Akranes - 01.06.1944, Blaðsíða 10

70
AKRANES
þegar. Bæði til-lagan og kaupfélagsstofnunin
var samþykkt í einu hljóði og um 40 menn
greiddu 2 kr. hver í inntökugjald.
Að endingu var kosin 5 imanna stjórn fyrir
félagið og hlutu þessir kosningu:
Jón Jónsson, Ásbergi, Jón Auðunsson, Höfn,
Sveinn Magnússon, Setbergi, Sveinbjörn Odds-
son, Árnabæ, og Sigurður Halldórsson, Ak-
braut.“
Formaður stjórnarinnar var kosinn Sveinbj.
Oddsson. Framhaldsstofnfundur var svo haldinn
7. sept. 1919 og samþykkt lög fyrir félagið, er
stjórnin hafði samið. Á þessum sama fundi var
og samþykkt svofelld tillaga fró Guðjóni Tóm-
ássyni: „Fundurinn ályktar að fela stjórninni
að annast innkaup og afhendigu á nauðsynja-
vörum og starfrækja sölubúð undir félagsins
nafni þar til öðruvísi verður ákveðið."
Á fundi 1. jan. 1920 er rætt um byggingu
vörugeymsluhúss og verzlunarhúss, en var þá
ekkert frekara aðhafst. Á fundi 23. júní þetta
sama ár er svo samþykkt tillaga frá Guðjóni
Tómássyni eftir miklar umræður um imálið, að
byggja verzlunarhús á yfirstandandi sumri. —
Fram að þessu hafði félagið bækistöð sína hjá
Jóni í Ásbergi, en hann sagðist ekki geta hjálp-
að því lengur um húsnæði.
Fyrsta haustið annaðist formaðurinn Svein-
björn Oddsson um verzlunarreksturinn, en er
hann fór til sjós á vertíðinni tók starfið að sér
Sveinn Magnússon á Setbergi. En næsta vor
mun Arnmundur Gíslason hafa verið ráðinn
kaupfélagsstjóri, og gegndi hann því starfi til
haustsins 1921.
Á fundi 7. nóv. er því svo yfirlýst að búið sé
að byggja hús fyrir félagið og kosti það 16000
kr., sé það mun meira en ráð hafi verið fyrir
gert, og stafi það fyrst og fremst af ýmsum
breytingum, sem taldar hafi verið nauðsynleg-
ar. Um þetta leyti voru að ýmsu erfiðir tíimar,
illt að fá peningalán, og er að sjá sem félagið
hafi reist sér „hurðarás um öxl“ með bygging-
unni, þar sem hún hvíldi þungt á rekstri fé-
lagsins, því framlög félagsmanna í upphafi voru
vitanlega alltof lítil. Það er því auðheyrt á
fundargerðum félagsins að fjárhagurinn hefur
verið þröngur og imiklar bollaleggingar um,
hversu bæta mætti þar úr.
Haustið 1921 er Hjörtur B. Helgason ráðinn
kaupfélagsstjóri félagsins. Hinn 15. des. þetta
sama ár er það til umræðu að félagið hefji
fískreitagerð og verkun á saltfiski. Er samþykkt
að fram fari athugun á þessu máli frá öllum
hliðum.
Það er bert, að þó nokkuð af skuldum hefur
safnast hjá félagsimönnum og jafnvel utanfé-
lagsmönnum, því að oft eru gerðar fundarsam-
þykktir um þetta efni og menn hvattir til að
greiða þær. Einnig er samþykkt að neita þeim
um lán, sem ekki greiði eldri skuldir sínar.
Á árinu 1922 virðist seim félagið eigi mjög
erfitt. Einstaka félagsmenn gera mikið til að
hvetja til framlags og samheldni um starf og
rekstur félagsins. En áhuginn virðist ekki nógu
almennur og verður því ekkert úr framlögun-
um.
Á árinu 1923 kreppir enn meira að félaginu.
og er nú auðheyrt á imönnum, að þeir telja því
ekki langs lífs auðið. Enda selja þeir hús fé-
lagsins þá um vorið Gísla Gíslasyni frá Lamb-
haga, og er kaupverðið 12 þús. kr. Á fundi 10.
júní er talað um félagsslit, innheimtu skulda
og samninga við lánardrottna. Er stjórninni
falið að annast um þessi störf.
Skuldir náðust allar, en nokkrum mönnum
þurfti að stefna. Það var svo samið við þá, sem
félagið skuldaði, þannig að sumum var greitt
að fullu, en við aðra samið og greitt með af-
föllum.
Þessir menn voru í stjórn félagsins meðan
það starfaði: Jón Jónsson, Jón Auðunsson,
Sveinn Magnússon, Sveinbjörn Oddsson, Sig-
urður Halldórsson Akbraut, Jón Sigurðsson,
Vindhæli, Árni Böðvarsson, Hjörtur B. Helga-
son, Hallgrímur Jónsson Miðteig, Jón Ólafsson
Stað, Einar Ingjaldsson Bakka, Svafar Þjóð-
björnsson og Vilhjálmur Benediktsson.
Frá 1923 liggur hér niðri öll kaupfélagsstarf-
seimi þar til 1931, en það ár, hinn 20 janúar,
kýs Verklýðsfélag Akraness þriggja manna
nefnd til þess enn á ný að taka upp og annast
innkaup félagsmanna á nauðsynjum þeirra. í
nefndina voru þessir menn kosnir: Sigurður
Björnsson, Sigurður Símonarson og Sigurdór
Sigurðsson. Fyrir nefndina var lagt að safna
saman pöntunum félagsmanna og kaupa það
samanlagða magn af kaupmönnum eða heild-
sölum í Reykjavík, sem bezt kjör byðu. Allt
þetta gerði nefndin. Tveir nefndarmanna munu
hafa viljað gera þessi kaup þegar í Reykjavík,
en einn nefndarmanna vildi fresta kaupum
þessum, en í stað þess leggja inn pöntun hjá S.
í. S., sem pantaði þær rneð næsta skipi, gegn
3% ómakslaunum.
Af þessum eða einhverjum öðrum orsökum
féllu frekari aðgerðir í málinu niður í bili. Að
nokkrum tíma liðnuim var svo horfið að því
ráði að panta vörur í gegn um S. í. S. Komu
vörurnar beint til Akraness og hafði nefndin
á hendi afhending þeirra, og umsjón með þess-
um verzlunarrekstri. Þetta gekk allt saman vel,
og var fljótlega gerð pöntun á ný, mun stærri
en hin fyrri, og fór eins uim afgreiðslu alla.
Ekkert fé hafði nefndin á milli handa til kaup-
anna. Sömdu þeir við S. í. S. að þeir mættu
afhenda viðkomandi vörur gegn staðgreiðslu,
enda skyldu þeir að kveldi hvers dags senda
greiðslu suður.
Hinn 29. maímán. 1931 var svo haldinn stofn-
fundur Pöntunarfélags Akraness, og lög samþ.
fyrir félagið. Félagssvæðið skyldi vera Ytri-
Akraneshreppur. í fyrstu stjórn voru þeir
kosnir: Sigurður Símonarson, Sigurður Björns-
son og Sigurdór Sigurðsson, en til vara Sæ-
mundur Friðriksson.
Starfseimi þess var hafin í verzlunarhúsum
Þórðar Ásmundssonar, við Vesturgötu, en var
aðeins pöntunarstarfsemi, eins og nafnið bend-
ir til. Var ætlunin að taka á móti pöntunum fé-
lagsmanna og afhenda vörurnar haust og vor,
en hafa ekki opna sölubúð. Fyrsti og aðal-
starfsmaður var Sigurður Símonarson, og fyrst
í stað með honum Sigurður Björnsson.
Á aðalfundi 14. febrúar 1934 er allmikið rætt
um þessa starfssmi félagsins í því formi, sem
hún hafði verið rekin, svo og um framtíðar-
starfsemi félagsins. Urðu um þetta miklar um-
ræður, þar sem sumir vildu eingöngu halda
starfseiminni áfram á sama grundvelli og hing-
að til. Þ. e. eingöngu sem pöntunarfélag. En
aðrir vildu opna sölubúð þegar, og ráðast í hús-
byggingu. Kom þá fram tillaga frá Sveinbirni
Oddssyni um að kjósa nefnd til þess að athuga
þetta mál og leggja fyrir félagsfund. En áður
en nefnd þessi hafði lokið störfum, opnar fé-
Igasstjórnin sölubúð á áðurnefndum stað. Á að-
alfundi 1935 er samþykkt að félagssvæðið skuli
líka ná yfir Innri-Akraneshrepp. Sömuleiðis að
fjölga imönnum í stjórninni úr þrem í fimm.
Aðalfundur fyrir árið 1935 er haldinn 13. 11.
1936. Höfðu þá skuldir félagsmanna aukist
verulega. Á árinu 1936 kaupir stjórnin húsið á
Óðinsgötu 11 af Árna Árnasyni fyrir kr. 50000.
Virðist það hafa verið gert án þess að stjórnin
hefði til þess formlegt samþykki félagsfundar.
Er á þessum aðalfundi einmitt mikið rætt um
þessi tvö mál. Af fundargerðinni virðist mega
ráða, að félagsmenn séu almennt ánægðir með
gerðir stjórnarinnar, að því er tekur til húsa-
kaupanna. Á þessum fundi er og samþykkt að
gefa félagsmönnum 5% afslátt af viðskiptum
gegn staðgreiðslu. Á þessum fundi er enn sam-
þykkt að stækka svæðið, og skyldi nú ná til
allra hreppa utan Skarðsheiðar.
Síðari hluta ársins 1936, 1937 og fyrri hluta
ársins 1938 hrakar starfsemi og efnahag félags-
Kaupfélag Suður-Borgfiröhiga.
Áður eign Árna Árnasonar og byggt af honum.
ins verulega. Enda eru svo komið á imiðju ári
1938 að félagið verður að leita nauðasamninga.
Þegar hér er komið er félagið orðið mjög mik-
ið skuldbundið Sambandi íslenzkra samvinnu-
félaga. Býður S. í. S. félaginu að greiða skuld-
heimtumönnuim 40% af inneignum þeirra, ef
um það náist samkomulag, gegn ýmsum þar til
greindum skilyrðum. Að þessu er gengið á fé-
lagsfundi 23. ágúst 1938. Virðast eftirgjafirnar
hafa orðið 46 þúsund kr. Á þessurn sama fundi
eru samin og samþykkt ný lög fyrir félagið,
þar sem nafni þess er m. a. breytt. Skyldi það
nú heita Kaupfélag Suður-Borgfirðinga, og
heitir það svo enn.
Á félagsfundi 21. marz 1940 er samþykkt að
félagið gangi í S. í. S.
Eftir nauðasamningana 1938 réði S. í. S. að
mestu um framkvæmdastjórn félagsins, og út-
vegaði því menn til að veita því forstöðu. Hafa
það allt verið gætnir og góðir menn, enda hef-
ur félagið verulega bætt hag sinn síðan og eflt
starfsemi sína. Vörusala á árinu 1943 varð yfir
900 þúsund krónur, en var 1942 rúmar 500 þús.
kr. Félagið úthlutaði 7% ársarði til félags-
manna fyrir 1943 og lagði 4% í stofnsjóð.
Upp á síðkastið hefur komið til mála á fund-
um félagsins, að það beitti sér fyrir byggingu
ullar-þvottahúss og bygging imjólkurstöðvar, en
ekki hefur þótt tiltækilegt að hefja framkvæmd-
ir í þessa átt.
Að síðustu skal þá getið um starfsfólk félags-
starfsemi þessarar eftir því sem föng standa til.
Eins og áður er sagt, voru þeir við fyrstu
pöntunarstarfsemina: Sigurður Björnsson, Sig-
urður Símonarson og Sigurdór Sigurðsson. —
Eftir að búð var opnuð er Sigurður Símonar-
son kaupfélagsstjóri allt til 6. júní 1937. Þá
Árni Benediktsson frá Reykjavík til 14. maí
1938. Jón Gunnarsson kaupfélagsstjóri á Seyð-
isfirði frá 14. 5. ’38 til 5. 9. sama ár. Þá er um
nokkurra mánaða skeið til 17. nóv. 1938 Einar
Jónsson, starfsmaður hjá S. í. S. Eftir hann
kemur Björn Stefánsson frá Fáskrúðsfirði frá
17. 11. 1938 til 22. 6. 1939. Af honum tekur við
starfinu Friðjón bróðir hans, (nú starfandi við
Kron í Reykjavík) og er til 10. 10. 1942. En frá
þeim tíma hefur verið kaupfélagsstjóri Sveinn
Guðmundsson frá Norðfirði.
Annað starfsfólk frá upphafi hefur m. a. ver-
ið þetta: Guðfinna Svafarsdóttir, Áslaug Ás-
mundsdóttir, Sveinbjörg Arnimundardóttir, Sig-
urbjörg Ásta Magnúsdóttir og Sigurður Matt-
híasson. Þessir hafa verið endurskoðendur: Arn-
mundur Gíslason, Þórh. Sæmundsson, Svein-
björn Oddsson, Einar Jónsson, Guðm. Kr. Ólafs-
son og Svafar Þjóðbjörnsson.
Það hefur verið félaginu mikið happ, að' eign-
ast þetta stóra hús fyrir starfsemi sína, fyrir til-
tölulega lítið verð. Það var myndarlega gert,
(og þurfti nokkra hugdirfð til) af Árna Árna-
syni að byggja þetta hús, aleignalausan mann,
þó hann á erfiðum tímum gæti ekki lokið full-
komlega við það né haldið því. Ef skynsamlega
er haldið á málum félagsins, má telja víst, að
því sé sigurinn vís héðan af.
Framhald á bls. 74.