Sveitarstjórnarmál - 01.10.1997, Blaðsíða 33

FÉLAGSMÁL
75% á tímabilinu, en tæplega 80%
þeirra eru heimili aldraðra.
Málefni barna og ungmenna
Island sker sig úr meðal ná-
grannaþjóða og þótt víðar væri farið
hvað varðar fjölda barna á heimil-
um. Einn fjórði hluti þjóðarinnar er
undir 15 ára aldri, sem er mun
stærra hlutfall en annars staðar á
Norðurlöndum. Ennfremur er frjó-
semi hér rneiri en í nokkru öðru
landi í Evrópu eða 2,2 lifandi fædd
böm á hverja konu. Þrátt fyrir þetta
verja Islendingar hlutfallslega mun
lægri fjárhæðum til barnafjöl-
skyldna en nágrannaþjóðimar.
I lögum um félagsþjónustu sveit-
arfélaga eru félagsmálanefndunum
falin viðamikil verkefni varðandi
böm og ungmenni. Nefndunum ber,
í samvinnu við foreldra og aðra sem
hafa með höndum uppeldi, fræðslu
og heilsugæslu bama, að gæta vel-
ferðar þeirra í hvívetna, m.a. eiga
nefndimar að gæta þess að böm fái
notið hollra og þroskavænlegra upp-
eldisskilyrða. Félagsmálanefndimar
veita ennfremur leyfi til daggæslu
barna í heimahúsum og annast
rekstur gæsluvalla fyrir börn. Víða
hefur verið töluverð gróska í bygg-
ingu og þróun leikskóla hjá sveitar-
félögunum og fjölgar börnum í
yngri aldurshópunum stöðugt. Hins
vegar er ekki litið á leikskólamál
lögum samkvæmt sem lið í félags-
þjónustunni heldur heyrir mála-
flokkurinn undir menntamálaráðu-
neytið. Viðfangsefni þessara greinar
er hins vegar félagsþjónustan, sbr.
lög um félagsþjónustu sveitarfélaga
og verður ekki fjallað nánar um
leikskólana hér.
Tvær reglugerðarheimildir fylgja
lögum um félagsþjónustu sveitarfé-
laga, önnur um starfsemi leikvalla
og hin um daggæslu bama í heima-
húsum. Reglugerð um daggæslu
bama í heimahúsum tók gildi á ár-
inu 1992. Ari síðar gaf félagsmála-
ráðuneytið út handbók til handa
dagmæðmm og hefur hún að geyma
námsskrá og námsefni sem kennt
skal á námskeiðum fyrir dagmæður.
Þetta er fyrsta samræmda námsefnið
sem gefið hefur verið út á Islandi
handa dagmæðrum. Leyfi til dag-
gæslu barna í heimahúsum fá ein-
göngu þær dagmæður sem hafa sótt
tilskilin námskeið.
Samtals vom 2.463 böm hjá dag-
mæðrum árið 1987, en 2.171 árið
1995. A þessu tímabili hefur yngstu
börnunum fjölgað stöðugt en eldri
bömum fækkað verulega, einkum í
hópnum 6 til 10 ára, en hafa ber í
huga að sárafá leikskólatilboð eru
fyrir yngsta hópinn. Yfir 40%
yngstu bamanna eru í vistun 7 til 8
klst. á dag og um þriðjungur 3 til 5
ára bama. Víða um landið hafa leik-
skólar verið byggðir á þessu tíma-
bili og eldri bömunum boðist bæði
leikskóladvöl og heilsdagsdvöl í
skóla, enda hefur dagmæðrum
fækkað reglubundið frá og með ár-
inu 1992. Yngstu bömin dvelja eftir
sem áður hjá dagmömmum enda
lýkur fæðingarorlofi hjá flestum for-
eldrum þegar bömin em 5 til 6 mán-
aða sem er löngu fyrr en leikskól-
amir geta tekið við þeim.
Hér verður ekki fjallað um þau
verkefni félagsmálanefndanna, sem
þær sinna skv. lögum um vernd
bama og ungmenna, en eins og áður
er fram komið fer um þriðjungur
þeirra með þau verkefni.
Þjónusta við aldraða
Sveitarstjómir bera ábyrgð á því
að félagsþjónusta fyrir aldraða sé
fyrir hendi og er áhersla lögð á að
aldraðir geti búið við eðlilegt heim-
ilislíf svo lengi sem verða má. I
þessu felst að fyrir hendi sé hentugt
húsnæði, félagsleg heimaþjónusta,
heimsending matar og aðgangur að
félags- og tómstundastarfi. Aldraðir
eiga rétt á almennri þjónustu og að-
stoð samkvæmt lögum um félags-
þjónustu sveitarfélaga, en að öðru
leyti fer um málefni þeirra eftir sér-
lögum um málefni aldraðra og heyr-
ir málaflokkurinn undir heilbrigðis-
og tryggingamálaráðuneytið.
Þjónusta við fatlaða
Hafa ber í huga að fatlaðir eiga
eins og aðrir rétt á allri almennri
þjónustu ríkis og sveitarfélaga, þar
með er talin félagsþjónusta sveitar-
félaga. Félagsmálanefndum ber því
að tryggja fötluðum sambærileg
lífskjör og jafnrétti á við aðra íbúa
og að skapa þeim skilyrði til að lifa
sem eðlilegustu lífi miðað við getu
hvers og eins. Reynist þjónustuþörf
hins fatlaða meiri en svo að henni
verði fullnægt innan almennrar
þjónustu á hinn fatlaði rétt á þjón-
ustu samkvæmt lögum um málefni
fatlaðra nr. 59/1992.
Nú hefur verið ákveðið að sveit-
arfélögin taki við málefnum fatlaðra
á árinu 1999 og hún þá samtvinnuð
annarri félagsþjónustu.
Húsnæðismál
Öruggt húsnæði getur skipt sköp-
4. tafla. Dagvistir barna á einkaheimilum 1987-1995 hjá sveitarfélögum
með 400 íbúa eða fleiri
Fjöldi barna í
hlutfalli af aldursflokki
0-2 ára 3-5 ára 6-10 ára 0-2 3-5 6-10 Fjöldi dagmæöra
1987 1.436 664 363 12,0 5,2 1,7
1989 1.318 474 320 9,9 4,0 1,5 661
1991 1.528 541 285 11,1 4,3 1,4 779
1993 1.495 476 234 10,8 3,4 0,7 596
1994 1.521 423 127 11,4 3,1 0,6 526
1995 1.800 352 19 13,8 2,5 0,1 481
Sveitarsjóöareikningar 1992, 1993, 1994 og 1995.
223