Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Blaðsíða 30

CARLOS FUENTES
að yfirstíga óhreinan uppruna með því að grípa til elstu lækningaraðferðar
sem til er: „skáldgervingarinnar“ (poetización) sem gerir tunguna að ímynd
sjálfrar sín. Kynblendingseðlið er fast fyrir og leitar ýmissa leiða til að
smeygja sér inn fyrir, koma sér á framfæri, smita og skopstæla hið óhlut-
bundna tungumál hins vestræna heilbrigðis og þvinga það til að afhjúpast
sem opinbert svæði, pólitískur áróður (borgarmúr); auglýsingaskrum. Út
frá þessu sjónarhorni má segja að í Landslagi að lokinni orrustu takist Goytis-
olo að fullkomna þá þematísku og málfarslegu byltingu sem Flaubert hóf í
Bouvard ogPécuchet. Munurinn er einungis sá að Goytisolo leitar allt aftur til
erkiprestsins af Hita og Rabelais í Frakklandi til þess að ráðast að málfarslegri
einstefnu og flytja okkur tungutak hins framandi.
Vettvangur þessara samfunda er, eins og við vitum, borgin.
Þéttbýlisþemað í frásöguhefðinni er jafngamalt Trójuhestinum og skúrka-
strikum Petróníusar. En borgin sem miðstöð nútímans er uppfinning þess
sem Donald Fanger kallar „hinn rómantíska realisma" Balzacs, Dickens og
Dostojevskís. Það sem Rastignac, Pip eða Raskolnikov komast að raun um er
hið sama og það sem Celestina og Guzmán de Alfarache vissu þegar og miklu
fyrr: að borg nútímans, sem hefur séð á eftir múrum sínum og díkjum, er
opin borg, flökkuborg, þar sem gömlum gildum borgarmenningar - æru,
ættgöfgi, hirðsiðum - er fórnað á altari metnaðar, peninga og kynferðis. I
stórkostlegri byrjun sögu sinnar Névskí breiðgatan ímyndar Gogol sér týnda
borg, það eina sem eftir stendur eru stöku brot hér og þar. Helst vildum við
geta endurreist eininguna til þess að við sjálf getum orðið Eitt. Hinni róman-
tísku þrá eftir endurheimtri einingu er hér hafnað í því skyni að staðfesta á
nýjaleik hina brotakenndu ímynd þéttbýlismenningar tuttugustu aldarinn-
ar. En hin opna borg hefur sigrað sjálfa sig innan frá, hvort heldur sem við
tölum um Dyflinni hjá Joyce, Pétursborg Bélís, Berlín Döblins eða Man-
hattan hjá Dos Pasos. En er þetta hrun einingarinnar ekki hugsanlega sigur
fjölbreytninnar, þessarar „fjölgyðistrúar gildanna“ sem Max Weber talaði
um?
Vel má vera að við höfum ekki kunnað að sættast á og færa okkur í nyt
„fjölgyði" þéttbýlisins. Nú til dags er „skólun tilfmninganna“ (Véducation
sentimentalé) skólun kynblöndunarinnar. „Fjölgyðisborgin“ er hér nú þeg-
ar, hvort sem okkur líkar það betur eða verr. Sú orka sem býr í hinum
spænskblönduðu borgum Bandaríkjanna, eins og Miami eða Los Angeles,
stendur einmitt í beinum tengslum við kynblendingseðli þeirra. Los Angel-
es, sem er ekki eingöngu rómönsk, heldur einnig kóreönsk, víetnömsk, kín-
versk og japönsk, hefur alla burði til að verða Býsans tuttugustu og fyrstu
aldarinnar. Það eru vitaskuld mikil tíðindi fyrir okkur Suður-Ameríkubúa: í
fýrsta sinn í sögunni líkjumst við Norður-Ameríkubúum stöðugt meir. Lík-
20
www.mm.is
TMM 1999:1