Dagskrá: tímarit um þjóðfélagsmál - 01.01.1944, Síða 11

DAGSKRÁ
5
máske yfir höfuð að tala ekki illa meint, því að altend hef ég hugs-
að, að bæði mætti endurbæta margt af því, er á meðal vor tíðkast,
og líka innleiða nýja bjargræðisvegi, er landi voru kynnu að verða
að notum; — en það er auðséð, að kaffi og tóbaksplöntum ekki
getur artast og er þar að auki miður nauðsynleg“.
Þannig ræðast þeir við nokkura stund. Önundur vill öllu koll-
varpa og breyta, Þjóðólfur vill engu breyta og finnst allt gott, eins
og það er, en Sighvatur fer bil beggja, vill halda því, sem vel hefur
reynzt, en breyta því, sem bersýnilega horfir til bóta. Þessari þrætu
lýkur með því, að Ármann kemur á fund þeirra, og fellir þann úr-
skurð, að Sighvatur hafi rétt að mæla. Önundur og Þjóðólfur hafi
að sönnu báðir rétt fyrir sér á vissan hátt, en þó myndi illa fara,
ef annar hvor þeirra fengi að ráða fullkomlega. Farsælast sé, að
báðir láti nokkuð undan og jafnvæginu sé náð með þeim hætti,
sem Sighvatur hélt fram.
Þannig markaði hinn ungi glæsilegi brautryðjandi endurreisn-
arinnar á 19. öldinni, Baldvin Einarsson, stefnu hennar og starfs-
aðferðir. Hann vildi vekja þjóðina úr deifð og doða og láta hana
hefja baráttu fyrir bættum kjörum og auknu frelsi. En hann vildi
ekki fara hina áhættusömu leið byltingarmannsins, heldur hina
öruggu, markvissu leið umbótamannsins. Þótt hann væri stórhuga
og framsækinn, taldi hann of hraðar og gagngerar breytingar
geta verið jafn háskalegar og kyrrstöðuna sjálfa. Það var leið hinn-
ar öruggu umbótaþróunar, meðalvegurinnn, millistefnan sem hann
benti þjóðinni á.
Þessu leiðarljósi Baldvins Einarssonar var líka fylgt. Sá, sem
mestir koma á eftir honum, Jón forseti, vaidi meðalveginn í sjálf-
stæðisbaráttu sinni. Hann setti ekki fram kröfuna um algert sjálf-
stæði og full sambandsslit við Dani, þótt vafalaust hafi það verið
framtíðarmark hans. Hann vildi láta frelsi þjóðarinnar aukast í
samræmi við það, sem hún þroskaðist til að geta notfært sér auk-
ið frelsi. Sterkustu sjálfbjargarsamtökum landsmanna, samvinnu-
hreyfingunni, var heldur ekki ætlað að kollvarpa því, er fyrir var
í einu vetfangi, heldur að ná takmarkinu í áföngum, sem voru í
samræmi við skilning og getu þjóðarinnar á hverjum tíma.
III.
Dæmisaga Baldvins í inngangi Ármanns á Alþingi er ekki sízt