Uppeldi og menntun - 01.01.2012, Qupperneq 13

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(1) 2012 13
sigríðUr margrét sigUrðardóttir og rúnar sigþórsson
Nýlegar rannsóknir hafa sýnt fram á mikilvægi þess að litið sé á annað starfs-
fólk en kennara sem fullgilda þátttakendur í skólaþróuninni (Bolam, Stoll og
Greenwood, 2007). Svipað á við um þátttöku foreldra en farið er í æ ríkara mæli
að líta á virka þátttöku þeirra í skólastarfinu sem mikilvægan þátt í árangri skóla-
starfsins. Fram að þessu hefur þátttaka foreldra í skólastarfi falist í að þeir sinni
hver sínu barni, mæti á viðburði í skólanum þegar þeir eru boðaðir og skipu-
leggi og taki þátt í félagslífi barns síns, oft í litlu samstarfi við kennara. Slík þátt-
taka hefur jafnan verið í litlum tengslum við nám barnanna að öðru leyti en
því sem snýr að heimanámi og foreldraviðtölum, og á forsendum kennara
(Harris, Andrew-Power og Goodall, 2009; Lambert, 2003; Trausti Þorsteinsson,
2002). Lambert (2003) segir að í forystu foreldra felist mun meiri og virkari hlutdeild
í ákvörðunum, þróun skólastarfsins og sameiginlegri ábyrgð á námi allra barna en
lýst er hér að framan og mikilvægt sé að gera sér grein fyrir muninum. Jafnframt
sé grundvallarþáttur í forystuhæfni skóla að hafa það viðhorf til nemendaforystu að
hún sé sjálfsögð í skólastarfinu og vinna markvisst að því að efla forystu nemenda og
lýðræðisleg vinnubrögð.
Í þessari grein er líkan Lambert (2006) notað til að greina forystuhegðun tiltekins
skólastjóra í grunnskóla á Íslandi og hvaða þátt hún átti í að byggja upp forystuhæfni
skólans. Leitað er svara við þeirri meginspurningu hvernig forystuhegðun skólastjóra
í íslenskum grunnskóla stuðlaði að þróun forystuhæfni skólans á tíu ára tímabili.
aðfErð
Rannsóknin var eigindleg tilviksrannsókn (Hitchcock og Hughes, 1995; Silverman,
2010) í einum grunnskóla á Íslandi. Við val á skóla var fyrst og fremst litið til tveggja
þátta: Að líklegt væri að í skólanum hefði verið þróuð forystuhæfni að einhverju
marki og að hægt væri að skoða órofinn feril sama skólastjóra í nokkur ár í því skyni
að greina áhrif hans á ferlið. Gagnasöfnun fór fram skólaárið 2008–2009. Rannsakandi
(fyrri höfundur greinarinnar) fór í alls 30 daglangar heimsóknir í skólann og voru
vettvangsathuganir mikilvægur þáttur rannsóknarinnar. Starfsfólki skólans var fylgt
eftir við dagleg störf, m.a. við kennslu og á margvíslegum fundum, og vettvangs-
nótur skráðar. Jafnframt fóru fram athuganir á skólastarfinu í heild, þar með talið á
félagslegum viðburðum með og án foreldra. Tekin voru samtals þrettán hálfformgerð
einstaklingsviðtöl, þrjú við skólastjóra, tvö við aðstoðarskólastjóra, tvö við deildar-
stjóra, tvö við hvorn af tveimur umsjónarkennurum, eitt við þriðja umsjónarkenn-
arann og eitt við list- og verkgreinakennara. Viðtölin við skólastjórann voru á bilinu
75–120 mínútur og það fyrsta lengst. Viðtöl við þá sem rætt var við einu sinni og fyrri
viðtölin við þá sem rætt var við tvisvar voru 40–90 mínútur en seinni viðtölin yfirleitt
styttri, 20–40 mínútur. Tvö rýnihópaviðtöl (Hitchcock og Hughes, 1995) voru tekin,
þar sem fylgt var svipuðum viðtalsramma, annað við fjóra skólaliða og hitt við fimm
nemendur á unglingastigi. Þau tóku um það bil 40 mínútur hvort. öll viðtöl voru
hljóðrituð og skráð orðrétt. Að auki áttu sér stað óformleg samtöl við aðila úr öllum
hópum skólasamfélagsins, það er stjórnendur, kennara, annað starfsfólk skólans,