Akranes - 01.06.1944, Blaðsíða 9

akranes
69
°g slátrun fyrir Sláturfélag Suðurlands um
íjölda ára.
Verzlunin hefur verið ákaflega heppin með
starfsfólk og hefur það ekki verið að skipta um.
Þetta fólk hefur starfað þar lengst: Friðjón
Runólfsson, Jón Hallgrímsson, Ólafur Sigurðs-
son, Bjarni Kristmannsson, Jónas Guðmunds-
son, Eðvarð Friðjónsson, Þórður Bjarnason,
Margrét Níelsdóttir, Guðbjörg Vilhjálmsdóttir,
Guðmundur Gunnarsson og Júlíana Gísladóttir.
Jón Jónsson, Asbergi
Hann var ættaður sunnan af Vatnsleysuströnd
°g fæddur þar 18. júlí 1885. Hann varð á unga
aldri fyrir imiklum veikindum, sem hefti mjög
líkamlegan þroska hans, en virtist hins vegar
ekki á nokkurn hátt hafa lamað andlegt þrek
hans og þroska. Sennilega má til þessara miklu
veikinda rekja, að hann var látinn nema skó-
smíði þegar á unga aldri.
Hingað til Akraness fluttist Jón 1909 og kaup-
if þá þegar Akrahúsið af Árna Árnasyni, sem
öyggði það 1904—5, og sezt þar þegar að sem
skósmiður. Tekur hann fljótlega til sín nem-
endur og skóar af miklu kappi. Það sást þegar
að Jón var enginn meðalmaður í neinu. Hann
var áhugamaður mikill og athafnasamur. Gerð-
ist hann nú formaður á mótorbátnum „Lax-
ánni“ og „Trausta", en stundaði mestmegnis
flutninga á þeim hér um flóann.
1910 giftist Jón Guðbjörgu Einarsdóttur frá
Akurprýði, Gíslasonar á Hliði. 1916 byggir hann
vestari part Ásbergshússins og byrjar að verzla
Þar í félagi við Magnús Guðmundsson frá
Traðarbakka, sem þá var formaður á m.b. „Sæ-
öorg. 1919 hætta þeir verzluninni, en í stað þ°ss
styður Jón að stofnun Kaupfélags Akraness 30.
juní það ár, og er í stjórn félagsins þar til það
kaettir störfum 1923.
Um þetta leyti selur hann neðri hæð hússins
a leigu fyrir brauðgerðarhús, en byggir timb-
urskúr vestan við húsið, reisir þar verzlun aft-
Ur einsamall og skóar þar janfhliða. 1929 hætt-
lr brauðgerðin í húsi hans, flytur hann þá
verzlunina inn og verzlar nú af kappi með
vefnaðarvörur og skótau. En í hið fyrra skipti
verzlaði hann með matvörur aðallega, og keypti
afurðir bænda.
Jón var einn hinn mesti fjörmaður er ég hef
Þskkt, hann var ákaflega viljugur og dugnað-
arforkur, kappsfullur, áræðinn og hinn mesti
haannkostamaður. Honum var umhugað um
framfarir hreppsins og studdi mjög að Garða-
kaupunum á sínum tíma, og var þegar einn af
fjórum, sem tóku lönd til ræktunar til þess að
syna mönnum, að Garðaland væri ræktanlegt
°g af því mætti hafa mikið og varanlegt gagn.
A þessu landi setti hann sér þá þegar upp
kúabú, en lét sér það ekki nægja, heldur keypti
hann jörðina Bekansstaði í Skilmannahreppi
1931 og hefur þar ráðsmann um sinn. Þangað
Uytur hann svo alfarinn um vorið 1933, og rek-
Ul' verzlunina samhliða, en selur hana í ágúst
1935 tengdasyni sínum Óöni S. Geirdal, sem átt
hefur verzlunina og rekið hana af miklum á-
huga og dugnaði.
Vorið 1939 hefur Jón svo makaskiti á Bek-
unsstöðum við Oddgeir Ólafsson á eigninni
Svalbarða á Akranesi og flytur þangað strax.
Þar býr hann svo þar til hann andast 16. imarz
1940.
Af því sem hér er sagt má sjá, að Jóni nægði
ekkert smátt, heldur engir smásnúningar eða
shatt. Eftir að hann kom að Bekansstöðum
hraust hann um á „hæl og hnakka", gerði stór-
lelldar jarða- og húsabætur og setti upp stórt
hú á litlu koti. Hann „bjó þar til læk“ með því
að safna saman vatni af flóanum fyrir ofan,
>.beislaði“ hann og lét hann „þræla“ í bænum.
Jón tók mikinn þátt í opinberum málum og
lélagsstarfsemi allri, svo sem ungmennafélaginu
Jón Jónsson Ásbergi og kona hans Guöbjörg
Einarsdóttir.
og fiskideildinni. Hann var hreppsnefndarmað-
ur í mörg ár, og alla tíð í fátækranefndinni,
þar var hann sem annars staðar duglegur, sam-
vinnuþýður og úrræðagóður. Jón hefur því lagt
margt á gjörva hönd og alltaf gengið að því
heill og óskiptur, þrátt fyrir hin mörgu verk-
efni. Hann var hinn imesti framfaramaður og
ótrauður að styðja framkvæmd þeirra mála, er
miðuðu til almenningsheilla.
Kona Jóns lifir mann sinn og býr á Sval-
barði. Hún er mjög stillt kona og var manni
sínum samhent og hjónaband þeirra ágætt. Þau
áttu þessi börn: Guðrúnu, Einar, Guðlaugu, Jó-
hann Grétar og Guðjón Ásberg, sem öll eiga
heima hér á Akranesi.
Eftir að Óðinn keypti verzlunina rak hann
hana undir nafninu J. Jónsson & Geirdal, en
haustið 1943 seldi Óðinn vörubirgðir verzlun-
arinnar Jóhannesi Arngrímssyni klæðskera frá
Hafnarfirði, og leigir honum búðina. Nú rekur
Jóhannes í þessum húsakynnum klæðskeraverk-
stæði og verzlun.
Verzlun Guðjóns Jónssonar
Guðjón var ættaður af Akranesi og fæddur
hér. í Hákoti bjó hinn broshýri móðurfaðir
hans, Jón Pálsson, sem allir gamlir Akurnesing-
ar hljóta að kannast við.
Á unga aldri stundaði Guðjón sjóinn eins og
flestir jafnaldrar hans gerðu og gera enn. Hann
hafði snemma mikinn hug á að eiga með sig
sjálfur og vinna sjálfstætt. Hann var þess vegna
einn af þeim, sem lagði í byggingu m.b. „Hegr-
inn“ 1909, um þátttöku lians í útgerðinni verð-
ur annars staðar getið.
Árið 1918 byrjaði hann fyrst eigin verzlun í
„Oddgeirsbúð", nálægt þar sem hús Þorgeirs
Jósefssonar stendur. Árið 1922 byggði hann svo
stórt hús, Staðarfell, við Óðinsgötu 1, og rak
verzlunina þar af mikilli nákvæmni meðan hon-
um entist líf og heilsa til. Guðjón heitinn and-
aðist 2. 6. 1929 og var banamein hans krabba-
mein.
Nokkur ár rak Guðjón timburverzlun í félagi
við firmað Bjarni Ólafsson & Co., ennfremur
reisti hann ásamt Birni Björnssyni bakara í
Reykjavík brauðgerðarhús það, er enn stend-
ur við Skírnisgötu og er nú rekið af Alþýðu-
brauðgerðinni.
Guðjón tók nokkurn þátt í opinberum málum
og var hreppsnefndarmaður og oddviti í nokk-
ur ár. Guðjón var allvel greindur, gætinn mað-
ur og grandvar, skrifaði ágæta hönd og var
hinn reglusamasti maður í hvívetna. Hann var
ágætur félagsmaður og starfaði í ungmennafé-
laginu og fiskideildinni um mörg ár.
Hann var kvæntur Ólafíu Ólafsdóttur, ágætri
konu, sem lifir mann sinn, ásamt tveimur börn-
um þeirra, sem bæði eru uppkomin, Elías og
Unnur. Hún rak verzlunina áfram eftir lát
manns síns til 1933 með aðstoð Jóns Sigmunds-
sonar. Hætti henni þá, en var þá byrjuð að reka
matsölu og hefur haft það starf með höndum
síðan.
Guðjón var einn af fjórmenningunum, sem
tóku ræktunarland í Garðalandi og hóf þar
ræktun.
Kaupfélagsstarfsemi á Akranesi
Á fundi Æfingarfélagsins er því fyrst hreyft,
að því er ég frekast veit, að koma upp einhvers
konar samkaupum á nauðsynjum manna. Af
þessu varð þó ekkert þá. Rétt eftir síðustu
aldamót er svo stofnað hér sjómannafélagið
„Báran" og 1906 upp úr því Fiskideildin Báran.
Enda þó markmið félagsins væri engan veginn
fyrst og fremst kaupfélagsstarfsemi, vaknaði
fljótt þessi sama hugmynd sem fyrr, að hafa
samtök um sameiginleg innkaup á nauðsynjum
til heimilisþarfa. Var þegar gerð alvara úr
þessu og samið við verzlunina Edinborg um að
annast þessi samkaup allra félagsmanna. Vegna
þessara „stórkaupa" fengu menn nokkru betri
kaup, enda skyldi þessi verzlun vera algerlega
kontant. Edinborg hafði þetta á hendi í nokkur
ár, ennfremur verzlun Lofts Loftssonar og
Þórðar Ásmundssonar.
Nokkur ár keypti félagið og vörur sínar beint
frá heildsölum og skiptu þeir vörunum á milli
félagsmanna, er hingað kom.
Akurnesingar hafa nú um mörg ár engin slík
samkaup eða félagsskap haft með höndum.
Hins vegar hefur Kaupfélag Borgfirðinga hér
opna söludeild frá 1908—1914 í húsi Sveins Guð-
mundssonar, sem var á þeim tima kaupfélags-
stjóri fyrir félagið. Ekki aðeins fyrir þessari
söludeild þess, heldur og starfsemi þess í Borg-
arnesi og Seleyri.
Um tíu ára skeið eða meir lá þessi starfsemi
niðri, en hinn 30. júní 1919 er stofnað Kaupfé-
lag Akraness, í Báruhúsinu hér, og segir svo í
fundargerðinni:
1. „Voru lesin upp lög Kaupfélags verka-
manna í Reykjavík, og var samþykkt að sníða
lög Kaupfélags Akraness að mestu eftir þeim.
2. Borin upp tillaga um að gengið væri til at-
kvæða um, hvort kaupfélagið skyldi stofnað nú
Guðjón Jónsson.