Peningamál - 01.11.2007, Blaðsíða 37

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
3
37
Þrátt fyrir öran vöxt framleiðslugetu undanfarin ár hefur hún ekki
haldið í við vöxt innlendrar eftirspurnar ...
Samkvæmt mati Seðlabankans hefur framleiðslugeta hagkerfisins vaxið
ört á undanförnum árum.3 Framleiðslugeta ákvarðast af framleiðni og
nýtingu framleiðsluþátta og endurspeglar aukin framleiðslugeta undan-
farið m.a. fjölgun stóriðju- og orkuvera, uppbyggingu fjármálakerfisins
og aukna framleiðni vinnuafls. Framleiðslugetu er ekki hægt að mæla
beint og er mat á henni því háð viðbótaróvissu, þ.e.a.s. umfram óvissu
um mældar stærðir sem matið byggist á. Kerfisbreytingar undangeng-
inna ára og verulegur innflutningur erlends vinnuafls auka óvissu við
slíkt mat. Mat Seðlabankans á fjármagnsstofninum, þátttöku erlends
vinnuafls, heildarþáttaframleiðni og framleiðni vinnuafls hefur t.d.
hækkað eftir því sem bankinn hefur fengið betri upplýsingar.
... og framleiðsluspenna hefur myndast sem hjaðnar hratt og
hverfur um mitt næsta ár
Þrátt fyrir að framleiðslugetan hafi aukist hratt á undanförnum árum
hefur innlend eftirspurn vaxið enn örar. Framleiðsluspenna hefur
myndast og stuðlað að verðbólgu. Samkvæmt mati Seðlabankans
myndaðist framleiðsluspenna á árinu 2004 eftir skammvinnan slaka
og náði hámarki ári seinna í um 4½% af framleiðslugetu. Spennan
hefur hjaðnað nokkuð síðan þá og er áætlað að hún verði u.þ.b. 2% í
ár. Í grunnspánni er gert ráð fyrir að framleiðsluspenna hjaðni nokkuð
ört á næstu misserum, hverfi um mitt næsta ár og að slaki myndist eftir
það. Slakinn nær hámarki í rúmlega 4% á fyrri hluta ársins 2010 en
eftir það fer að draga úr honum.
Vegna mikillar óvissu um mat á framleiðsluspennu er mikilvægt
að horfa einnig til hagvísa af vinnu-, vöru- og fjármálamörkuðum, sem
geta gefið vísbendingar um jafnvægið á milli framboðs og eftirspurnar.
Í síðustu Peningamálum var lögð áhersla á að meiri verðbólga en spáð
var og mikill vöxtur atvinnu bentu e.t.v. til meiri framleiðsluspennu en
fælist í fyrstu áætlunum Hagstofunnar um hagvöxt í fyrra. Enn benda
ýmsir hagvísar til þess að framleiðsluspenna kunni að vera vanmetin
sakir meiri undirliggjandi vaxtar eftirspurnar á yfirstandandi ári en ráða
má af fyrstu áætlunum þjóðhagsreikninga. Komi það á daginn gæti
hjöðnun framleiðsluspennu orðið hægari en hér er gert ráð fyrir (sjá
nánar í rammagrein IX-1).
1. Grunnspá Seðlabankans 2007-2010.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Magnbreyting frá fyrra ári (%)
Mynd IV-10
Hagvöxtur 1990-20101
-4
-2
0
2
4
6
8
‘10‘08‘06‘04‘02‘00‘98‘96‘94‘92‘90
1. Grunnspá Seðlabankans 2007-2010.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
% af framleiðslugetu
Mynd IV-11
Framleiðsluspenna 1990-20101
-6
-4
-2
0
2
4
6
‘10‘08‘06‘04‘02‘00‘98‘96‘94‘92‘90
3. Framleiðslugeta hagkerfi sins er það framleiðslustig sem samrýmist fullri nýtingu fram-
leiðsluþátta við skilyrði stöðugrar verðbólgu. Framleiðsluspenna er mismunur vergrar
landsframleiðslu og framleiðslugetu, mældur sem hlutfall af framleiðslugetunni. Ýmsar
aðferðir hafa verið þróaðar til að meta framleiðslugetu, en ekki er samstaða um hvaða
aðferð sé heppilegust. Sjá t.d. Frederic S. Mishkin (2007). „Estimating potential output”,
ræða fl utt á ráðstefnu Seðlabankans í Dallas Price Measurement for Monetary Policy,
24. maí 2007. Mat Seðlabankans á framleiðslugetu byggist á svokallaðri framleiðslufalls-
aðferð þar sem getan er metin út frá ýmsum útfærslum af Cobb-Douglas framleiðslufalli
með fastri stærðarhagkvæmni (sjá nánari umfjöllun í rammagrein IV-3 á bls. 29-30 í
Peningamálum 2006/1).