Sagnir - 01.04.1984, Blaðsíða 54

HAFNALAUS HÖFUÐSTAÐUR
Ekkert varð úr fyrirhuguðum
framkvæmdum ’Samlagsins' hér-
lendis og ekki virðist sem það hafi
greitt þeim ’Hafnar'mönnum
fyrir landið 1910, því skuldabréf
fyrir eigninni var ekki gefið út
fyrr en 1913. Þá hafði Einar stofn-
að annað félag, sem ekki var eins
stórt í sniðum og The British
North-Western Syndicate Ltd.
Þetta nýja félag, sem hlaut
nafnið The Harbours and Piers
Association Ltd. (Hafna- og
bryggjufélagið hf.), hélt sinn
fyrsta aðalfund 18. júní 1913. I
skýrslu frá þeim fundi er að finna
hástemmt lof um landgæði og
gróðamöguleika á íslandi. Þar er
meðal annars tekið fram að „land
vort“ sé aðeins steinsnar frá sjálfri
Reykjavík og þeim megin Sel-
tjarnarness sem veit að Stóra Bret-
landi og meginlandi Evrópu. Hef-
ur þetta ef til vill átt að sýna hlut-
höfunum að eign þeirra væri ekki
svo langt undan.
Þessi tilvísun til „lands vors“
sýnir að Einar hefur þegar verið
búinn að selja hinu nýja félagi
Skildinganesslandið þótt sölu-
samningur félagsins við ’Samlag-
ið‘ sé ekki dagsettur fyrr en 2. júlí
1913. Þennan dag var líka gengið
frá veðskuldabréfi fyrir skuld
’Samlagsins1 við ’Höfn1, eins og
getið var um hér á undan.
Þessar dagsetningar og raunar
allar þær skýrslur sem Einar
Benediktsson gerði fyrir þessi
bresku félög benda til þess að án
hans hefði lítið orðið úr sölu þessa
lands. Kannski eiga hvergi betur
við en hér línur úr skýrslu sem
gerð var árið 1934, þegar land
Harbours and Piers-félagsins var
tekið eignarnámi:
Hlutabréfin s :m þcssi félög
skáldsins skiptust á, áttu það
sameiginlegt við önnur skáld-
verk hans að í þeim var ekkert
til peninga metið annað en
pappírinn og prentkostnaður-
inn. (BsR. 2992. Matsmálið
Harbours and Piers)
Upphaf og endir hafnar-
gerðar í Skerjafirði
Ekki hefur Sigurði Briem litist vel
á framvindu mála við hafnargerð
í Skerjafirði. í ferð sinni til Eng-
lands vorið 1913 hafði hann tal af
forsvarsmönnum hins nýja félags
og hvatti þá til að hefjast handa.
Sigurður fylgdist vel með þessum
málum; hann átti fjárhagslegra
hagsmuna að gæta því innheimta
á skuld bresku félaganna gekk illa.
Þessar umkvartanir Sigurðar báru
þann árangur að sendur var
Einar Benediktsson (Í864-Í940). Einar
gekk ötullega frarn á erlendum vettvangi
að kynna ísland og auðlindir þess.
skoskur verkfræðingur til íslands
til að kanna hafnarstæðið. í
skýrslu hans kemur fram að hann
telji ekkert því til fyrirstöðu að
hefja framkvæmdir við Port
Reykjavík, en svo var fyrirtækið
nefnt.
Vinna hófst sumarið 1913.
Viður var sendur frá Englandi og
staurar reknir niður í botn Skerja-
fjarðar. Þar með var sagan öll.
Það sem vekur kannski mesta
athygli er að farið skyldi út í hafn-
argerð í Skerjafirði einmitt þetta
sumar, þegar loksins hafði verið
afráðið að gera höfn í Reykjavík.
Ætla má þó, að þær framkvæmdir
hafi einmitt gert það að verkum
að ekki var haldið áfram við
byggingu Port Reykjavík.
Loksins, loksins!
Þótt bæði Viðeyjar- og Skerja-
fjarðarævintýrin hafi farið út um
þúfur er samt augljóst að áhrifa
þeirra gætir í áætlunum og fram-
kvæmdum við Reykjavíkurhöfn.
Fram um 1905 hafði verið dauft
yfir mönnum, þeir óttuðust lán-
tökur, háar fjárhæðir og skuldir.
Það hefur því ýtt við forráða-
mönnum bæjarfélagsins og
öðrum sem hagsmuna áttu að
gæta í verslun og viðskiptum,
þegar ljóst varð að einkaaðilar
hugðust gera hafskipahöfn í
Skerjafirði eða þegar löggilda átti
verslunarstað í Viðey. Þá var ekki
lengur liægt að láta reka á reiðan-
um í hafnarmálum. Hefjast varð
handa, verja hagsmuni „bæjarfé-
lagsins“, taka lán og byggja for-
svaranlega höfn. Nú stóð því allt
og féll mcð yfirvöldum höfuð-
staðarins.
Endanlegar tillögur bárust frá
Gabriel Smith árið 1909. Þar var
gert ráð fyrir upphækkun grand-
ans út í Örfirisey og þaðan yrði
byggður öldubrjótur í stefnu að
Batteríinu, en það var nokkurn
vegin á þeim stað þar sem nú rís
nýbygging Seðlabankans. Annar
öldubrjótur skyldi síðan gerður
gegnt hinum í norðvestur frá
Batteríinu. Ekki voru þó allir
ánægðir með tillögur Smiths og
má segja að málþóf og þvarg hafi
einkennt umræður almennings og
yfirvalda um hafnarbætur í
Reykjavík allt til ársins 1910.
Hafnarnefndin skilaði áliti um
tillögur Smiths síðla árs 1910.
Mælti hún með að þeim yrði
fylgt. Kostnaðurinn yrði ekki
52 SAGNIR