Bændablaðið - 01.04.2008, Síða 20

Bændablaðið | Þriðjudagur 1. apríl 200820
Í Frakklandi hefur ræktun verið
stöðvuð á erfðabreytta maís­
stofninum Mon 810 frá fyrirtæk­
inu Monsanto. Nefnd franskra
sérfræðinga hefur stofninn grun­
aðan um að hafa slæm áhrif á
gróður og dýr í nágrenninu og
franska ríkisstjórnin hefur vísað
til reglna ESB um leyfi til að
fresta ákvörðunum um ræktun
erfðabreyttra jurta.
Maísafbrigðið Mon 810 var
ræktað á 22 þúsund hektörum
í Frakklandi á sl. ári. Afbrigðið
myndar eigið eitur sem drepur
sníkjudýr, en fleiri lífverur skaðast
einnig af því, að sögn franskra vís­
indamanna.
Samkvæmt eldri athugunum
dreifir maísinn frjókornum sínum í
hæsta lagi nokkur hundruð metra.
Frakkarnir vísuðu hinsvegar til
nýrrar kanadískrar athugunar, þar
sem því er haldið fram að frjókorn
maíssins geti borist meira en 100
km frá ræktunarstað.
Frakkar krefjast því nýrrar
greinargerðar frá ESB um áhættu
af ræktun Mon810 og ríkisstjórnin
hefur ákveðið að banna ræktun á
afbrigðinu með vísan til frestunar­
ákvæðis ESB. Ákvæðið heimilar
aðildarlöndum sambandsins að
stöðva ræktun á gróðri hættuleg­
um umhverfi og heilsu þangað til
sérfræðingar ESB hafi sannað hið
gagnstæða.
Austurríki, Grikkland og
Ungverjaland hafa þegar nýtt sér
þetta undanþáguákvæði til að banna
ræktun á erfðabreyttum jurtum.
Erfðatæknifyrirtækið Monsanto
hefur mótmælt efasemdum frönsku
vísindamannanna og framleið­
endasamtökin FNSEA hafa einn­
ig látið í ljós vanþóknun sína á
afstöðu Frakka. Formaður FNSEA,
Jean­Michel Lementayer, kallar
eftir meiri samkvæmni í afstöðu
franskra ráðamanna. Það gangi
ekki að stöðva ræktun á umræddu
afbrigði á maís heima fyrir, jafn­
framt því að leyfa innflutning á
erfðabreyttum maís og sojabaun­
um.
Alþjóða viðskiptastofnunin,
WTO, hefur að kröfu Banda ríkj­
anna, Argentínu og Kanada skorað
á ESB að fella úr gildi varúðar­
ákvæðið sem Frakkar hafa nýtt sér.
Bandaríkin hafa samkvæmt
WTO rétt til að beita refsiaðgerðum
gagnvart ESB, þar sem mörg lönd
þess leyfi ekki ræktun erfðabreyttra
jurta. Í Washington segja menn að
nú sé mælirinn fullur og ríkisstjórn
Bush hótar að leggja mörghundruð
milljóna evra refsitolla á innflutn­
ing frá ESB­löndum.
Landsbygdens Folk
Utan úr heimi
Sænskir bændur eru ánægð­
ari með hlutskipti sitt en aðrar
stéttir þjóðarinnar. Þeir eru
ekki aðeins ánægðari en aðrir
Svíar með starf sitt, þeir eru
einnig ánægðari með bæði heils­
una og hjónband sitt. Það er nið­
urstaða viðhorfskönnunar sem
sænsku bændasamtökin LRF,
(Lantbrukarnas Riksförbund)
létu gera og yfir 5000 félags­
menn samtakanna tóku þátt í.
LRF stendur reglubundið fyrir
viðhorfskönnunum sem þessari,
þar sem markmiðið er að fylgjast
með hversu ánægðir bændur eru
með líf sitt.
Nýjasta könnunin, sem gerð
var á síðasta ári, sýnir að bændur
eru yfirleitt ánægðir með líf sitt
og hvað varðaði flest atriði, sem
spurt var um, hefur ánægja aukist
frá síðustu könnun.
Í fréttatilkynningu frá LRF
segir að könnunin sýni að starf
bóndans sé vinsælla en mörg
önnur störf en 84% bænda lýsa
sig ánægða í starfi miðað við 75%
Svía að meðaltali.
Könnun LRF sýndi einnig að:
● 90% bænda eru ánægðir með
núverandi líf sitt. Það er 4%
aukning frá síðustu könnun,
árið 2005. Að meðaltali eru
84% Svía ánægðir með starf
sitt.
● 92% bænda voru ánægðir með
fjölskyldulíf sitt sem er 2%
hækkun frá 2005. Meðal ann­
arra þjóðfélagshópa var þetta
hlutfall 88% og hafði lækkað
um eitt prósent frá 2005.
● 88% bænda eru ánægðir með
hjónaband sitt miðað við 79%
hjá þjóðinni í heild. Hlutfallið
er óbreytt frá 2005
● 78% bænda voru ánægðir með
heilsu sína, sem er aukning um
2% frá 2005, miðað við 76%
hjá þjóðinni í heild.
Bændur eru einnig ánægð­
ari með vini sína, sveitina sína,
afkomu sína og menntun en aðrir
þjóðfélagshópar.
84% bænda eru ánægðir með
frítíma sinn miðað við 85% meðal
annarra stétta, en það var eina atrið­
ið þar sem þeir lágu á eftir öðrum
stéttum, þó að litlu munaði.
Alls tóku 5.110 bændur þátt
í könnuninni en sömu spurning­
ar voru lagðar fyrir þá og sam­
anburðarhópana.
Landsbygdens Folk/LoA
Sænskir bændur eru ánægðir með lífið
Markaður fyrir lífræn mat­
væli er í sókn um allan heim, að
áliti alþjóðasamtaka um lífræna
ræktun, IFOAM. Árið 2006 fór
lífræn ræktun fram á 30,4 millj­
ónum hektara um allan heim,
þar af voru 12,3 milljón hektarar
í Ástralíu einni.
Þessar upplýsingar komu fram
á sýningunni BioFach 2008 sem
haldin var í Nürnberg í Þýskalandi
í lok febrúar sl. Að sögn IFOAM
jókst lífræn ræktun um 1,8 milljón
hektara árið 2006 og sú þróun held­
ur áfram að því er séð verður.
Í Argentínu eru 2,4 milljón hekt­
arar undir lífrænni ræktun, í Kína
2,3 milljón ha og Bandaríkin eru
með 1,6 milljón hektara
Af aukningu lífrænnar ræktunar
árið 2006, sem nam 1,8 milljón
hektörum, var hlutur Ástralíu og
Eyjaálfu mestur, eða 600 þúsund
ha, en í Evrópu var hún rúmlega
500 þúsund hektarar.
Stofnunin Organic Monitor
áætlar að árið 2006 hafi lífræni
markaðurinn velt 38,8 milljörðum
dollara. Mest er salan í Evrópu og
Norður-Ameríku. Aukningin milli
ára er 5 milljarðar dollara.
Framleiðendur í þróunarlönd­
unum eru taldir hafa góða möguleika
á að komast inn á þennan markað.
Austur-Evrópa og
Miðjarðarhafslöndin
Pólland, Ungverjaland, Tékkland og
Slóvakía hafa sett sér metnaðarfullar
áætlanir um að auka lífræna ræktun.
Þannig fjölgaði lífrænum býlum um
28% í Póllandi á síðasta ári.
Ungverjaland flytur út um 90%
allra lífrænna afurða sinna, sama
gildir um Slóvakíu, útflutningur
fer einkum fram til nálægra landa,
svo sem Austurríkis, Þýskalands,
Frakklands og fleiri landa.
Í Tékklandi eru 912 lífræn býli
sem ráða yfir 6,45% af ræktunar­
landinu, þar er innanlandsþörf fyrir
lífrænar afurðir ekki fullnægt.
Hið sama má segja um Miðjarð­
ar hafslöndin. Þar hefur land í líf­
rænni ræktun stækkað um 31% á
árabilinu 2001­2006. Árleg velta
lífrænna afurða þar er áætluð um
tveir milljarðar evra.
Á Spáni jókst lífrænt ræktað
land um 15% árið 2006, býlum
með lífræna ræktun fjölgar þar nú
um 10% á ári.
Á Ítalíu eykst veltan á lífrænum
afurðum um 2,6 milljarða evra.
Í Bretlandi er lífræn ræktun lítil
enn sem komið er, eða aðeins 3,5%
af ræktunarlandinu, en er nú að taka
sig á. Þannig jókst land í lífrænni
ræktun um 40% árið 2006.
Í Austurríki er eftirspurnin mest
eftir lífrænni mjólk, en 7. hver seldur
mjólkurlítri er lífrænt framleiddur.
Þýskir bændur dragast aftur úr
Þýskaland er stærsti einstaki mark­
aðurinn fyrir lífrænar afurðir í
ESB. Á síðasta ári jókst þar salan
á lífrænum afurðum um 15% í 5,3
milljarða evra. Á hinn bóginn jókst
lífræn ræktun aðeins um 5,8% eða í
900 þúsund hektara.
Afleiðingin er sú að um þriðj­
ungur seldra lífrænna afurða er
innfluttur, einkum frá Kína og
nágrannalöndunum.
Þá er mikill skortur á lífrænt
framleiddu korni í Þýskalandi. Sem
stendur er slíkt korn tvöfalt dýrara en
annað korn. Í janúar sl. greiddu þýsk­
ir kaupendur 480 evrur fyrir tonnið
af lífrænu brauðhveiti, brauð rúgur,
lífrænt framleiddur kostar 510 evrur
tonnið en fóðurhveiti 410 evrur tonn­
ið (eða um 50 kr. ísl. á kg).
Ástæðan fyrir því hve þýskir
bændur eru seinir á sér að skipta
yfir í lífrænan búskap er að skiptin
eru kostnaðarsöm, en það er fyrst
eftir 2­3 ára aðlögunartíma sem
býlið fær vottun sem lífrænt.
Til að koma til móts við bændur
um þetta hyggst ríkisstjórnin auka
opinber framlög til stuðnings grein­
inni en stefnan er að landið sé sjálfu
sér nógt um lífræn matvæli.
Landsbygdens Folk
Staða lífrænna matvæla styrkist um allan heim
Skordýr mynda
þol gegn erfða­
breyttri baðmull
Bandarískir vísindamenn
hafa komist að því að skor­
dýr, sem leggjast á nytja­
gróður, geti verið ónæm gegn
Bt­eitri í erfðabreyttri baðm­
ull. Ónæmiskordýr er þegar
að finna í baðmullarrækt
í ríkjunum Mississippi og
Arkansas.
Hópur sérfræðinga, sem
Bruce Tabasknik við Háskólann
í Tuckson í Arisona stjórnar,
hefur birt niðurstöður sínar í
tímaritinu Nature Biotechno-
logi. Vísindamennirnir hafa
rannsakað baðmullarplöntur
sem hafa verið erfðabreyttar
með geni úr jarðvegsbakterí­
unni Bacillus thuringensis (Bt).
Jarðvegsbakterían framleið­
ir prótein (Cry1Ac) sem trufl­
ar frumurnar í þörmum skor­
dýrsins, sem í þessu tilfelli er
maískolbuflugan, (Cotton boll­
worm). Sama tækni er notuð
til að berjast gegn skaðlegum
skordýrum í maís, þar af kemur
nafnið Bt­maís.
Tabasknik rannsakaði hversu
mikið Bt­eitur þyrfti til að drepa
helminginn af skordýrunum í
einni kynslóð skordýra.
Rannsóknirnar sýndu að
hluti af skordýrunum, sem safn­
að var í Mississippi og Arkansas
árin 2003 og 2004, þoldi tölu­
vert meira eitur en skordýr sem
höfðu ekki komist í snertingu
við Bt­baðmullina.
Að áliti sérfræðinganna má
líta á mótstöðuafl flugunnar
sem þol gegn eitrinu þegar flug­
an lifir af tífalt stærri skammt
en samanburðarhópurinn sem
hafði ekki komist í snertingu
við eitrið.
Vísindamennrirnir í Arkansas
fundu skordýr sem þoldu allt
upp í þúsund sinnum sterkari
skammta. Þessi skordýr fundust
á árunum 2005 og 2006.
Að sögn Tabasknik er þetta
í fyrsta sinn sem vísindamenn
hafa fengið staðfest hvernig
mótstaða gegn Bt­eitri hefur
þróast úti í náttúrunni, „virk
þróun“ eins og Tabasknik kallar
hana.
Þessi uppgötvun er stórtíðindi,
þegar höfð er í huga hin mikla
aukning á ræktun á Bt­maís og
Bt­baðmull. Á alþjóðavísu fer
þessi ræktun nú fram á 162 millj­
ón hektörum lands.
Að sögn líffræðinganna í
Arkansas virðist vandamálið
með ónæmi gegn Bt­maís og
Bt­baðmull vera staðbundið,
a.m.k. að því enn verður séð.
Þannig hefur það ekki komið
upp í Ástralíu, Kína, Spáni og
víðar.
Það gefur vonir um að unnt
verði að seinka útbreiðslu eit­
urþolinna skordýra en ekki að
hún verði stöðvuð endanlega.
Landsbygdens Folk
Veðurfræðingar telja hættu á
þurrkum í Miðvesturríkjum
Bandaríkjanna á þessu ári. Þessu
er spáð á sama tíma og kornverð
er í sögulegu hámarki og litlar
kornbirgðir valda því að upp­
skera yfirstandandi árs er afar
mikilvæg fyrir verðþróun á korni
á alþjóðamörkuðum. Góð upp­
skera mun jafna verðið, þó að
það haldist áfram hátt, en veru­
lega minni uppskera mun valda
ófyrirsjáanlegum afleiðingum
fyrir alþjóðlega matvælamark­
aðinn.
Þó að minni uppskera á síðari
árum í löndum eins og Ástralíu hafi
átt sinn þátt í verðhækkun á korni í
heiminum þá hefur það ekki valdið
verulegum vandamálum á heims­
vísu. Þeir sem nú vonast eftir að
ró komist á kornmarkaðinn beina
sjónum sínum að uppskeru ársins í
Bandaríkjunum.
Þarlendir álitsgjafar halda því
hins vegar nú á lofti að merki séu
um að árið í ár, 2008, geti orðið
þurrviðrasamt í Miðvesturríkjum
Bandaríkjanna, mesta kornforða­
búri heimsins.
Miklir þurrkar ganga þar reglu­
bundið yfir á 17­20 ára fresti, hinir
síðustu árið 1988. Fyrir utan það að
samkvæmt tölfræðinni sé nú komið
að þurrkaári þá gefa veðurfarsmæl­
ingar hið sama til kynna. Þannig er
úrkoma á stórum svæðum í vest­
anverðum Miðvesturríkjunum
minni í ár en í meðalári og þetta
svæði teygir sig nú austur á bóg­
inn.
Engar varabirgðir
Þurrkarnir 1988 drógu úr uppskeru
maís um 30% og sojabauna um 20%
yfir landið í heild. Þar sem þurrk­
arnir voru verstir dróst uppskeran
saman um 40%, Uppskerubresturinn
leiddi þá vissulega til verðhækk­
unar, en verðið var þá lágt fyrir
og birgðastaðan í heiminum góð.
Umtalsverður samdráttur á uppskeru
í ár hefði allt aðrar afleiðingar.
Það er þó til bóta að stofnar
korns, sem nú eru ræktaðir, þola
betur þurrka en hinir eldri, en
vatnsskortur mundi þó draga úr
uppskerunni í ár. En fyrst og síðast
þá er birgðastaðan nú miklu lakari.
Ef skortur verður á maís og
sojabaunum þá mun verðhækkun á
korni leiða til mjög skarps mats á
hinum einstöku notkunarmöguleik­
um á því. Þar er um að ræða notk­
un þess til fóðurs búfjár, notkun til
líforkuframleiðslu og eftirspurn á
korni á alþjóðamarkaði.
Það segir sig sjálft að það
mun hafa mikil áhrif á alþjóð­
lega kornmarkaði ef þessar spár
ganga eftir. Sá sem vill mynda sér
skoðun á verðþróun á korni og
olíujurtum í náinni framtíð ætti því
að fylgjast grannt með veðurfari í
Bandaríkjunum næstu mánuði. Það
er m.a. unnt að gera á vefsíðunni
www.usda.gov/oce/weather
Internationella Perspektiv
Spáð þurrkum í Miðvestur­
ríkjum Bandaríkjanna í ár
Frakkar banna ræktun
á erfðabreyttum maís