Tímarit lögfræðinga - 01.04.1989, Side 61

Dómarar standa hér á landi framarlega í stjórnmálum enda þótt nú
sé minna um það en áður.
Það hefur komið fyrir að dómari hafi unnið álitsgerð um lögfræði-
leg deiluatriði sem lögð var fram í dómsmáli við sama dómstól.
Dómarar taka að sér margs konar gerðardómsstörf.
Dómarar sitja í stjórn atvinnufyrirtækja og peningastofnana.
Dómarar þiggja gjald fyrir dómarastörf frá öðrum málsaðila í formi
bílapeninga eða greiðslu hluta yfirvinnu.
Eflaust er erfitt vegna fámennis okkar að ætlast til þess að ekki
megi nota góða dómara til að vinna ákveðin verk og víst má telja að
dómarar teldu mikla skerðingu vera í því fólgna að þeir mættu ekki
vinna aukastörf. Það er hins vegar ljóst að í þeim löndum þar sem
settar eru skorður við aukastörfum dómara er ekki litið svo á að með
því sé verið að skerða sjálfstæði þeirra. Þvert á móti er verið að
tryggja það. Við mat á aukastörfum dómara verður hins vegar að
gera glöggan greinarmun á aukastörfum er lúta að dómsstörfum og
öðrum störfum, þeim ótengdum. Þá verður dómari ætíð að hafa í
hyggju að slík störf skerði ekki sjálfstæði hans sem dómara.
Ekkert ætti að vera því til fyrirstöðu að forstöðumaður dómara-
embættis beitti dómara áminningu skv. 1. mgr. 35. gr. eml. ef þessar
athafnir dómara þykja ósamrýmanlegar dómarastarfinu.
Hér hefur verið fjallað um lagalegt sjálfstæði dómara og takmark-
anir á því. Ég vil hins vegar ekki skilja við efnið án þess að geta
um það sem kalla mætti innra sjálfstæði dómara, sem vissulega er
hluti af sjálfstæði hans. Þetta má kalla fínni orð yfir kjark.
Dómarastarfið er ekki aðeins þýðingarmikið starf, því fylgir einn-
ig mikið álag. Þetta álag getur reynt mikið á innra sjálfstæði dómara,
enda oft verið að takast á um deiluatriði þar sem niðurstaða málsins
varðar miklu og snertir marga þjóðfélagsþegna. Þá verða dómarar oft
fyrir álagi vegna ágangs fjölmiðla sem vilja fá mál dæmd þegar í stað
eða með skrifum hafa komist að ákveðinni niðurstöðu. Sem dæmi um
hið fyrra þá hafa landhelgisbrot ætíð verið metin svo að fjölmiðlar
byrja að spyrja um dóm í flestum tilvikum áður en réttarhöld eru
byrjuð yfir sakborningi. Kynferðisbrot hafa einnig vakið athygli fjöl-
miðla og má nefna slík brot sem dæmi um hið síðara. Þannig er óbeint
álag dómara oft mikið og mikilsvert að hann sé undir það búinn.
Til innra sjálfstæðis heyrir einnig sá kjarkur sem þarf til að dæma
óþægilega dóma, t.d. gegn yfirvöldum. Eins og veitingavaldinu er hér
háttað til dómaraembætta er ljóst að þarna getur reynt á innra sjálf-
stæði dómara. Þá hljóta fleiri en ég að kannast við þá tilfinningu þeg-
55