Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Blaðsíða 76

John F. Deane
írskar nútímabókmenntir
Á írlandi eru enn háðar hálfvolgar kappræður um það, hvort kalla beri
úrvöl og sýnisbækur samtímaljóða „Ljóðagerð eftir daga Yeats“ eða „Ljóða-
gerð eftir daga Joyce“. Aukþess sem hér er um að ræða fremur ófrjóar fræði-
legar kappræður, þá er þess að gæta að hvatar samtímaljóðlistar koma
hvorki frá Yeats né Joyce, heldur frá Kavanagh, MacNeice og Clarke, og frá
nýrri vitund um það sem er á seyði í bókmenntum utan Irlands og Eng-
lands. Skáldsagnagerð á Irlandi gefur frá sér mæðuleg ungahljóð um návist
og áhrif Joyce, þess Joyce sem samdi „Ulysses" og „Finnegan’s Wake“, og
jafnvel um Samuel Beckett með hliðsjón af „Murphy“ eða „Beckett Tri-
logy“; en írsk skáldsagnagerð hefur yfirleitt haldið sig í grófu og lítt
eggjandi fari sósíalrealismans, hrædd við kraft þessara miklu fyrirmynda,
sátt við að halda áfram að róta í staðbundnum söguefnum, línuréttri
atburðarás og troðnum slóðum.
Yeats og Joyce eru svo fyrirferðarmiklir við fordyri írskra nútímabók-
mennta, að rithöfundar eru skelfingu lostnir gagnvart tjáningarhætti þeirra
og hafa svipast um annarstaðar í samtímanum eftir áhrifavöldum. Eftirað
allmörg írsk ljóðskáld á þriðja, fjórða og fimmta áratug aldarinnar höfðu
verið sólgin af hinu mikla öldusogi sem Yeats olli, skáld einsog F. R.
Higgins, Padraic Colum og George William Russell, lánaðist Austin Clarke
einum að rífa sig lausan og smíða sér ferskan og brýnan tjáningarmáta.
Fyrstu ljóðabækur hans eru mjög bundnar Yeats einsog hann var í lok
nítjándu aldar: hann samdi löng og leiðigjörn „söguljóð“ byggð á goðsögu-
legum írskum hetjum. En á fimmta tug aldarinnar, þegar höfundum voru
settar strangar skorður af óvæginni ritskoðun og afturhald hinnar alvöldu
rómversk-kaþólsku kirkju færðist í aukana, fór Austin Clarke að finna fyrir
markvissum fjandskap allra þvílíkra kúgunarafla. Eftir útlegðarskeið í Eng-
landi sneri hann heim aftur og hóf að gefa út á eigin vegum lítil kver með
ljóðum sem einatt voru níðangursleg og frábærlega kaldhæðin. Það eru sár
ljóð og hávær, herská og þrætugjörn; en fegurð þeirra stafar af því að þau
eru borin uppi af einstaklega tónvísri málgáfu. Clarke sá fyrir sér tímabil á
Irlandi þegar ríki og kirkja voru óaðskiljanleg, þegar friður og lífsfylling
202