Tímarit Máls og menningar - 01.04.1940, Side 25

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
19
en þessum erindrekum sjálfum livern óvin þeir hljóta
æfinlega að eiga i háu menningarstigi þjóðar, og þannig
er kjarninn i hugarfari „mikilmenna“ af þessu tæi túlk-
aður af fleygri hnittni í tilsvarinu úr leikriti Johsts:
„Þegar ég heyri orðið menning dreg ég upp hanann á
skammbyssunni minni“.
2.
Við Islendingar höfum ástæðu lil að fagna þvi, að nú-
tímamenning okkar hefur reynzt staðbetri en svo að geta
orðið liin þæga vagga eða mjúka dúnsæng þesskonar fyr-
irbrigðis sem hér er lýst. Villtum sjálfsdýrkara með til-
heyrandi óaldarflokk í eftirdragi liefur ekki tekizt að ná
einkarétti á því að hugsa, tala og framkvæma í landinu.
Enn lifum við ekki í landi þar sem hagsmunir siðlaus-
ustu þjóðfélagsaflanna og delii-íum einræðisherrans er
mælikvarði vits og grundvöllur siðferðis. Hins er ekki að
dvljast, að uppi eru í þjóðfélaginu öfl ekki óskyld þessum,
fjarri því að geta kallazt heilbrigð, er mundu einskis láta
ófreislað ef kostur væri að sveigja íslenzka hugsun frá
einstaklingseðli sínu, og brjóta þann múr sem er sterkast
vígi gegn ofstopafullum sjálfsdýrkurum i valdasessi; en
bæði há alþýðumenning og árvekni menntamanna skapar
slíkan múr, og þó framar öllu öðru það bræðraband þar
sem þessir aðiljar, alþýða og menntamenn, eru hvor ann-
ars efling. Við höfum séð tilraunir gerðar að brjóta þenn-
an múr, þetta vígi þjóðernislegrar sjálfsvirðingar og ís-
lenzks manndóms, og eigum án efa eftir að sjá nokkrar
atlögur gerðar enn. Við þekkjum einnig þau öfl innan
lands, sem ekki rnundu spara sér neitt erfiði ef takast
mætti að leggja hindranir í veg fvrir skapandi list og
frjálsan skáldskap, ásamt allri æðri menningu húman-
istiskri í landinu.
Áróðurssnillingar afturhaldsins telja notadrýgst að
miða æfinlega áróður sinn við gáfnafar hinna heimskustu
í mergðinni, til dæmis er það ófrávíkjanlegt boðorð fas-
2*