Hugur - 01.01.2007, Page 41

Hugur - 01.01.2007, Page 41
Um mælikvarðann á smekk 39 vill Tacítus. Árangurslaust mundum við í slíkum tilfellum reyna að setja okkur inn í tilfinningar annarra og svipta okkur þeim tilhneigingum sem eru okkur eðlilegar. Við veljum eftirlætishöfund okkar eins og við veljum vin út frá sam- ræmi í lunderni og eðlisfari. Glaðværð eða ástríða, kennd eða íhugun, hvert af þessu sem er sterkast í skapferli okkar, gefur það okkur sérstaka samkennd með þeim höfundi sem líkist okkur. Einn einstaklingur er ánægðari með hið háleita, annar með hið blíðlega, þriðji með gamansemi. Einn er mjög næmur fyrir göllum og er ákaflega umhugað um hið rétta. Annar hefur líflegri tilfinningu fyrir því sem er fagurt og er reiðubúinn að fyrirgefa tutmgu fjarstæður og galla fyrir einn háfleygan eða átakanlegan drátt. Eyra eins manns hallast einvörðungu að gagnorðum stíl og krafti; annar er hæst- ánægður með orðmarga, íburðarmikla og hljómfagra tjáningu. Einn sækist eftir einfaldleika, annar eftir skrauti. Gamanleikur, harmleikur, háðsádeila, lofsöngvar hafa hvert um sig sína fylgismenn sem taka þessa sérstöku tegund ritverks fram yfir aflar aðrar. Það er greinflega rangt hjá gagnrýnanda að einskorða lof sitt við eina gerð eða eina stíltegund ritverks og fordæma allar aðrar. En það er næstum því útilokað að hafa ekki sérstakar mætur á því sem hæfir okkar sérstöku tilhneig- ingu og eðlisfari. Slíkir forgangskostir eru saklausir og óhjákvæmilegir og geta aldrei verið ágreiningsefni sökum þess að enginn mælikvarði er til sem hægt er að beita til að skera úr um þá. Af svipaðri ástæðu erum við, þegar við leggjum stund á lestur, ánægðari með myndir og manngerðir sem líkjast hlutum sem er að finna á okkar tíma eða í okk- ar landi heldur en þær sem lýsa óflkum siðvenjum. Það er ekki áreynslulaust sem við sættum okkur við einfaldleika fornra siða og sjáum prinsessur bera vatn úr lindinni og konunga og hetjur matreiða handa sér. Við getum viðurkennt það almennt að lýsingin á slíkum siðum er enginn annmarki hjá höfundinum né lýti á verkinu, en þeir hafa ekki ýkja mikil áhrif á okkur. Af þessari ástæðu er enginn hægðarleikur að flytja gamanleik frá einni öld eða þjóð til annarrar. Frakki eða Englendingur er ekki ánægður með Andreu eftirTerentíus eða Clitíu eftir Mach- iavelli, þar sem hin fagra frú sem allt leikritið snýst um birtist áhorfendum aldrei en er alltaf haldið bak við tjöldin í samræmi við hið hógværa skopskyn hinna fornu Grikkja og nútíma Itala. Lærður maður og hugsandi getur tekið tillit til þessara sérkenna í siðum, en óbreyttur áhorfandi eða lesandi getur aldrei losað sig svo rækilega við venjulegar hugmyndir sínar og kenndir að hann njóti mynda sem líkjast honum engan veginn. En hér fer á eftir hugleiðing sem getur kannski verið gagnleg þegar könnuð er hin fræga deila um fornan og nýjan lærdóm, þar sem við sjáum oft annan aðilann afsaka hvaðeina sem virðist fáránlegt hjá fornmönnum út frá aldarhættinum og hinn aðilann neita að viðurkenna þessa afsökun, eða afltént viðurkenna hana að- eins sem vörn fyrir höfundinn, ekki fyrir verkið. Að mínum dómi hafa hin réttu mörk í þessu efni sjaldan verið fastákvörðuð af hálfu deiluaðila. Þar sem ein- hverjum saklausum sérkennum í siðum er lýst, eins og til dæmis þeim sem nefnd voru hér að ofan, ættu þau vissulega að vera viðurkennd; og maður sem hneyksl- ast á þeim sannar svo ekki verður um villst að hann skortir næmi og fágun. Obrot-
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200
Page 201
Page 202
Page 203
Page 204
Page 205
Page 206
Page 207
Page 208
Page 209
Page 210
Page 211
Page 212
Page 213
Page 214
Page 215
Page 216
Page 217
Page 218
Page 219
Page 220
Page 221
Page 222
Page 223
Page 224
Page 225
Page 226
Page 227
Page 228

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.