Læknablaðið - 15.01.2004, Blaðsíða 33

FRÆÐIGREINAR / D-VÍTAMÍNBÚSKAPUR
Samband 25(OH)D og PTH í sermi
Mynd 7 sýnir samband 25(OH)D og PTH. Við styrk
25(OH)D um 45 nmól/1 hættir neikvæð fylgni
25(OH)D og PTH að vera tölfræðilega marktæk (r=
-0,065, p=0,067). Þetta samband 25(OH)D og PTH
var svipað fyrir alla aldurshópa.
Ef styrkur 25(OH)D við 45 nmól/1 er skilgreindur
sem æskilegur styrkur eru að meðaltali um helmingur
þátttakenda með of lítinn styrk 25(OH)D en 14,5%
ef miðað væri við 25 nmól/1. Þær tölur eru enn hærri í
yngri aldursflokkum.
Samband D-vítamínneyslu og styrks 25(OH)D ísermi
Tafla II sýnir fylgni D-vítamínneyslu og styrks
25(OH)D sem jókst með aldri. Tafla III sýnir að sé
miðað við ráðlagða D-vítamínneyslu, 10 pg/dag fyrir
alla þátttakendur, eru 47% þeirra með D-vítamín-
neyslu undir ráðlögðum dagskammti.
Samband D-vítamínneyslu og styrks 25(OH)D
var skoðað með línulegri aðhvarfsgreiningu sem gef-
ur jöfnu bestu línu fyrir samband þessara breyta
(25(OH)D nmól/1 = 36,5 + 0,75 x D-vítamínneysla pg/
dag) en samkvæmt henni væri æskileg meðalneysla
yfir árið 11 pg/dag fyrir allan hópinn til að halda styrk
25(OH)D yfir 45 nmól/1. Elsti aldursflokkurinn neytti
að meðaltali 16,6 pg/dag af D-vítamíni en styrkur
25(OH)D hjá þeim hópi fór aldrei niður fyrir 45
nmól/1 yfir árið. Sama gilti fyrir lýsishópinn í heild
sinni en meðalstyrkur 25(OH)D þeirra var 53,4
nmól/1 og meðal D-vítamínneysla, 20,3 pg/dag. Þeir
sem tóku bara vítamín voru með samsvarandi gildi,
45,4 nmól/1 og 10,8 pg/dag og þeir sem tóku hvorki
lýsi né vítamín voru með gildin 38,0 nmól/1 og 5,3
pg/dag.
Útreiknuð D-vítamínþörf eftir aldri og árstíðum
Á mynd 8 er æskileg D-vítamínneysla allra þátttak-
enda skoðuð með tilliti til mismunandi mánaða yfir
árið og sýnir að æskileg neysla væri mest í febrúar-
mars, 18 pg/dag en neysla D-vítamíns í júní-júlí
virðist óþörf. Fylgni milli D-vítamínneyslu og styrks
25(OH)D reyndist mest í apríl-maí (r=0,502, p<0,001)
en minnst í júní-júlí (r=0,195, p<0,01).
Þeir sem tóku ráðlagðan dagskammt af D-víta-
míni 7-10 pg/dag höfðu meðalstyrk 25(OH)D nálægt
45 nmól/1 en voru neðan þeirra marka í meira en fjóra
mánuði að vetrinum.
Umræða
í þessari rannsókn var D-vítamínbúskapur íslend-
inga á aldrinum 30-85 ára metinn með tilliti til D-víta-
míninntöku, árstíðasveiflu styrks 25(OH)D og sam-
bands 25(OH)D við seytingu PTH. Niðurstöðurnar
sýna að neysla bætiefna og sérstaklega lýsis skiptir
miklu máli fyrir eðlilegan D-vítamínbúskap. Veruleg-
ar árstíðasveiflur í styrk 25(OH)D sjást hjá öllum ald-
Tafla II. Fylgni (r) milli D-vítamínneyslu og styrks 25(0H)D hjá aldursflokkum.
Aldursflokkar
30-45 ára 50-65 ára 70-85 ára Allir
(r) 0,245' 0,394' 0,408' 0,384'
*p<0,001
Tafla III. Hlutfall (%) þátttakenda með D-vítamínneyslu minni en 10 ixg/dag.
Aldursflokkar_____________________________________________
3Ö45ára 50-65 ára 70-85 ára Allir
(%) 61,9 47,3 33,9 47,1
ursflokkum og stór hluti Islendinga í þessum aldurs-
hópum neytir of lítils D-vítamíns til að viðhalda æski-
legum styrk á 25(OH)D yfir allt árið.
Tengsl bœtiefnainntöku við styrk 25(OH)D í sermi
Styrkur 25(OH)D jókst eins og við var að búast við
aukna bætiefnainntöku. Hlutfall þeirra sem taka lýsi
hækkar með aldri sem skýrir aukinn styrk 25(OH)D
með aldri ásamt meiri inntöku D-vítamíns í fæðu
meðal eldri aldurshópa. I öðrum rannsóknum hefur
verið sýnt fram á lægri styrk 25(OH)D hjá eldri ein-
staklingum sem er talið orsakað af minni áhrifum sól-
arljóss með aldri (21) en þekkt er að möguleikar til
framleiðslu á D-vítamíni í húð skerðast með aldri (4,
22,23).
Hvert pg af D-vítamíni eykur styrk 25(OH)D um
1,7 nmól/1 samkvæmt okkar útreikningum. Þessi tala
er á mjög líkum nótum og í öðrum rannsóknum, 1,6-
2,2 nmól/1 fyrir hvert pg (24-28). Þó hafa sést mun
lægri tölur svo sem 0,7 nmól/1 fyrir hvert pg en svo
virðist sem upphafsstyrkur 25(OH)D skipti miklu
máli í þessu sambandi þar sem meiri hækkun verður
þegar um lægri upphafstyrk 25(OH)D er að ræða (9).
Árstíðasveiflur 25(OH)D í sermi
Niðurstöðurnar sýna verulegar árstíðasveiflur á styrk
25(OH)D á Islandi. Þessi árstíðabundna sveifla sést
hjá öllum aldursflokkum en mest áberandi hjá yngsta
aldursflokknum vegna lítillar D-vítamíninntöku og
góðrar framleiðslugetu í húð fyrir tilstilli sólar sem
orsakar mikla aukningu í styrk 25(OH)D yfir sumar-
mánuðina. Minnsta árstíðabundna sveiflan er hjá mið-
aldursflokknum en lítið eitt stærri hjá elsta aldurs-
flokknum sem skýrist af mismikilli D-vítamíninntöku
og ólíkri framleiðslugetu í húð. Athyglisvert er að
hámarksstyrkur 25(OH)D næst síðar hjá miðaldurs-
hópnum en hinum tveimur sem gæti ef til vill skýrst af
sameiginlegum áhrifum sólar og lýsis og/eða utan-
landsferðum þess aldurshóps.
Erlendar rannsóknir hafa sýnt að framleiðsla D-
vítamíns í húð sé háð breiddargráðu og liggi niðri yfir
háveturinn, til dæmis í Boston (BNA; 42° N, engin
framleiðsla í desember-febrúar), Edmonton (Kan-
ada; 52° N, engin framleiðsla frá nóvember-mars)
Læknablaðið 2004/90 33