Dagskrá: tímarit um þjóðfélagsmál - 01.01.1944, Side 38

Dagskrá: tímarit um þjóðfélagsmál - 01.01.1944, Side 38
32 DAGSKRÁ vinnusögu síðustu ára og verða ekki skýrð nema í ljósi hennar. Heimsstyrjöldin fyrri örvaði framleiðslu margs konar vara bæði í stríðslöndunum sjálfum og í hlutlausum löndum. Eftir stríðið háðu framleiðendur hvarvetna, með stuðningi ríkis- valdsins, harða baráttu til þess að halda lífinu í hinum nýju atvinnugreinum. Þetta varð til að tefja fyrir því, að jafnvel sá hluti stríðsframleiðslunnar, sem var bersýnilega ofaukið, félli niður. En eftir því sem línurnar skírðust, kom það í ljós, að of- framleiðslan átti ekki að öllu leyti rætur sínar að rekja til stríðsins eða afleiðinga þess. Eftirstríðs-kreppan kom og fór og kom aftur. Tap á framleiðslu landbúnaðarafurða og geigvæn- legt atvinnuleysi varð landlægt um allan heim. Heimurinn stóð frammi fyrir staðreynd, sem klassisku hagfræðingana hafði aldrei órað fyrir: langvarandi offramleiðslu. Afleiðingarnar jukust stig af stigi. Offram- leiðsla hveitis t. d. hafði í för með sér, að hveitiframleiðand- inn gat ekki keypt kaffi eða fatnað, svo að offramleiðsla varð á kaffi og fatnaði og þann- ig gekk það koll af kolli. Offramleiðslan Eins og þegar hefur verið að vikið, töldu klassisku hagfræð- ingarnir óhugsanlegt, að lang- varandi offramleiðsla gæti átt sér stað. Þeir gerðu ráð fyrir því, að ef offramleiðsla yrði á einhverri vöru, hlyti verð henn- ar að lækka og þarmeð gróði framleiðenda að hverfa, en þeir myndu þá beina framleiðslu- kröftunum inn á aðrar brautir. En það var þrennt, sem gerði það að verkum, að kenning þessi fékk ekki staðizt. í fyrsta lagi krefst stórrekstur gífurlegra fjárframlaga, sem ekki er hægt að flytja til eftir á. Fjár- magn, sem lagt er í járnbraut eða járnnámur t. d. er raun- verulega glatað, ef þessum fyrir- tækjum er ofaukið, svo að fjár- magnseigendurnir hljóta því að neyta allra bragða til þess að halda uppi rekstrinum, þó að hann sé orðinn óarðbær og þess vegna óæskilegur samkvæmt lögmáli klassisku hagfræðinnar. í öðru lagi hefur sérgreining (specialisation) véla og sér- þekking verkamanna aukizt og það torveldar hvorttveggja greiða tilfærslu milli fram- leiðslugreina. Það er t. d. ekki hægt að láta menn og vélar, sem framleiða stálteina eða baðmullarfatnað, taka upp fyr- irvaralítið framleiðslu á grammófónum eða silkisokkum. í þriðja lagi tóku klassisku

x

Dagskrá: tímarit um þjóðfélagsmál

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagskrá: tímarit um þjóðfélagsmál
https://timarit.is/publication/1051

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.