Freyr - 01.11.2002, Blaðsíða 31

Nú eru framleiddar a.m.k. fjór-
ar gerðir af fóðurgöngum með
færanlegum framhliðum: Wee-
link, Cow-Pow, Schulens og
Vollerup Smedland. Hugmynda-
fræðin að baki þessara mismun-
andi gerða er hin sama. Kerfíð
er látið í ystu stöðu og fóðri
komið fyrir á fóðurganginum.
Þetta fóður getur í raun verið á
hvaða formi sem er, rúllur, þurr-
hey, vothey o.fl. Eini munurinn
er sá að rúmþyngd fóðursins er
mismunandi og því misjafn til
hve langs tíma hver fóður-
skammtur dugar. Síðan er yfír-
leitt stjómbúnaður sem notaður
er til að færa jötugrindina að
fóðrinu. Ymist er þá um að ræða
vökvakerfí sem knúið er af raf-
mótor eða tannhjóladrif. Þó er
Cow-Pow kerfíð frábrugðið að
þessu leyti því að það byggir á
því að kýmar ýta sjálfar fóður-
grindinni áfram.
Kýrnar
Atgeta
Kýr verja um 3-7 klst. á dag í
fóðurát og 10-14 klst. í hvíld
(Konggaard, 1983a, Albright og
Timmons, 1984). Ymsirþættir
hafa áhrif á áttímann, t.d. fram-
leiðslustig, aðbúnaður og fóður-
gerð. Hár orkustyrkur og sam-
keppni um átpláss getur dregið úr
áttíma (Olofsson, 2000).
Kýr, sem eru frjálsar á beit,
sýna ákveðið daglegt átatferli.
Þannig innbyrða kýmar stærstan
hluta fóðursins í tveimur átlotum,
annarri í dögun og hinni við sól-
setur. Einnig koma fram styttri
átlotur yfir daginn og á nætumar
(Amold & Dudzinski, 1978).
Kýr, sem hafa fijálsan aðgang að
gróffóðri, innbyrða daglegan fóð-
urskammt yfirleitt í 7-10 átlotum
(Olofsson, 2000). Átatferlið stýr-
ist að öðm leyti mikið af með-
höndlun kúnna. Þannig em kýr
mjög lystugar skömmu eftir
mjaltir (Kenwright & Forbes,
1993) eða skömmu eftir að gefíð
er ferskt fóður (Wierenga &
Hopster, 1990).
Georg & Bocksisch (2000) bám
saman atferli mjólkurkúa við mis-
munandi fóðmnartækni. Þeir
komustu að því að fóðmnartækni
hefúr mikil áhrif á átatferli
mjólkurkúa. Þegar kýr vom fóðr-
aðar við samkeyranlegan fóð-
urgang komu fram litlar sveiflur í
nýtingu átsvæðisins (2,5 kýr um
átpláss). Þar sem gefín var
votverkaður maís tvisvar á dag,
við hefðbundinn fóðurgang (ein
kýr um átpláss), komu ffarn tveir
toppar í nýtingu átsvæða í tengsl-
um við mjaltir og gjafir. Þar sem
fóðrað var með heilfóðri komu
fram þijár sveiflur í nýtingu át-
svæðisins yfir daginn. Þessar
sveiflur vom einkum í tengslum
við meðhöndlun fóðursins (gjafir
eða fóður fært að kúnum). Ekki
var munur á afúrðum gripa milli
fóðmnaraðferða.
Samkeppni um útpláss
Hjá gripum sem hafðir em sam-
an í hópi kemur ffam ákveðin
virðingaröð. Eldri og stærri gripir
em yfirleitt hátt settir í virðingar-
röðinni, en kýr sem em ungar,
minni eða nýkomnar í hópinn em
yfirleitt lágt settar (Fraser &
Broom, 1998). Samkeppni um át-
pláss leiðir til þess að kýr sem em
lágt settar í virðingaröðinni, verða
undir i samkeppninni og þurfa að
breyta átatferli sínu. í því felst að
þær þurfa að éta utan hefðbundins
áttíma, t.d. á nætumar eða þá að
þær stytta áttímann og éta hraðar
en þær annars myndu gera
(Olofsson, 2000). í tilraun Kong-
gaard og Krohn (1976) jókst fóð-
urát, áttími og afúrðir hjá kúm á
fyrsta mjaltaskeiði, þegar þær
vom fóðraðar sér samanborið við
hópfóðmn með eldri kúm. Þetta
er í samræmi við niðurstöður
Olofsson (1992).
Samkeppni um átpláss þarf
ekki að minnka fóðurát. í nokkr-
um rannsóknum á samkeppni um
átpláss, þar sem fóðrað var eftir
átlyst, kom fram að fóðurát stóð
ýmist í stað eða þá að kýmar átu
meira fóður.
Freyr 9/2002 - 31 I
(■jfl/i