19. júní - 19.06.1987, Qupperneq 74

BRJOTUM MURANA
NORRÆNT
JAFNRÉTnS-
VERKEFNI
/
Arið 1985 fól Norðurlandaráð
Norrænu ráðherranefndinni
að vinna að aukinni fjöl-
breytni í náms- og starfsvali
kvenna.
Ákveðið var að ráðast í 4 ára verk-
efni sem unnið yrði á Norðurlöndun-
um fimm. Verkefni nefnist BRYT
(brjóttu), á íslensku BRJÓTUM
MÚRANA. Petta er stærsta verk-
efni, sem norræna jafnréttisnefndin
hefur látið vinna og aldrei fyrr hefur
ísland verið jafn virkt í samnorrænu
verkefni á sviði jafnréttismála. í
hverju landi er starfandi verkefnis-
freyja sem skipuleggur og stýrir verk-
efninu í sínu landi. Brjótum múrana
er í öllum fimm löndunum staðsett
utan stærstu þéttbýlisvæðana, hér á
íslandi er verkefnið unnið á Akur-
eyri. Hlutverk okkar sem að verkefn-
inu vinnum er að þróa og prófa að-
ferðir til að hafa áhrif á kynskiptingu
vinnumarkaðarins, meta áhrif þeirra
og nýta okkur í því sambandi niður-
stöður þeirra rannsókna sem þegar
hafa verið unnar.
í hverju hinna fimm landa verða
unnin mörg verkefni á vegum Brjót-
um múrana. Aðgerðirnar beinast
bæði að skólakerfinu og vinnumark-
aðnum. Úlutur okkar verkefnisfreyj-
anna er ilnismunandi eftir verkefnum.
Við ýmist ýtum úr vör, vinnum verk-
efnið sjálfar eða fylgjumst með að-
gerðum og rannsóknum, eða allt í
senn. Hér á landi er yfirleitt um síð-
astnefnda kostinn að ræða, þar sem
sárfáir aðfir eru að fást við þessa hluti
og þann grundvöll sem lagður hefur
verið í hinum löndunum verður að
reyna að leggja hér jafnóðum m.a.
með rannsóknum.
KONUR EINANGRAÐAR í FÁUM, LÍTILS-
METNUM STARFSGREINUM
Meginmarkmið Brjótum múr-
ana er að bæta stöðu kvenna
á vinnumarkaðnum og auka
áhrif þeirra á samfélagið. Við
getum ekki horft fram hjá þeirri
staðreynd að einangrun kvenna í
fáum, fjölmennum og lítilsmetnum
starfsgreinum á stóran þátt í kúgun
kvenna og áhrifaleysi.
Stóraukin þátttaka kvenna í
launuðum störfum hefur ekki orðið
til þess að auka verulega áhrif þeirra
í þjóðfélaginu og hefur heldur ekki
leitt af sér aukna fjölbreytni í dagleg-
um störfum þeirra. Konur vinna svip-
uð störf inni á heimilunum og utan
þeirra, launin eru lág og áhrif kvenn-
anna á vinnuaðstöðu sína lítil sem
engin. Þær vinna þjónustustörfin og
undirstöðustörfin í iðnaðinum, störf
sem halda velferðarkerfinu uppi.
Auk þess sjá þær um að í þetta vel-
ferðarþjóðfélag komi nýir, heilbrigðir
þegnar, en því hlutverki sínu eiga
konur æ erfiðara með að sinna, þar
sem kerfið allt er sniðið að þörfum og
aðstæðum karla.
Léleg laun, aðstaða kvenna og
hógværar kröfur þeirra eru afleiðing
árþúsunda kúgunar og hefða, en auk
þess hefur mikið vinnuálag og tíma-
skortur verið þeim hindrun í barátt-
unni fyrir bættum kjörum. Á þessu
verður ekki breyting meðan konur
vinna nær eingöngu störf sem fram á
þennan dag hafa ekki þótt launa verð
innan heimilis, vinna þau undir stjórn
karla og láta þá um að meta gildi
þeirra. Konur verða að gera sér ljóst,
að þær eru jafn hæfar körlum. Til
þess að hæfileikar kvenna fái notið
sín á sem flestum sviðum, öllum til
góðs, þurfum við að skapa grundvöll,
sem ekki brýtur í bága við áðurnefnt
hlutverk kvenna að viðhalda mann-
kyninu, skapa þeim skilyrði til að ala
heilbrigð börn, óháð því hvaða starf
þær hafa valið sér. Og það er mikil-
vægt að ekki verði litið á þau skilyrði
scm réttindi kvenna, heldur leið til að
gera konum kleift að sinna nauðsyn-
legu hlutverki sínu.
TRYGGT OG ÞÆGT VINNUAFL
Rannsóknir hafa sýnt að konur
eru tryggt og hógvært vinnu-
afl, m.a. vegna svokallaðra
sérréttinda þeirra. Kona sem
búin er að vera frá vinnu vegna barna
sinna, lætur sér ekki detta í hug
stöðuhækkun, námsleyfi eða kaup-
hækkun. Hlutastörf kvenna eru líka
notuð gegn þeim, sú sem vinnur
hlutastarf á engan rétt til ofannefndra
veraldargæða. Goðsögnin um hið
ótrygga vinnuafl kvenna er úrelt,
konur eru að verða tryggara vinnuafl
en karlar, en gera enn mun minni
kröfur. Atvinnurekendur sem áður
réðu til sín konur vegna þess að ekki
þrufti að greiða þeim jafn há laun og
körlum fyrir sömu störf, ráða þær nú
vegna þess að þær eru þægar og
þægðin er m.a. óbein afleiðing svo-
kallaðra sérréttinda þeirra.
AÐ RÉTTLÆTA LAUNAMUNINN
En fleira þarf til að halda launum
kvenna niðri. Ein leiðin til þess
er skiptingin í kvenna- og
karlastörf. Ef konur og karlar
ynnu sömu störf, eða öllu heldur
hefðu sömu starfsheiti, þá bryti það í
bága við lög að greiða þeim mismun-
andi laun, enda geta flestir vinnuveit-
endur sýnt fram á jafnrétti á sínum
vinnustað, þar sem konur og karlar fá
sömu laun fyrir sömu störf. Karlarnir
hafa bara önnur starfsheiti en
konurnar.
Ýmislegt bendir til að milli at-
vinnurekenda og verkalýðsforystu sé
víða í gildi óformlegt samkomulag
um að viðhalda þessari kynskiptingu.
M.a.s. eru dæmi um formlegt, en
leynilegt samkomulag af því tagi hjá
fyrirtækjum á Norðurlöndum. Ávinn-
ingur atvinnurekendanna er að halda
tryggu vinnuafli kvenna í lágt launuð-
um störfum. Með tilkomu kvenna í
karlagrein, missir starfið oft virðingu
og karlar telja sig ekki geta gert kröf-
ur vegna starfs sem sýnt er að kona
getur líka unnið. Þetta er einn þcirra
sterku þátta, sem viðheldur og endur-
74