Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1957, Page 40

saklaust þótt það rauli einhverja lok-
leysu fyrir munni sér. Það er fjarstætt
að reyna að greina sundur efni og
form fullgilds listræns verks, efni
verksins og form þess hlýtur ævinlega
að mynda eina órjúfanlega heild.
5) A einum stað í grein sinni segir
J. A.: „Það er hlutverk íslenzkra höf-
unda að semja íslenzkar bókmenntir.
fslenzkar bókmenntir verða ekki
samdar nema byggt sé á íslenzkri lífs-
reynslu, íslenzkri menningu.“ Þetta er
nú mikið rétt. En síðan hnýtir hann
þeim upplýsingum aftan í að „hin eina
sanna íslenzka menning“ sé fólgin í
lífi hinna margræmdu alþýðustétta,
„þessara hversdagslegu karla og kerl-
inga“. Eru þá allir íslendingar aðrir
afskiptir, Jónas? Er ekki íslenzk menn-
ing sameiginleg arfleifð, sameiginleg
eign og sameiginlegt verk allra ís-
lendinga? Og með leyfi að spyrja,
Jónas: Getur íslenzkur maður á ís-
landi setzt niður og samið þýzkar bók-
menntir eða amerískar? Nú eða
rússneskar?
6) Eins og fyrr segir er tilefni grein-
ar J. A. saga eftir undirritaðan sem
birtist fyrir nokkrum árum. Jónasi
þykir ekki mikið til sögutetursins
koma, og er undirritaður honum þar
sammála þótt hann vilji helzt ekki
dæmast „andlegur krossfiskur“ svona
alveg í hvelli. J. A. telur líklegast að
sagan sé samin af „helberum ung-
æðishætti“, og er sjálfsagt mikið til
í því. Er þó ungæðishátturinn alls ekki
fordæmanlegur sem slíkur. En ástæð-
an til þess að Jónas hneykslast á marg
nefndri sögu er dálítið skrýtin. Hann
gagnrýnir nefnilega alls ekki hvað
sagan sé ómerkileg að innihaldi eða
illa gerð. Tilefnið að hneykslan hans
cr eitt atriði eins kafla sögunnar, og
hann virðist fyrst og fremst hneyksl-
ast vegna þess að þetta atriði hafði
eitthvað bágborin áhrif á einhverja
pilta sem hann var með til sjós fyrir
nokkrum ámm. Atarna er nú bók-
menntagagnrýni í lagi! Víst er bágt
að vita að þetta sögukorn skyldi hafa
svona truflandi áhrif á bókmennta-
áróður Jónasar Árnasonar og menn-
ingarsókn. Engu að síður fæ ég ekki
skilið að sagan sé fordæmanleg fyrir
þær sakir einar. Það er ekki hægt að
fordæma neitt verk, hversu ómerki-
legt sem það kann að vera, á þeirri
forsendu einni að það hafi hneykslað
cinhverja lesendur, hvort heldur um
er að ræða síldarsjómenn eða hálærða
prófessora og doktora. Fram þarf að
færa einhver rök ef mark á að vera að
gagnrýninni.
Mál er að linni. Hér mun ráð að
slá botninn í þessar athugasemdir
enda eru þær þegar orðnar í lengsta
lagi. Mér er fullljóst að grein Jónas-
ar Arnasonar verðskuldar rækilegri
umræðu en hér hefur verið kostur á,
svo margt kemur þar fram athyglis-
vert og skynsamlegt — og þó fyrst
og fremst margt sem ástæða er til að
andmæla. Hér að framan hef ég freist-
að þess að benda á þá staði í grein
Jónasar sem mér þóttu hæpnastir, og
þótt sjálfsagt hefði mátt ræða málið
af meiri málsnilld og andagift verður
við það að sitja sem orðið er. Hirði
Jónas um að ræða mál þetta frckar er
honum vissulega heimilt rúm í þessu
tímariti eftir því sem föng eru á.
Ó. J.
38
DAGSKRÁ