Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Blaðsíða 13

12 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
sem finnst víða í jarðvegssniðum og notað hefur verið sem leiðarlag til að
tengja saman jarðvegssnið og rekja afstæðan aldur jarðlaga. Samkvæmt
Guðrúnu Larsen (1996) myndaðist landnámsgjóskan í gosi í Vatnaöldum á
seinni hluta 9. aldar, samkvæmt afstæðum aldri leiðarlaga í jarðvegssniðum.
Sigurður Þórarinsson (1944) greindi gjóskulagið fyrst við uppgröft í
Þjórsárdal en þar fann hann lagið rétt undir elstu mannvistarleifum.
Landnámslagið dregur nafn sitt af því að frjókornarannsóknir sýna breyt-
ingar á landnotkun sem raktar eru til landnáms einmitt á þeim tíma er
gjóskulagið féll (Þorleifur Einarsson, 1962, Margrét Hallsdóttir, 1987,
1996). Gjóskan hefur verið 14C aldursgreind í þrígang. Sigurður Þórarinsson
(1977) lét gera tvær greiningar á jurtaleifum undir gjóskulaginu og fékk
að meðaltali leiðréttan aldur AD 845±45, Hreinn Haraldsson (1981) birti
eina greiningu úr mýrarsniði AD 860±75 og Margrét Hallsdóttir (1987)
lét gera fimm greiningar í kringum gjóskulagið og birti meðalgildi AD
845. Páll Theodórsson (1993) umreiknaði greiningar Margrétar, með sk.
wiggle match aðferð, til 835±20. Þótt öllum 14C aldursgreiningunum beri
vel saman, geta þær ekki gefið mjög nákvæman aldur þar sem gjóskan féll
á þeim tíma er leiðréttingarkúrfan er nær lárétt (plateau) og óvissumörk
verða því allhá (sbr. umfjöllun í kaf la 5). Nákvæm aldursgreining á laginu
fékkst hins vegar þegar það fannst í GRIP djúpkjarnanum á Grænlandi og
með talningu árlaga niður á það fékkst aldurinn AD 871±2 (Karl Grönvold
og f leiri, 1996). Með þessari greiningu þarf ekki lengur að velkjast í vafa
um aldur landnámsgjóskunnar. Aldur landnáms er annað mál því sums
staðar er óljós jarðlagatenging milli fyrstu búsetu og gjóskulagsins.
Í kjölfar fornleifauppgrafta á áttunda áratug síðustu aldar á landnáms-
minjum í Reykjavík voru gerðar á fjórða tug 14C aldursgreininga. Sýnin
voru ofan á landnámsgjóskulaginu (Guðmundur Ólafsson, persónulegar
upplýsingar) og því yngri en hún. Þrátt fyrir að nú liggi fyrir nákvæm
aldurs greining á landnámsgjóskunni úr GRIP ískjarnanum eru 14C
greiningarnar úr Reykjavík enn notaðar sem rökstuðningur við að landnám
í Reykjavík hafi verið um AD 720 (Páll Theodórsson, 2009). Skoðum
nánar niðurstöður 14C aldursgreininganna, sem sýndar eru á mynd 1.
Myndin sýnir að af þeim 35 aldursgreiningum sem sýndar eru á myndinni
gefa 13 hærri aldur en landnámsgjóskan ef miðað er við 1 staðalfrávik (68%
líkindi), og nemur það allt að 100 árum fyrir sex elstu sýnin. Við vitum nú
nákvæman aldur fyrir landnámsgjóskuna (Karl Grönvold og f leiri, 1996),
en ef litið er framhjá aldri hennar og reiknað með að viðarsýnin hafi lítinn
sem engan eiginaldur og viðurinn hafi verið nýttur strax eftir að hann féll
eða var höggvinn er eðlilegt að álykta, samkvæmt þessum greiningum,