Sagnir - 01.04.1984, Blaðsíða 126

AUMASTIR ALLRA
komið í veg fyrir að þar væru
sett upp víghreiður stórveldis,
og segja má að lífið hafi sigrað
dauðann á þessum stað, því að
nú eru ein víðlendustu tún og
akrar landsins þar sem ráðgert
var að gera hernaðarmannvirk-
in. Þessar hugmyndir um gerð
hernaðarflugvallar á Rangár-
völlum hafa mótað skoðanir
mínar allt fram á þennan tíma
og ollu á sinni tíð talsverðu um
að ég réðst í að gera þetta verk,
sem ég þá bjóst við að yrði
grafskrift bændabyggðar í
sveitinni“ (VII).
Þetta er stórmerkt rit með 117
síðna nafnaskrá og rækilegri
heimildaskrá. Valgeir er algjör-
lega sjálfmenntaður maður, en ég
nefni þessi dæmi til þess að minna
okkur á, að svonefndir sagnfræð-
ingar eiga engan einkarétt á sög-
unni. Líklega hefði Valgeir aldrei
unnið þetta merkilega verk, hefði
hann þrætt langskólaleiðir og
sagnfræðinám.
Öll fræði eru að verulegu leyti
sjálfsnám, og menn geta náð all-
langt eftir eigin leiðum sem betur
fer. - Guð almáttugur verndi sem
flesta fyrir kennurum. - Allir eru
í reynd sínir eigin sagnfræðingar.
Sagan er svo ríkur þáttur í mann-
lífinu að engin hætta er á því að
hún verði ekki ávallt framreidd í
stórum trogum, þótt sagnfræð-
ingar eigi lítinn þátt í eldamennsk-
unni. Hins vegar hlýtur hver sér-
fræðihópur að keppa að því að
lenda ekki utangarðs á sínu eigin
sviði og verja það fyrir villukenn-
ingum og fúski, þótt jafnan beri
að fagna liðtækum leikmönnum.
Sagnfræðingar eru starfshópur,
sem ber að framleiða sem fjöl-
þættasta og besta sögu þessarar
harðbýlu eyjar, sem við
byggjum, en til þeirra hluta þarf
líklega meira lið og skipulegra
starf en hingað til hefur verið
stundað.
Sagnfræðistofnunin á að vera
þjónustustofnun við fólkið í land-
ins, en þau eru óumflýjanlegt ráð-
stefnuefni. Skjalavarsla á íslandi
hefur lengi verið þjóðarhneyksli
og hver afreksmaðurinn aföðrum
hefur tekið við sæti þjóðskjala-
varðar. Hvergi sem til þekkist
hefur skjalavarsla verið jafnhrak-
smánarlega vanrækt og hér á ís-
landi, eftir að við urðum full-
valda. Stúlkukindin Brigitte Bar-
dot friðaði selinn í íshafinu; hún
fékk köllun. - Geta íslenskir
sagnfræðingar ekki fengið snefil
af slíkri köllun til þess að friða
sögulegar heimildir á íslandi?
Getum við ekki barist fyrir því að
þær séu gerðar aðgengilegar á
skjalasafni, sem hafi a.m.k. 50 km
langt hillupláss?
Bókasafnsfræðingar eru sjálf-
sagt vel að því komnir að ríkja yfir
skjalasöfnunum okkar, því að
sagnfræðingar eru eins og Guð-
mundur dúllari, sem lét hirða
undan sér erfðadrógina.
Þjóðskjalasafninu hefur ekki
verið lögformlega stjórnað síðan
Jón Þorkelsson þjóðskjalavörður
leið snemma árs 1924. Fyrirhuguð
lausn á húsnæðismálum safnsins
er vitleysa og býður nýjum vand-
ræðum heim, af því að safnahúsið
við Hverfisgötu er alfriðað og
verður því ekki breytt í viðunandi
skjalageymslu.
Ágætu samkomugestir. Við ís-
lenskir sagnfræðingar erum lág-
launahópur, sem þyrfti að taka
víða til höndum og standa vörð
um eitthvað annað en óræktina í
garðinum okkar. En það er margt
að varast. Fyrir 25 árum sagði mér
93 ára bóndi austur í Holtum að
menn þyldu ekki að heyra sann-
leikann, - hann væri hættulegur.
Forðist hætturnar, forðist sam-
vinnu, samtök og jafnvel sam-
kornur; stritið hver í sínu horni.
Það er þjóðlegur siður, sem
sagnfræðingar munu eflaust halda
í heiðri, hvað sem skapstirður karl
nöldrar eina kvöldstund.
Skál fyrir Gvendi dúllara! Hatin
sé dýrlingur vor og fyrirmynd.
inu. Stofnunina skortir rannsókn-
arlektora í sögu sjávarútvegs,
landbúnaðar, verslunar, iðnaðar,
borga og bæja og allskonar félaga.
Til þess að bæta úr þessum skorti
vantar fremur vilja og skipulag en
peninga. Menn eru þyrstir í sögu
atvinnugreina, starfshópa, fyrir-
tækja og einstaklinga. Mér datt
eitt sinn í hug að fá Samband ís-
lenskra samvinnufélaga, Verslun-
arráð, Sölusamband íslenskra
fiskútflytjenda, Stéttarsamband
bænda, Reykjavíkurborg og önn-
ur samtök og stofnanir til þess að
kosta rannsóknarlektora í ýmsum
greinum. Ég leitaði hófanna hjá
nokkrum og hlaut heldur góðar
viðtökur, því að allir vilja eignast
sögu sína. Hins vegar er ég hvorki
góður skipulagsmeistari né ráð-
stefnuhetja, ráðstefnur eru
óhemju leiðinlegar, og lítið varð
úr framkvæmdum.
Þegar ég hóf kennslu við há-
skólann, þótti mér skorta kynn-
ingu á Þjóðminja- og Þjóðskjala-
safni, einkum með tilliti til þess að
sérmenntað fólk vantar að héraðs-
minjasöfnum og skjalasöfnum.
Fyrirhafnarlítið tókst að stofna til
kennslu í þjóðminja- og þjóð-
háttafræðum og einnig í listasögu,
en samstarf við Þjóðskjalasafnið
tókst ekki og líklega var það
sökum afglapa minna. Hins vegar
stendur Sagnfræðistofnunin illa
undir nafni án þess að stórátak sé
gert í málefnum Þjóðskjalasafns-
124 SAGNIR