Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Blaðsíða 94

RAKEL SIGURGEIRSDÓTTIR
nýrómantísk skáld og ortu báðar undir fornum þjóðlagaháttum þar sem
Hulda var vissulega brautryðjandinn. Ljóð beggja endurspegla átök milli
þess hvort skuli frekar lifa sjálfum sér eða öðrum en stríðið við hversdagslegt
hlutskiptið skipar ekki höfuðsæti í kveðskap skáldkonunnar ffá Hömrum
eins og hjá Huldu. í ljósi þess að fleira skilur á milli þessara skáldkvenna en
sameinar þær vaknar spurningin um það hvort ástæða þess að ljóðum Guð-
finnu voru á sínum tíma líkt við kvæði Ólafar og Huldu hafi ekki fyrst og
fremst verið sú að þessar kynsystur hennar voru forverar hennar og braut-
ryðjendur annarra kvenna á þessu sviði.
Jakob Jóh. Smári var einn þeirra fjölmörgu sem gagnrýndu fyrstu ljóða-
bók skáldkonunnar. í ritdómi sínum líkir hann einu kvæða Guðfinnu;
„Strengjaþætti í D-moll“ við kvæðið „Dísarhöll“ eftir Einar Benediktsson og
segir þau sambærileg að skilningi, innileik og skáldlegum blæ þótt kvæði
Einars sé viðameira og þyngra í vöfum. Séu ljóðin borin saman er ljóst að
þessi samlíking á fyllilega rétt á sér. Bæði fjalla um áhrif hlómsveitarflutnings
á ljóðmælandann og líkingamál þeirra er sviplíkt þar sem vakin eru upp
sterk hugmyndatengsl með bylgjum tónanna og öldum hafsins. Einar lýsir
því hvernig hljómar allra hljóðfæranna sameinast „sem bylgjur rastar/ er
sveiflast í sogandi iðum“ en á næsta andartaki „kyrrir og hægir [...]/ og sjó-
ina lægir nú tónsprotans skipan.“3 Líking Guðfinnu í þessu sambandi hljóð-
ar þannig:
En djúpfiðlan hljómar hafsins volduga klið,
er hnígur í stöðugri leit eftir hvíld og frið.
Hin hverfulu djúp við stormanna svipur stynja
og stoltar ölduborgir við dranginn hrynja.4
Kvæði Guðfinnu er ekki jafn stórt í sniðum og kvæði Einars. Hljómsveit
hennar er aðeins skipuð þremur strokhljóðfærum: háfiðlu, djúpfiðlu og alt-
fiðlu en hljóðfærin í hljómsveit Einars eru bæði mörg, stór og hávær. Og í
stað þess að Guðfinna leitar friðar og huggunar í tónlistinni: „Og
hreimþungt altfiðlan sorgarsvöl/ er sættir hjartans dýpsta unað og kvöl.“
sækist Einar eftir öfgurn tónfallsins: „Strengdu þá hátt og strjúk, svo að
hljómi/ stilltu þá lágt, svo að grunntónar ómi.“ En ekki síður þeirri tilfinn-
ingalegu útrás sem hann upplifir í öfgum þess „svo hrífist ég með - og hefjist í
geði./ Mín hæsta sorg og mín æðsta gleði,“ Tilfinningin sem kvæði skáld-
konunnar frá Hömrum vekur er einhvern veginn viðráðanlegri en kraftur-
inn í kvæði Einars. Þetta stafar ekki síst af því að af síðasta erindi kvæðis
hennar má ráða að hún skilur þær tilfmningar sem tónlistin vekur henni og
hefur fulla stjórn á þeim:
84
www.mm.is
TMM 1999:1