Fréttablaðið - 07.12.2013, Qupperneq 66

7. desember 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | BÆKUR 66
VERÐ AÐEINS: 2.990 KR. Á MANN.
Aðalstræti 16 / 101 Reykjavík / Sími 514 6060
JÓ LATAPAS Í HÁ DEGINU
Emmanuel elskar að elda fyrir þá sem elska að elda ekki.
Tilvalið fyrir hópa.
Miðbæjarmenning við Ingólfstorg
Það vekur óneitanlega athygli að þrjár af fimm
tilnefningum til Íslensku þýðingaverðlaunanna
hlutu þýðendur bóka sem gefnar
eru út af sama útgefanda, Upp-
heimum.
Ingunn Ásdísardóttir
fyrir Ó– sögur um djöfulskap
eftir Færeyinginn Carl Jóhan
Jensen, Njörður P. Njarðvík
fyrir heildarsafn útgefinna ljóða
sænska Nóbelsskáldsins
Tomasar Tranströmer og
Rúnar Helgi Vignis-
son fyrir Sem ég lá
fyrir dauð anum eftir
William Faulkner, sem
einnig var Nóbels-
skáld.
HORST ER
MÆTTUR
Fyrsta bókin
eftir norska
verðlaunahöf-
undinn Jörn Lier
Horst er komin út
á íslensku. Það er
bókin Veiðihund-
arnir sem hlaut
Rivertonprisen
2012, besta norska
glæpasagan og
Glerlykilinn 2013.
FÆRT TIL
BÓKAR
!
BÆKUR ★★★ ★★
Stúlka með maga
Þórunn Erlu og Valdimarsdóttir
JPV-ÚTGÁFA
Þórunn Erlu Valdimarsdóttir hefur
jöfnum höndum skrifað sagnfræði
og skáldskap allan sinn feril. Hún
hefur oft látið reyna á skilin milli
þessara tveggja greina og beitt
meðulum skáldskaparins í sagn-
fræðiverkum af meiri dirfsku en
flestir kollega hennar. Nýjasta bók
hennar, Stúlka með maga, samein-
ar sagnfræði og skáldskap á nokk-
uð annan, en ekki síður frumlegan,
hátt. Sögumaður bókarinnar, sem
ber undirtitilinn „Skáldættarsaga“
er Erla móðir Þórunnar og í sög-
unni fylgjum við henni á vit fortíð-
ar ættarinnar þar sem hún grams-
ar í gömlum skjölum og bréfum úr
stórum skjalaskáp úr járni.
Á kápu segir að Stúlka með maga
sé sjálfstætt framhald Stúlku með
fingur, skáldsögu Þórunnar sem
kom út árið 1999. En þetta eru mjög
ólíkar bækur. Stúlka með fingur er
fimlega fléttuð saga úr örlagaþráð-
um tveggja manneskja, ástarsaga
sem leiðir til óvæntrar afhjúpun-
ar í lokin. Í Stúlku með maga er á
hinn bóginn sögð saga sem er bæði
löng og breið, nær yfir margar kyn-
slóðir karla og kvenna og leikurinn
berst víða, bæði landfræðilega og á
litrófi tilfinninganna.
Erla segir sögu ættingja sinna,
einkum karlanna, allt aftur á fyrri
hluta nítjándu aldar. Snemma í sög-
unni er ýmislegt gefið í skyn um
hennar eigin ævi, hjónaband sem
lýkur með því að eiginmaðurinn fer
frá henni og um ævi foreldra henn-
ar og hjónaband þeirra og samlíf
sem frá upphafi er lifað í skugga
sjúkdóms sem þau ganga bæði með
en má ekki nefna upp-
hátt: sýfilis.
Undir lokin þéttist
sagan um þessi tvö
hjónabönd, en áður en
að því kemur hefur
sögukona þrætt sig
í gegnum óhemju
magn af frásögn-
um af forfeðrum
sínum. Og sagan
sú er saga af sann-
kölluðu feðraveldi.
Þótt samúð hennar
sé einatt með kon-
unum í fortíðinni
eru þær næstum
ósýnilegar í frá-
sögn hennar. Karl-
arnir eru frekir á athyglina,
athafnasemi þeirra hefur skilið
eftir sig fleiri spor í skjalasafninu
en strit kvennanna og við fáum
endalausar sögur af afrekum
þeirra, brauðstriti og feilsporum.
Því er ekki að leyna að þetta getur
reynt töluvert á þolinmæðina hjá
lesanda. Einkum er sá hluti sög-
unnar sem helgaður er föðurafa
Erlu, smiðnum og þúsundþjala-
smiðnum Alexander Valentínus-
syni langdreginn og endurtekn-
ingasamur, þar er tínt til hvert
hús sem hann smíðar og farið í
saumana á fjárhag hans og fram-
kvæmdum þannig að manni verð-
ur nóg um og finnst stundum eins
og maður sé staddur í heimilda-
safninu miðju en ekki í skáldlegri
úrvinnslu úr því.
Í heildarbyggingu sögunnar
hefur þessi smásmygli sinn til-
gang. Hún sýnir hvernig fókus
sögunnar beinist
einatt að því sem
fært er í bókhald
opinberra stofn-
anna og fyrirtækja
og er þannig hluti
af femínískri gagn-
rýni sögukonunn-
ar, en því er ekki að
leyna að karlarnir
í sögunni skyggja á
konurnar lengi vel,
þótt maður finni að
sögukonan og sögu-
höfundur telji að
konurnar séu meiri
athygli verðar.
Stúlka með maga
verður þess vegna
svolítið köflótt skáldættarsaga.
Lokahlutinn og yfirleitt þeir hlut-
ar sögunnar sem fjalla um konur
eru grípandi og stundum nístandi í
útmálun sinni á kúgun og óréttlæti
gamla samfélagsins, en útmálunin
á brölti karlanna verður of ítarleg
þannig að áhugi lesandans á það til
að dala.
Jón Yngvi Jóhannsson
NIÐURSTAÐA: Áhrifarík ættarsaga af
örlögum kvenna, en karlarnir skyggja
enn þá á þær, í skáldsögunni eins og í
sögunni sjálfri.
Konur í karlaheimi
Reyndar er ég enginn sérfræðing-ur í færeysku, þótt ég geti auðvit-að lesið hana mér til gagns eins og flestir Íslendingar. En þegar maður fer að þýða svona listrænan texta þá fyrst uppgötvar maður alla þá
botnlausu pytti sem liggja fyrir fótum manns
þegar færeyskan er annars vegar,“ segir Ing-
unn Ásdísardóttir þýðandi, spurð hvort ekki
hafi verið erfitt að þýða doðrantinn Ó – Sögur
um djöfulskap eftir Carl Jóhan Jensen. „Málin
eru í rauninni svo lík en um leið svo ólík og
þar sem þau eru ólík leynir það á sér. Maður
þarf alveg stöðugt að vera á tánum, í hverri
einustu setningu.“
Ó – Sögur um djöfulskap er fyrsta bókin
sem Ingunn þýðir úr færeysku og hún segir
þetta eitt það erfiðasta sem hún hefur komist
í. „Einkum út af líkindum málanna. Það er svo
auðvelt að taka setninguna bara beint upp og
klúðra öllu til dauðans. Sem dæmi má nefna
að á íslensku þýðir orðalagið „að maður standi
fyrir einhverjum“ að maður sé að reyna að
hindra hann í að komast ferða sinna, á fær-
eysku hins vegar þýðir það þetta sama orða-
lag, „að standa fyrir einhverjum“, einfald-
lega að standa fyrir framan hann. Þannig að
á færeysku eruð þið að spjalla saman í mesta
bróðerni þó að þú „standir fyrir manninum“,
enginn er að reyna að hindra neinn. Svona
merkingarmunur á milli þessara tveggja
tungumála er alls staðar. En þetta var líka
ofsalega ögrandi og skemmtilegt.“
Verðlaun skipta máli
Ingunni virðist hafa tekist vel upp með þýð-
inguna, því hún er tilnefnd til Íslensku þýð-
ingaverðlaunanna. Skipta slíkar tilnefning-
ar máli og bæta verðlaunin stöðu þýðenda?
„Ég tel engan vafa á því. Ég ætla útgefendum
það að vilja hafa bækurnar sínar þokkalega
þýddar og að þeir leiti þá til fólks sem hefur
fengið þess konar viðurkenningu í þessu fagi.
Ég held líka að þýðendur, sem hafa metnað í
sínu starfi og bera virðingu fyrir því, hljóti
að keppa að því að komast á þennan topp. Mér
fannst það gríðarleg viðurkenning að vera til-
nefnd til þýðingaverðlaunanna og held það
hljóti að hvetja mig til að gera enn betur í
framtíðinni.“
Carl Jóhan stundaði nám í bókmenntafræði
við H.Í. og er altalandi á íslensku. Las hann
þýðinguna yfir? „Já, meira og minna gerði
hann það.“ Og var ánægður með útkomuna?
„Ekki heyrði ég annað á honum allavega.“
Þetta er mjög færeysk bók, ekki satt? „Jú,
hún gerist í færeysku smábæjarsamfélagi
upp úr aldamótunum 1900 og fer bæði fram
og aftur fyrir þau. Hún tekur á mörgu af því
sem kannski má líta á sem sérfæreyskt. Þetta
er svona smábæjarsamfélag þar sem hver er
ofan í annars koppi og trúarlíf Færeyinga,
sem er mjög sérstakt, leikur stórt hlutverk.
En í rauninni er hann samt að fjalla um miklu
stærri hluti. Hann setur atburðarásina þarna
niður en er í raun að fjalla um djöfulskapinn
í manneskjunni, bæði þann djöfulskap sem
við ráðum við og getum valið og líka illsku og
djöfulskap sem kemur utan frá og einstakling-
urinn ræður ekki við. Þessa illsku sem mann-
lífinu virðist eðlislæg, hversu leitt sem okkur
þykir að viðurkenna það.“
Djúpar lendur sálarlífs
Íslendingar þekkja færeyskt samfélag aðal-
lega úr bókum Williams Heinesen, munu þeir
þekkja það samfélag aftur í þessari bók. „Já
og nei. Umgjörðin er að sumu leyti svipuð,
lítið þorpssamfélag í Færeyjum á þessum
tíma með alls kyns skrítnu fólki og sögum inni
í sögum. Mikið lengra nær sú samlíking ekki
vegna þess að hér er farið inn á mjög myrkar,
duldar og djúpar lendur sálarlífs, hvata, óra,
ævintýra og fýsna. Litapalettan er mjög miklu
dekkri hjá Carli Jóhani en Heinesen.“
Áttu von á því að þýða fleiri bækur úr fær-
eysku? „Carl Jóhan er að ljúka við skáldsögu
sem fjallar um íslenskt skáld á nítjándu öld
sem heitir Benedikt Einarsson, hringir það
einhverjum bjöllum? Ef einhver íslenskur
útgefandi vill gefa hana út vona ég sannar-
lega að mér verði fengið það verkefni að þýða
hana, en það á allt eftir að koma í ljós.“
Glíman við færeyskuna erfið
Ingunn Ásdísardóttir er tilnefnd til Íslensku þýðingaverðlaunanna fyrir þýðingu sína á skáldsögunni Ó – Sögur um
djöfulskap eftir Færeyinginn Carl Jóhan Jensen. Hún segir glímuna við færeyskuna eina þá erfiðustu sem hún hafi átt
á löngum þýðandaferli. Þar komi til líkindi en um leið ólíkindi málanna sem valdi því að þýðandinn sé sífellt á tánum.
SKEMMTILEG ÖGRUN Ingunn hefur þýtt fjölda
bóka, en segir þýðinguna á Ó– Sögur um djöfulskap
það erfiðasta sem hún hafi tekist á við, en um leið
ögrandi og skemmtilegt verkefni. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Afmælisbréf Teds Hug-
hes vakti gríðarlega
athygli þegar ljóðin
komu út árið 1998. Þar
fjallaði skáldið í fyrsta
sinn um hjónaband
sitt og Silviu Plath og
hörmulegan dauða
hennar.
Bókin er nú komin
út á íslensku í þýðingu
Hallbergs Hallmunds-
sonar og Árna Blandon, ljóðaunnendum til
mikils fagnaðar.
Hallberg var langt kominn með
þýðinguna þegar hann lést árið 2011 og var
Árni fenginn til að ljúka við bókina.
Afmælisbréf
á íslensku
Friðrika
Benónýsdóttir
fridrikab@frettabladid.is
Bretar, eða nánar tiltekið The Literary
Review, hafa útnefnt verstu kynlífssenuna
í skáldskap ársins. Sá vafasami heiður að
hljóta verðlaunin kom í hlut Manil Suri fyrir
átakanlega uppskrúfaðar kynlífssenur í bók
hans The City of Devi.
Mesta athygli vakti þó að meðal þeirra
sem tilnefndir voru var hið löngu látna og
heittelskaða söngvaskáld Woody Guthrie.
Versta kynlífslýsingin
Uppheimar uppskera vel fyrir þýðingar