Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Blaðsíða 111

111
Þau hugtök sem hér hefur verið fjallað um liggja til grundvallar helstu stefnum
sem telja má til fjölmenningarlegrar menntunar (E. multicultural education) í víðum
skilningi í dag. Þó að áherslur mismunandi stefna séu nokkuð ólíkar eftir löndum og
heimsálfum eru grundvallarhugtökin hin sömu. Banks (2005) er einn af þeim fræði-
mönnum sem hvað mest hefur skrifað um fjölmenningarlega menntun undanfarin
ár. Hann leggur áherslu á að fjölmenningarleg menntun sé a.m.k. þrennt: Hugmynd
eða hugtak, umbótahreyfing í menntun og ferli. Í fjölmenningarlegri menntun felst,
að mati Banks, sú hugmynd að allir nemendur – óháð kyni þeirra, stétt, menningu
og uppruna – ættu að hafa jöfn tækifæri til að læra í skólum. Önnur mikilvæg hug-
mynd í fjölmenningarlegri menntun er, að mati Banks, að sumir nemendur hafi, vegna
framangreindra einkenna svo sem stéttar eða menningar, betri tækifæri til að læra í
skólum eins og þeir eru skipulagðir um þessar mundir en aðrir nemendur sem til-
heyra öðrum hópum. Annað mikilvægt einkenni fjölmenningarlegrar menntunar er
að hún byggist á þeim grunni sem hver nemandi hefur og nýtir þann veruleika sem
grundvöll til að byggja á frekara nám þeirra, frekar en að gera lítið úr þekkingu þeirra
og sjálfsmynd (Nieto, 1999). Í þessu samhengi er einnig mikilvægt að hafa í huga að
þátttaka í mótun gilda í skólastarfi er sameiginlegt verkefni skólasamfélagsins í heild.
Til þess að þau nái að þróast þarf skólasamfélagið allt að styðja þau og starfa á grunni
þeirra. Sergiovanni (1999) lýsir í sama anda skólum sem samfélögum þar sem ólíkir
eiginleikar einstaklinga, svo sem menningarlegir og trúarlegir eru sameinaðir í heild
þar sem gagnkvæm virðing ríkir. Að mati fræðimanna er jákvæður, eflandi og lýðræð-
islegur skólabragur einnig líklegur til að styðja þróun og framkvæmd ofangreindra
grunngilda og vinna gegn hvers konar mismunun (Nieto, 1999; Ryan, 2003; Wrigley,
2000; 2003). Cotton, Hassan, Mann og Nickolay (2003) fjalla um mikilvægi sýnar eða
hugsjónar í því að þróa jákvæðan skólabrag og nauðsyn þess að sú sýn sé virk í skóla-
starfinu í heild, ekki bara orð á blaði.
Mannréttindi, virðing og fjölbreytileiki eru mikilvægustu grundvallargildi í skóla-
starfi í fjölmenningarsamfélagi. Gagnrýnin hugsun og lýðræðisleg þátttaka eru einnig
mikilvægir þættir sem nauðsynlegt er að þjálfa með börnum frá unga aldri. Fræði-
legur grunnur fjölmenningarlegrar menntunar byggist einmitt á þessum grundvall-
argildum. Íslensku aðalnámskrárnar eru að vissu marki einnig hliðhollar þeim, en um
leið er þar gengið út frá sérstöðu og yfirráðum ríkjandi menningar, tungu og trúar-
bragða, og gætir þar því nokkurrar þversagnar. Skólar á Íslandi eru sumir farnir að
tileinka sér framangreind grundvallargildi, en mikilvægt er að skólasamfélög í heild
sinni taki þátt í þeirri þróun og að samstaða náist um útfærslu þeirra í skólastarfinu.
Að auki þurfa sömu gildi að liggja til grundvallar í stefnumótun á ólíkum sviðum
samfélagsins og efla þarf þátttöku allra þegna. Auk þess að taka þátt í mótun sameig-
inlegs gildakerfis þurfa þegnar samfélagsins að geta yfirfært grundvallargildi þess og
nýtt þau í lífi og starfi. Aðeins þá er hægt að tala um fjölmenningarlegt samfélag þar
sem félagslegt réttlæti ríkir.
HANNA RAGNARSDÓTTIR