Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Blaðsíða 159
158 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Eftir ósk Matth. Þ. fór ég með honum vestur í bæ, festi hann þar
kaup á bjálkum og innholtum allmiklum úr eik og plötujárni til
klæðna yfir þau í göngum. (Verslaði þá við Garðar Gíslason og var,
móti von hans, af kaffi hjá honum heima). Draslið f lutt í Djúpadal,
dagur ákveðinn. Gummi gerði tvær ferðir þangað til einskis með
2 vagna. Þá var ekki sími kominn. (Þannig var stundum fýluferð
er bílstjórar brugðust) Í hinni 3 ferð var allt komið. Grjót allmikið
f lutt. Hlaðinn veggur að vestan undir árefti, en austan stoðir, settar
undir moldarvegginn undir þvertré, langbönd og járn yfir, mikilli
mold mokað þar ofaná.64
Það hefur því orðið að fara um langan veg til að síma suður til Matthíasar
tveimur árum fyrr. Sumarið 1934 var verkinu haldið áfram, sett upp
grind og hlaðinn veggur. „Settar kartöf lur í göng, holu vestan megin,
ágæt geymsla“ segir Skúli. Göngin virðast þó hafa verið til nokkurra
vandræða næstu árin. Árið 1936 skrifaði Skúli Matthíasi bréf um enn
frekari skakkaföll leyniganganna.
Drengirnir vilja helst láta náttúruna ráða um tilveru þeirra, og alls
ekki eiga neitt við þau á eigin spítur.
Ef þér, sem fornminjavörður, vilduð halda göngunum við – sem mér
óneitanlega finst sóma betur, einkum meðan ekki finnast önnur
slík, - þyrftuð þér að skreppa hingað til álits, skrafs og ráðagerða.65
Þetta komst þó aldrei í almennilegt horf þó reynt væri að bæta og laga og
hélt áfram að hrynja ofan í þau næstu árin.
Í tengslum við viðgerðir Þjóðminjasafnsins á gamla bænum á Keldum
á árunum 1997-2001 var ákveðið að kanna nánar hin fornu göng. Vorið
1998 var því ýmislegt vitað um göngin áður en fornleifarannsóknir hófust.
Sunnan í bakka Keldnalækjar var op þeirra ganga sem Matthías gerði
og voru þau könnuð nánar. Skríða mátti inn eftir þeim u.þ.b. 8 metra,
eða langleiðina út að kamarsþró. Skúli Lýðsson minntist þess að skríða
hefði mátt undir þróna. Það var hins vegar óljóst hvar og hvernig göngin
komu upp í skálanum. Hleðslumennirnir Víglundur Kristjánsson og
Björn Hrannar Björnsson hófu að rífa niður suðurvegg skálans um vorið
og komu göngin þá f ljótlega í ljós neðan við skálaglugga. Mátti komast
niður um opið og skríða um átta metra leið inn eftir þeim í átt að læknum
og undir kamarsþróna. Ljóst var að hin upprunalegu göng voru þar með
fundin og var nú verkefni fornleifafræðinga að rekja leið þeirra út úr
bakkanum við Keldnalæk.