Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Blaðsíða 49

"NOKKUR ORÐ UM ALÞÝÐUBÓKASÖFN
127
lega misjöfn skilyrði að öllu leyti. Bókasöfn þeirra eru yfirleitt
■ekki stór, enda víða skortur á hentugri geymslu. Eg hef ekki farið
yfir skýrslur allra lestrarfélaganna (þau eru um 200), en hjá þeim
sem ég hef athugað er minnsti bókafjöldi innan við 200 og mesti
um 2000. Eins er mjög mikill munur á nýtingu safnanna; sums
staðar eru flest heimili umdæmisins lánþegar eða meðlimir, sums
staðar aðeins lítill hluti þeirra. Afnotagj öldin eru mjög misjöfn,
heimilisgj öld 10—35 kr., einstaklingsgjöld 5—15 kr. á ári. Allt
er þetta mjög eðlilegt og skiljanlegt, eins og að þessum félögum
hefur verið búið, en hitt ætti að vera hverjum hugsandi manni
jafnljóst að hér bíður mikið verkefni úrlausnar, að hér er um að
ræða ástand sem ekki verður við unað til lengdar. Og eina leiðin
til úrbóta eru almennari samtök og bætt skipulag.
Hollt er að gera sér ljóst að við íslendingar, sem erum vanir að
raupa af því hvað við séum mikil bókaþjóð, erum enn ekki lengra
komnir í bókasafnsmálum almennings en nágrannar okkar á
Norðurlöndum voru um og eftir síðustu aldamót. En síðan hafa
þar gerzt stórstígar framfarir í þessum efnum, og fengizt hefur
reynsla sem við gætum dregið af marga lærdóma. Baráttan fyrir
betra skipulagi hófst í þessum löndum með samtökum bókasafn-
anna sjálfra, unz komið var á lögfestu skipulagi, en það varð í
Danmörku 1920, í Svíþjóð 1929 og í Noregi 1935. Kerfið er í
megindráttum hið sama í þessum löndum, þó að sitthvað beri á
milli í einstökum atriðum. Meginatriði þess eru nefnd hér að
framan, og þau eru þess eðlis að telja má vafalaust að þeim yrði
einnig komið við hér á landi með tíð og tíma,
í nefndarálitinu er bent á nokkur helztu verkefnin sem nauðsyn
ber til að taka til meðferðar hið bráðasta. Mér þykir ekki ólíklegt
að um sumt geti verið skiptar skoðanir, en þá væri æskilegast að
menn létu það uppi, svo að almennar umræður gætu tekizt um
málið. Ég vil sérstaklega benda á þá tillögu sem felst í niðurlags-
orðum nefndarálitsins um skipun yfirstjórnar allra alþýðubóka-
safna. Vísir til slíkrar stjórnar er til í starfi fræðslumálastjórnar-
innar að því er snertir lestrarfélögin. En hér er um að ræða meira
starf en fræðslumálastj órnin mundi geta leyst af hendi með þeim
mannafla sem hún hefur á að skipa. Yfirstjórn sú sem hér er gert