Læknablaðið - 15.01.2004, Blaðsíða 22

FRÆÐIGREINAR / ÖRORKA
Table I. Percentage of age group of individuals with disability grade assessed as
being at least 75% in lceland on December lst 2002 according to gender and
place of residence.
Place of residence Both genders Females Males Female:male ratio
Akureyri 7.8 9.7 5.9 1.64
Siglufjörður 7.4 10.4 4.6 2.26
Ólafsfjörður 7.1 8.3 6.1 1.36
Vestmannaeyjar 7.0 9.2 4.9 1.88
Grindavík 6.8 9.6 4.2 2.29
Reykjanesbær 6.6 9.1 4.3 2.12
Árborg 6.6 8.3 5.1 1.63
Sandgerði 6.4 9.7 3.5 2.77
Gerðahreppur 6.4 8.5 4.3 1.98
Reykjavík 6.4 7.2 5.6 1.29
Vatnsleysustrandarhreppur 6.1 7.5 4.9 1.53
Seyðisfjörður 6.1 5.3 6.9 0.77
Skagafjörður 5.7 7.3 4.2 1.74
Húsavík 5.7 6.3 5.2 1.21
Dalvík 5.4 6.0 4.9 1.22
Akranes 5.3 7.0 3.8 1.84
Hafnarfjörður 5.2 6.6 3.8 1.74
Snæfellsbær 5.0 6.2 3.9 1.59
Mosfellsbær 5.0 5.8 4.1 1.41
Kópavogur 4.8 6.0 3.6 1.67
ísafjarðarbær 4.6 5.4 3.8 1.42
Fjarðabyggð 4.3 5.4 3.4 1.59
Bolungarvík 4.2 6.4 2.1 3.05
Bessastaðahreppur 3.2 3.1 3.3 0.94
Garðabær 3.1 4.0 2.1 1.90
Seltjarnarnes 3.1 3.2 2.9 1.10
Other places 5.4 6.6 4.3 1.53
The whole country 5.8 7.0 4.7 1.49
Table II. Distribution of individuais with disability grade assessed as being at least
75% in lceland on December lst 1996 and December lst 2002 according to
gender and residence.
Females Males
1996 2002 1996 2002
The capital region' 2598(63.4%) 3924(60.4%) 1916 (66.0%) 2831 (63.5%)
Other regions 1503 (36.6%) 2576 (39.6%) 988(34.0%) 1629 (36.5%)
The whole country 4101 (100%) 6500 (100%) 2904 (100%) 4460 (100%)
‘Reykjavík, Seltjarnarnes, Kópavogur, Bessastaöahreppur, Garóabær, Hafnarfjöröur, Mosfellsbær, Kjósar-
hreppur.
fyrir umtalsverðum aukakostnaði vegna örorku sinn-
ar. Fram til 1. september 1999 var hærra örorkustigið
metið á grundvelli læknisfræðilegra, fjárhagslegra og
félagslegra aðstæðna, en eftir það einungis á læknis-
fræðilegum forsendum, samkvæmt sérstökum ör-
orkumatsstaðli (2-4). Fjöldi öryrkja á íslandi hefur
farið vaxandi á undanförnum árum (5). Ástæða var
til að skoða hvort sú aukning væri umfram það sem
búast má við út frá breytingum á fjölda og aldurssam-
setningu þjóðarinnar.
í þessari rannsókn er unnið úr upplýsingum um þá
einstaklinga sem áttu í gildi örorkumat vegna lífeyris-
trygginga almannatrygginga og voru búsettir á ís-
landi 1. desember 2002. Skoðað er hvort hlutfallsleg-
ur mismunur sé á örorku eftir kyni, aldri og búsetu.
Niðurstöðurnar eru bornar saman við niðurstöður
frá árinu 1996 (6).
Efniviður og aðferðir
Unnar voru úr örorkuskrá Tryggingastofnunar ríkis-
ins (TR) upplýsingar um aldur, kyn, búsetu, örorku-
mat og fyrstu (helstu) sjúkdómsgreiningu samkvæmt
ICD flokkunarskránni (7) þeirra einstaklinga sem
áttu í gildi örorkumat vegna lífeyristrygginga og voru
búsettir á Islandi 1. desember 2002 og 1. desember
1996. Um 60% af þeim sem metnir höfðu verið til ör-
orku vegna lífeyristrygginga þann 1. desember 2002
voru metnir samkvæmt eldra lagaákvæðinu, en um
40% samkvæmt lagaákvæðinu sem gilti eftir 1. sept-
ember 1999. Aflað var upplýsinga frá Hagstofu ís-
lands um fjölda íslendinga á aldrinum 16-66 ára á
sama tíma og aldursdreifingu þeirra eftir kyni og bú-
setu (8). Þessar upplýsingar voru notaðar til að
reikna hundraðshlutfall öryrkja af jafngömlum ís-
lendingum. Við tölfræðilega úrvinnslu var notað kí-
kvaðrat marktæknipróf (9).
Niðurstöðurnar frá 1. desember 2002 voru bornar
saman við sambærilegar niðurstöður frá 1. desember
1996 úr örorkuskrá TR og frá Hagstofu íslands (8). Á
þeim tíma voru allir öryrkjarnir metnir samkvæmt
eldra lagaákvæðinu. Til þess að taka tillit til breytinga
sem orðið hafa á aldursdreifingu þjóðarinnar á þessu
sex ára tímabili var gerð aldursstöðlun og reiknað
aldursstaðlað áhættuhlutfall (standardized risk ratio,
SRR) fyrir konur og karla (10-12). Ef staðlaða
áhættuhlutfallið er jafnt og einn var algengi örorku
það sama árið 2002 og árið 1996. Ef staðlaða áhættu-
hlutfallið er stærra en einn var örorka tíðari árið 2002
en árið 1996, en fátíðari ef áhættuhlutfallið er minna
en einn. Af 95% öryggismörkunum má lesa hvort
áhættuhlutfallið er tölfræðilega marktækt á svoköll-
uðu fimm prósent stigi. Ef bæði efri og neðri mörkin
falla sömu megin við töluna einn er áhættuhlutfallið
tölfræðilega marktækt á fimm prósent stigi.
I örorkuskránni sem gögnin voru unnin úr eru
upplýsingar um kyn, aldur, búsetu, örorkumat og
sjúkdómsgreiningar, en hvorki nöfn né kennitölur
viðkomandi einstaklinga.
Niðurstöður
Þann 1. desember 2002 hafði 11.791 einstaklingi bú-
settum á Islandi verið metin örorka vegna lífeyris-
trygginga almannatrygginga, 7044 konum (59,7%) og
4747 körlum (40,3%). Þar afhafði 10.960 verið metið
hærra örorkustigið (að minnsta kosti 75% örorka),
6500 konum (59,3%) og 4460 körlum (40,7%). Hjá
831 hafði verið metið lægra örorkustigið (50% eða
65% örorka), 544 konum (65,5%) og 287 körlum
(34,5%). Örorka var marktækt algengari hjá konum
en körlum (p<0,0001), bæði hvað varðar hærra og
22 Læknablaðið 2004/90