Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Blaðsíða 66

RÓBERT H. HARALDSSON
olli því að hann sökk dýpra ofan í smáborgaralegt eiginmannshlutverk sitt.
Hins vegar tel ég að samanburður á þessum tveimur gerðum leiði berlega í
ljós að Ibsen hefur fyrst og fremst dregið ffam og undirstrikað orðagjálfur
Helmers, skerpt á andstæðunni milli orða hans og gerða, - sýnt hversu merk-
ingarlaus orð Helmers verða í því samhengi sem gæti gefið þeim raunveru-
lega merkingu. Fyrsta dæmið um tvíræða samræðu sem tekið var hér að
framan (upphaf þriðja hluta), þar sem Torvald hugleiðir afleiðingar þess að
hann, skuldsettur maðurinn, fái þakstein í höfuðið, er t.d. ekki í upp-
kastinu.24 Þar spyr Krogstad Nóru hvað hefði orðið um greiðslur til sín ef
þau hjón hefðu dáið í Ítalíuferðinni.25 í lokagerðinni færir Ibsen þessar hug-
leiðingar fremst í leikritið og eignar þær Helmer. Innantómar setningar
Helmers um Rank lækni eru að vísu í uppkastinu en í lokagerðinni hefur
mjög verið skerpt á því samhengi sem afhjúpar merkingarleysi þeirra, m.a. er
þar komin spurning Nóru um hvort ekki sé best að hafa engin orð um það
sem verður að gerast. Sjálfbirgingsleg ummæli Helmers um að vernda Nóru
litlu hvað svo sem á muni dynja eru ekki í uppkastinu. Og ekki heldur grát-
broslegustu ummæli hans, sú ósk að Nóra væri í lífshættu svo hann gæti
fórnað lífi sínu og öllu fyrir hana. Þar segir Helmer einungis:
Nú höfum við allt; erum sjálfstæð. Hvað ég hlakka til að láta hendur
standa fram úr ermum; vera minn eiginn sjálfstæði herra - hafa frjáls-
ar hendur. (435)
Ibsen hefur greinilega álitið að hann gæti gengið ennþá lengra í að afhjúpa
merkingarleysi orða Helmers í ljósi þess hversu magnað átakaatriði fylgdi
strax í kjölfar orðanna grátbroslegu. Það er kominn tími til að skoða það
fræga atriði betur.
Alvarlegar samrœður
Eftir að Helmer hefur fengið bæði slæmu tíðindin (fyrra bréf Krogstads) og
góðu tíðindin (seinna bréf Krogstads) ræða þau hjónin um vandamál sín og
framtíðarhorfur. Nóra beinir athyglinni síðan að sjálffi samræðunni:
NÓRA [...]:Finnstþérekkie/ffnýstárlegtnúþegarviðsitjumhér?
HELMER: Hvað ætti það að vera?
NÓRA: Við höfum verið gift í átta ár. Hefurðu ekki tekið eftir að þetta
er í fyrsta sinn sem við tvö, þú og ég, maður og kona, tölum alvarlega
saman?
HELMER: Ja, alvarlega - hvað áttu við? (201)
56
www.malogmenning.is
TMM 2000:1