Tónlistin - 01.11.1944, Blaðsíða 19

TÓNLISTIN
9
V.
Þegar lilustað er á tónverk, er af-
ar áríðandi, að geta einnig og ekki
siður fylgzt með milliröddunum og
undirröddunum, geta einnig greint
feril þeirra tónlína, sem ekki liggja
efst á yfirborðinu, þvi að yfirröddin
vex upp af þessum djúpröddum,
þangað sækir liún vaxtarmátt sinn
og stöðugleika; efsta röddin eða lag-
línuröddin sjálf líkist aðeins hlað-
krónu á stóru tré; ef lauf blaðkrón-
unnar á að geta teygt sig hátt í sól-
arátt og numið nauðsynleg lífefni
loftsins sér til handa, verða grein-
ar trésins og stofn að vera gildar og
sterkar og hvíla á djúpsettum rót-
um. Dýpt rótanna oggildleiki stofns-
ins verða að samsvara liæð trésins.
Af þessari líkingu má draga þá á-
lvktun, að allar raddir tónverksins
eru í rauninni jafn-þýðingarmiklar,
lika innraddir og grunnraddir; og
í þessari staðrejmd er falinn hinn
mikli lej'ndardómur tónlistarinnar
sem fræðigreinar, því að þá fyrst
er iag eða tónverlc reglulega gott, að
það uppfylli þessi skilju-ði. Þjóðfé-
lagsþegninn hefir ánægju af að
kynnast þessu vegna samlíkingar-
innar við þjóðfélagið. Hver rödd er
í rauninni sjálfstæður einstakling-
ur, sem hej'ir sína sérstöku tilveru,
en með tilveru sinni skapar hún um
leið öðrum röddum lífsmöguleika.
og í rauninni er hún sjálf einnig
vaxin upp af grunni annarra radda.
Og aðeins fjrrir tilstvrk hinna radd-
anna öðlast hver einstök rödd til-
verugildi sitl eða hljómgildi. Tón-
verkið er því ekkert annað en ein
órofakeðja samstarfandi radda; því
hetur samslilltar sem liinar einstöku
raddir eru, því hetra verður tón-
verkið sem heild. Hver einasta rödd
verður því alltaf að taka tillit til
hinna raddanna, en draga sig samt
ekki í hlé; ávallt verður hún að
gera sig gildandi og leggja þar
með hinum röddunum lið, því að
hver sjálfstæð rödd lifir aðeins sem
einn þáttur í stórri heild. Saman-
burður á tónverki og röddum þess
og þjóðfélagi og þegnum þess er
því mjög nærtækur.
VI.
Sá, sem skyggnist um í þjóðlífi
okkar, gengur þess ekki dulinn, að
víða verður vart mikillar löngunar
til að ástunda tónlist í einhverri
mvnd. Margir hafa aflað sér kunn-
áttu í meðferð hljóðfæris, og standa
þeir mun betur að vígi við heyrn
tónverka en hinir, sem aldrei hafa
raunverulega þreifað á tónsætunum;
þeir eru og vel séðir í hópi fjölskjdd-
unnar vegna margra ánægjulegra
stunda, sem þeir skapa með leik sin-
um, því að tónlistin er sérstaklega
vel lil Jiess l’allin að efla samein-
ingarkennd, jafnvel flokks manna,
sem í skjótu hragði virðist all-sund-
urleitur, en revnist þó geta tekið
höndum saman, ef rétt er á haldið.
Mjög veigamikið atriði í styrldeika
og áhrifamætti þessara tengsla er
sú nauðsyn, að tónlistin sé gegn-
slungin þeim lífsþáttum, sem eru
meginuppistaðan í eðli þjóðarinn-
ar, því að þá samlagast tónarnir
fólkinu sjálfkrafa og gagntaka vit-
und þess — verða hluti af þess eig-
iri inni.