Iðunn : nýr flokkur - 01.03.1927, Blaðsíða 84

78
Georg Brandes.
IDUNN
um og blekkingunum? Viðurkendu þeir skiftinguna í
svart og hvítt? Það kann að sýnast hart að svara þess-
um spurningum játandi, en þó verður þeim naumast á
annan veg svarað, ef litið er á heildina. Og hafi ein-
hverir þessara manna ef til vill haldið ráði og rænu mitt
í brjálæðinu, þá fanst þeim að minsta kosti áhættuminst
að þegja. Það er lítt hugsanlegt, að heimurinn hafi
nokkru sinni séð jafn-almenn og jafn-aumleg andleg
gjaldþrot eins og á þessum árum.
Einn var þó sá maður ofan jarðar, sem bæði hélt viti
sínu óskertu og átti djörfung til þess að tala. Þessi
maður var Georg Brandes. Hann var á áttræðisaldri
þegar styrjöldin hófst. Og hans var freistað meir en
flestra annara til að taka afstöðu öðru hvoru megin.
Enginn má ætla að aðilum ófriðarins hafi látið sér á
sama standa á hvora sveifina hann snerist. Það var lagt
fast að honum, einkum af hálfu vesturveldanna, um að
taka málstað þeirra. Þau þörfnuðust einmitt hans. Rödd
hans náði víðar og var áhrifameiri en nokkurs annars
manns í hinum hlutlausu löndum.
Hér var naumast um það að ræða, að selja sjálfan
sig á uppboði. Hann hafði mikla samúð með þessum
þjóðum. Hann var á ýmsan hátt í þakklætisskuld við
þær og átti þar marga persónulega vini. Hér var ekki
farið fram á annað en það, að hann undirstrikaði þenna
samúðarhug sinn, að hann viðurkendi markalínuna, sem
skildi að réttinn og rangindin, sauðina og hafrana. í
aðra hönd gat hann svo vænzt þess, að verða borinn á
skrumvængjum og hljóta óskoraða lýðhylli og frægð með
þessum þjóðum.
Brandes fór aldrei dult með það, að hann kunni að
meta eigin verðleika. Sjáandi maður getur ekki hræsnis-
laust haldið því fram að hann sé blindur. Hann fór