnunai’ferlis atvinnulífsins og með hliðsjón af þeirn aðilum eða fjár-
munum, sem brot bitna á, á hverju stigi þess, sbr. líkan Per Ole Ti’ásk-
mans.10 Hugtakið „business crimes" er í bandarískum rétti notað í
svipaðri mei'kingu og efnahagsbi’ot hér að ofan:* 11 „By business ci’imes
we here refer to ci’imes of varying content having in common that
they are committed as part of the process of doing legitimate business.
The í’ange of ci’imes encompassed is gi’eat. It may include wholly
ti’aditional ci’inxes. For example, manslaughter would be included, if
the cause of the death were defective design of a commei’cial product.
So would bribery if done by a business entity in furtherance of its
business. Business ci'imes will also include — indeed principally —
crimes expressly formulated to í’egulate the conduct of business ... “
Ekki verður skilist svo við hugtakið efnahagsbrot, að ekki sé vikið
að hugtakinu hvítflibbabrot (white-collar crimes), sem bandaríski af-
bi’otafræðingui’inn Sutherland mótaði á 5. ái’atug aldarinnar. Var það
undanfai’i umi’æðna og aðgei’ða vegna efnahagsbrota, er hófust víða
um lönd á 7. og 8. áratugnum. Hugtökin skarast að nokkru leyti og
sum vandamálin ei’u hin sömu, en hafa verður í huga, að hvítflibba-
brotin voi’u miðuð við einfaldari þjóðfélagsgerð, þar sem ábyi’gð einka-
eigenda og stjórnenda fyi’ii’tækja var aðalviðfangsefnið. Hrein ein-
staklingsfyi'ii’tæki hafa á síðari áratugum orðið í æ ríkai’i mæli að
víkja fyrir samtökum manna um atvinnui’ekstur í alls konar félaga-
8 Bekæmpclse af pkonomisk kriminalitet. Betænkning nr. 1066/1986, bls. 17—18.
9 Economic Crime. Evrópuráðið 1981, bls. 11—12. Sjá bls. 232—233 hér á eftir.
10 P. O. Triiskman: En modell för forskning av ekonomins kriminalitet. Ekonomisk brotts-
lighet. Rapport 1979:1, bls. 51—60.
11 Kadish, Schulhofer og Paulsen: Criminal Law and Its Processes 1983, bls. 987.
211