Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Blaðsíða 162

ÍSLENSK JARÐHÚS 161
til liðveislunnar. Hitt tímabilið er 1260-64 þegar ófriðurinn var milli
Gissurar jarls og Andreassona (bróðursona Hálfdánar á Keldum). Gissur
fór tvær herferðir um Rangárvöllu með mörg hundruð manna. Vigfús
segir: „Að vísu er ekki nokkur bær á Rangárvöllum (eystri) nefndur
sjerstaklega er fyrir ránum og heimsóknum varð í þessum ferðum. En sagt
er í fyrra skiftið (um 1260), að Gissur „reið austr yfir ár með átta hundruð
manna“, og: „Þá var víða rænt á Rangárvöllum, ok drepin tíu hundruð
nauta um haustit“. – Loks var sett þing að Þingskálum og griðum heitið
milli Gissurar og Þórðar Andreassonar á Stóruvöllum“. Í síðari herferðinni
árið 1262 tók Gissur Þórð af lífi. Lá leið Gissurar milli Þrándarholts í
Gnúpverjahreppi að Teigi í Fljótshlíð, og segir Vigfús að ósennilegt sé að
allur herf lokkurinn hafi farið framhjá Keldum. „En þá þykir mjer trúlegast
að Hálfdán væri búinn að gera undirgöngin“. Vigfús telur ósennilegt að
göngin hafi verið gerð af Ingjaldi á Keldum því líklega hefur bær hans
staðið sunnan við Keldnalækinn.
Tilgátur þessar hljóma ekki ósennilega. Frásögn Þorláks sögu helga af
Jóni Loftssyni og klausturstofnun hans á Keldum er sterk vísbending um
að elsti bærinn hafi staðið sunnan við Keldnalækinn, en þar segir:
Jon Loptz son liet nockru sydar enn þesser adburder giordust smyda
kirkiu og claustur hvs, fyrer nordann læk ad Kielldum, og ætladi
siálfur j ad ganga, enn onguer vrdu menn til radner. Enn þann
tyma er Thorlakur byskup heyrdi pata a þessu, spurdi hann so sem
ouitandi, huort Jon ætladi klaustur ad reysa ad Kielldum. honum
var sagt ad þad væri satt, Hann spurdi enn, huorium ætlar hann
helgum manne ad giefa klaustrid, þeir sem hia honum voru, sogdu
ad hann ætladi ad giefa klaustrid Johanne baptista, Byskup mællti,
þad er mikid vndur ef hann vill þiggia þad sem hefur þar samann
borid, so sem hann hefur til af lad. vurdu þessi ord ey ad lokleysu,
þuiat þa er Jon kom til Kielldna, tok hann bradliga sott, og er ad
honum tok ad draga, liet hann leida sig vt j dÿr, og er hann sa til
kirkiunnar, mællti hann, þar stendur þu kirkia myn, þu harmar mig
enn eg harma þig, þottist hann þa sia ad ovys var uppreyst hennar
ef hann kalladi fra. Epter dauda hans liet Sæmundur son hans vm
syna daga bæta fyrnd kirkiunnar og hvsanna Enn ad honum lidnum,
skiptu syner hans kirkiunni og hvsunum ofan teknum, sem synum
fodur arfe, og komu þa framm ord hins heilaga Thorlaks byskups
þau sem fyrr voru greind.69