Peningamál - 01.11.2007, Blaðsíða 8

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
3
8
bólgunnar mætti því ætla að verðbólgan muni hjaðna þegar húsnæðis-
verð hættir að hækka hlutfallslega miðað við annað verðlag. Reyndar
er það algengt viðkvæði þeirra sem gagnrýna Seðlabankann fyrir of háa
stýrivexti, að vegna þess að um sé að ræða kerfislæga breytingu sem
leiðir til einnar hliðrunar hlutfallslegs verðlags sé engin ástæða til við-
bragða af hálfu bankans.
Þessi afstaða felur í sér mikið vanmat á tregðu verðbólgunnar.
Horft er fram hjá annarrar umferðar áhrifum langvarandi vaxtar eftir-
spurnar umfram framleiðslugetu á vinnumarkað, gengi krónunnar og
verðbólguvæntingar sem full ástæða er til að bregðast við. Þau eru
sérstakt áhyggjuefni um þessar mundir í ljósi þess að kjarasamningar
standa fyrir dyrum á sama tíma og spenna á vinnumarkaði er í algleym-
ingi og ekki horfur á að ytri jöfnuður þjóðar búsins verði sjálfbær á næstu
árum nema innlend eftirspurn dragist meira saman en spáð hefur verið
til þessa.
Þessar aðstæður gera kröfu um strangt peningalegt aðhald þar
til að viðunandi jafnvægi hefur skapast á vinnu-, vöru- og gjaldeyris-
markaði. Aðhald stýrivaxta Seðlabankans ætti reyndar að vera töluvert
nú þegar, ef marka má flesta mælikvarða á raunstýrivexti. Eins og annars
staðar í heiminum ræðst áhrifamáttur peningastefnunnar ekki eingöngu
af því hve háir stýrivextirnir eru hverju sinni og væntingum um hvernig
þeir muni þróast á næstu misserum. Áhættuálag á vexti hefur farið
hækkandi víða um heim að undanförnu og er Ísland ekki undanskilið.
Það kann að veita peningastefnunni aukinn slagkraft á næstunni. Á
hinn bóginn gæti lækkun gengis eða meiri launahækkun í komandi
kjarasamningum en samrýmist verðbólgumarkmiðinu eða önnur áföll
af því tagi kynt undir verðbólguvæntingar og þannig dregið úr mætti
stýrivaxtanna. Því er nauðsynlegt að íhuga gaumgæfilega hvort núver-
andi stýrivextir séu nógu háir til að stuðla að því að verðbólgan hnígi að
markmiði innan ásættanlegs tíma, sérstaklega í ljósi þess að verðbólga
hefur verið yfir því í 3½ ár samfleytt og horfur eru á því að svo verði um
nokkurt skeið enn. Langvarandi frávik eru til þess fallin að grafa undan
trausti á peningastefnuna.
Verðbólguhorfur hafa versnað til næstu ára
að óbreyttum stýrivaxtaferli
Ýmislegt bendir til þess að aukin verðbólga að undanförnu sé meira
en skammtímafrávik á ferli hjöðnunar. Hún virðist mun þrálátari en
áður hefur verið talið. Spár sem gerðar eru á forsendu stýrivaxta ferils
Peningamála 2007/2 benda til þess að litlar líkur séu á því að verð-
bólgu markmiðinu verði náð innan viðunandi tíma (sjá rammagrein
IX-1). Aðrar vísbendingar benda í sömu átt: verðbólguvæntingar
fyrirtækja hafa aukist og á fjármálamörkuðum hafa þær verið sveiflu-
kenndar. Fleiri fyrirtæki en áður gera ráð fyrir að hækka verð á næstu
mánuðum, launakröfur ýmissa launþegahópa eru umfram það sem
samrýmist stöðugu verðlagi, hráefnaverð hefur hækkað og eftir spurn
eftir vinnuafli gæti verið vísbending um að innlend eftirspurn sé enn
vanmetin.
Mynd I-5
Raunstýrivextir m.v. kjarnaverðbólgu
Mánaðarlegar tölur mars 1998 - október 2007
Raunstýrivextir m.v.:
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
%
verðbólgu
verðbólgu m.v. kjarnavísitölu 2
verðbólgu m.v. kjarnavísitölu 2 án skattaáhrifa
-2
0
2
4
6
8
10
12
‘ 07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98
Mynd I-6
Verðbólguþróun árið 2007
og síðasta verðbólguspá
Verðbólguspá PM 2007/2, á ársfjórðungstíðni
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
%
12 mánaða verðbólga
0
1
2
3
4
5
6
7
8
DNOSÁJJMAMFJ
Mynd I-4
Raunstýrivextir1
Vikulegar tölur 7. janúar 1998 - 30. október 2007
Raunstýrivextir m.v.:
verðbólgu
verðbólguálag ríkisskuldabréfa2
verðbólguálag ríkisskuldabréfa3
verðbólguvæntingar almennings
verðbólguvæntingar fyrirtækja
verðbólguvæntingar sérfræðinga á fjármálamarkaði
1. Stýrivöxtum hefur verið umbreytt í ávöxtun. 2. Verðbólguálag reiknað
út frá ávöxtunarkröfu RIKB 13 0517 og RIKS 15 1001. 3. Verðbólguálag
reiknað út frá ávöxtunarkröfu RIKB 13 0517 og HFF150914. Verðbólgu-
væntingar almennings, fyrirtækja og sérfræðinga á markaði miðast við
verðbólgu eitt ár fram í tímann.
Heimildir: Capacent Gallup, Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
%
0
2
4
6
8
10
12
14
‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98