Freyr - 01.02.1998, Blaðsíða 36

gnæfandi meirihluta (87% að meðal-
tali).
Þar sem tafla sú, sem sýnir fyrr-
nefnda greiningu Hagþjónustunnar
er stærri en svo að hún verði birt hér
í heild sinni eru höfuðþættir hennar
teknir saman í töflu la, þ.e. fyrir
hverja mjólkurkú og síðan útfært í
töflu 1 b fyrir hvem framleiddan lítra
mjólkur.
Það sem hér er vitnað til sem
fastur kostnaður em eftirtaldir liðir:
Hálffastur kostnaður (laun v/að-
keyptrar vinnu, viðhald, rekstur bif-
reiða o.fl.), afskriftir (útihús, rækt-
un, vélar o.fl. ásamt niðurfærslu
greiðslumarks), fjármagnsliðir (vext-
ir og verðbreytingar) og aðrar tekjur,
sem koma til frádráttar, þannig að
eftir stendur hagnaður/(tap) fyrir laun
eigenda, eða það sem kalla má íjöl-
skyldutekjur.
Það sem athygli vekur í þessu
uppgjöri Hagþjónustunnar er að fasti
kostnaðurinn (hér merktur A
„breytilegur"), þvert ofan í skil-
greiningar, fylgir nythæð á kú og
það svo mjög að hann er jafnvel
breytilegri en sjálfur breytilegi kostn-
aðurinn (sjá töflu la og mynd 1).
Fastur kostnadur er
hinn sami á hverja kú
Nú sér það hver maður af eigin
hyggjuviti, þar sem bústærðin í
hverjum flokki er mjög svipuð (24,3
kýr ± 3) að fastur kostnaður hlýtur í
raun og samkvæmt skilgreiningu að
vera hinn sami á kú, óháð því hvað
hver og ein mjólkar. I töflu la ásamt
myndum I og 2 eru dregin fram í
dagsljósið áhrifin af nythæð á fjöl-
skyldutekjur á hverja kú þegar fastur
kostnaður annars vegar samkvæmt
búreikningum, sem hér er nefndur A
(breytilegur) er notaður og hins veg-
ar þegar hann er settur fastur (B) og
þá miðað við meðaltal allra búa eða
kr. 91.835. A sama hátt koma fram
áhrif nythæðar á fjölskyldutekjur á
hvem mjólkurlítra miðað við sömu
forsendur í töflu 1 b og myndum 3
og 4.
Sést glögglega af þessu að arður
af hveijum framleiddum lítra vex í
raun u.þ.b. um kr. 6,90 fyrir hverja
l. 000 lítra í aukinni meðalnyt (mynd
4) en stendur ekki í stað eins og
mynd 3 gefur til kynna.
Til frekari glöggvunar má hugsa
sér Jón bónda sem á 25 kýr í fjósi,
sem skila t.d. 83.000 lítrum í samlag
(3.3301/kú). Nú skapast þær aðstæð-
ur (býðst t.d. kvóti á viðráðanlegu
verði) að hann ákveður að auka nyt-
ina um 15.000 lítra og þá eingöngu
með þeim hætti að auka nyt per kú -
þ.e. í ~ 4.000 lítra.
Að sönnu eykst tilkostnaður við
fóðuröflun og þar með rekstur véla
o.fl. ásamt þjónustu, þ.e. breytilegur
kostnaður eykst. Fráleitt er hins veg-
ar að viðhald, afskriftir o.fl. samfara
föstum kostnaði breytist svo nokkm
nemi við þessi umskipti. Ahrifin á
fjölskyldutekjur - afgangsstærðina,
þegar búið er að draga fastan kostn-
að frá framlegð, eykst því nokkum
veginn um sömu upphæð og fram-
legðin, og hlutfallslega vaxa tekj-
umar mun meira en bæði framlegð
og hvað þá heldur heildarbúgreinar-
tekjur, eins og gert er ráð fyrir á
mynd 2, þar sem föstum kostnaði er
haldið föstum á gmndvelli meðal-
búsins.
Jón hefur alla tíð verið drjúgur
bóndi og fært m.a. búreikninga og
haldið vel utan um sitt og barmað sér
eitthvað að góðra bænda sið. Hann
hefur hins vegar ekki þurft að nýta
sér svigrúm í skattakerfmu svo að
neinu nemur til þess að halda sér
undir skattleysismörkunum.
Þegar hins vegar nytin óx og
tekjur með - þá var ekki um annað
að ræða en að nýta sér til hins ýtrasta
allt það svigrúm sem hugsast gat til
þess að halda laununum, sem mest
við þessi mörk. Eftir að hafa ráðfært
sig við bókhaldsþjónustu og fræðst
hjá þeim hjá Hagþjónustu landbún-
aðarins hefur honum tekist - að
sjálfsögðu innan leyftlegra marka -
að auka fasta kostnaðinn svo mikið,
m. a. með strangara aðhaldi í útgáfu
launamiða á þá sem koma að búinu,
kaupa sér nýja dráttarvél o.fl. vélar,
endumýja mjaltakerfið og afskrifa
allt í leyfilegan topp ásamt fleiru,
sem ekki verður upp talið. Þannig
greiðir hann nú sjálfum sér laun,
sem í rauninni eru að hluta til fólgin
í aukningu fasta kostnaðarins með
þeim árangri að fjölskyldutekjur til
skatts verða ótrúlega lítið hærri en
áður.
Búgreinatekjur og fram-
legð gefa ekki rétta
mynd af arðseminni
Ut frá þessu ætti hverjum manni að
vera ljóst að hvorki búgreinatekjur
né framlegð á lítra gefa rétta mynd
þegar verið er að bera saman raun-
verulegan arð af þessari framleiðslu-
einingu sem fullyrða má, samkvæmt
framansögðu, að komi ekki fram í
hefðbundinni búreikningafærslu
vegna þess að hluti raunverulegs
hagnaðar eigenda upp í laun koma af
skattalegum ástæðum fram sem fast-
ur kostnaður.
Það er í hæsta máta hlálegt þegar
leiðandi menn í leiðbeiningum eru
ekki gagnrýnni á hefðbundna bú-
reikningafærslu en svo að láta þessa
skattalegu meðferð leiða sig og trú-
lega aðra og gjaman þá sem síst
skyldi, út á þá ömurlegu braut að
hamla gegn afurðasemi sem gjaman
er léleg fyrir með því að rýra gildi
þess að hafa almennileg hey.
Er nokkur furða þótt manni detti
helst í hug draugasaga eða eitthvað
álíka til að skýra slíkt fyrirbrigði.
Að mörgu öðm má hyggja í sam-
bandi við heygæði og afurðasemi
mjólkurkúa, svo sem eins og setn-
ingunni, sem höfð er eftir Kristni
bónda Guðnasyni á Þverlæk í
Holtum í Bændablaðinu 9. des.
1997, en hún hljóðar svo: „Góð hey
kalla á meiri kjamfóðurgjöf eftir
burð...“.
Setningin er að vísu aðeins lengri,
en þessi hluti hennar nægir til að
minna á ákveðin grundvallarvísindi,
sem menn verða að átta sig á, sem
ætla sér að fóðra kýr, að ekki sé talað
um þá sem ætla að segja öðmm
hvemig eigi að gera það.
Annað verður að bíða betri tíma.
Egilsstöðum, 23. janúar 1998
Millifyrirsagnir eru Freys
32-Freyr 1/98