Morgunn - 01.12.1937, Blaðsíða 32

158
MORGUNN
nægja, prestarnir í gamla daga, að segja mönnum frá
því, að guð væri alvitur, algóður og réttlátur guð; og
ef menn gátu ekki sætt sig við þessa skýringu við spurn-
ingum sínum, þá varð þeim svo sem engin skotaskuld
úr því, að láta þá vita að til væri staður, sem vantrú-
uðum mönnum væri ætlaður eftir dauðann. Getið þið
nú hugsað ykkur öllu afskræmislegri mynd af guði og
tilverunni í heild sinni, en þessar og þvílíkar kenningar.
Þið vitið öll, að ég er ekki að tala hér um skoðanir, sem
farið var leynt með; þið munið eftir því í Barnalærdóms-
kverinu, sem ég og jafnaldrar mínir lærðu. Flettið upp
í kaflanum um dauðann, dómsdag og annað líf, þar
isjáið þið fróðleikinn, sem borinn var á borð fyrir börn
og fullorðna á þeim dögum.
Með vaxandi menningu, með vaxandi þrá eftir að
vita hið rétta, heimtaði fólkið eitthvað, sem samrýmdist
betur heilbrigðri skynsemi. Það neitaði blátt áfram að
trúa á þann guð, sem léti nokkura sál fæðast inn í þenn-
an heim, vitandi fyrirfram af alvizku sinni, að henni
mundi mistakast svo jarðvist sín, að það leiddi hana til
eilífra kvala. Breyskir og syndugir mennirnir vissu, að
þetta væri svo grimdarlegt, að þeir mundu jafnvel ekki
geta fengið af sér að gjöra þetta, hvað þá heldur hann,
sem er öllum æðri og betri. Það eru þó ekki liðin nema
rúm 40 ár síðan presturinn Matthías Jochumsson fékk
áminningu hjá biskupi fyrir að afneita þessari svívirði-
legu guðlöstun, sem útskúfunarkenningin er og hefir
altaf verið.
Þannig voru þá trúarhugmyndir alls þorra lands-
manna í lok 19. aldarinnar, annars vegar þokukend al-
gleymishugmynd um lífið eftir dauðann, hinsvegar
steingjörvingsleg efnishyggja með kuldaglott á vörum
yfir þeim veiku vonum, sem sumir gjörðu sér um áfram-
haldandi líf, vonum, sem efnishyggjan taldi á engum
rökum bygðar, sem takandi væri mark á. Trúmennirnir
hömpuðu Biblíunni máli sínu til stuðnings, en hinir töldu