Skírnir - 01.01.1947, Blaðsíða 155
Skírnir
Skáld og landshagir á 16. öld
153
tákni Ólafs skálds um liðna sældardaga þjóðarinnar.
Brennivínsofdrykkja hafði hafizt hér í millitíðinni og
orðið með helztu tekjulindum kaupmanna sums staðar.
Rímna-Hallur, ákvæðaskáldið skagfirzka, drakk sig t. d.
í hel harða veturinn 7 árum eftir, að kvæðið varð til. „Her-
legt öl“ var að því skapi minna metið, og sakir dýrleiks á
korni mun hafa lagzt niður að brugga það. Frá 1550 til
1590 hækkaði vísitala kornverðs í grannlöndum úr 100 í
250-270 stig, og sízt hefur hækkunin orðið minni í með-
förum kaupmanna hér við land. En brennivín drekka
menn eins, þó að það hækki, og auka gjarnan drykkj-
una, og svo reyndist hér. Dýrtíð og vöruskortur í aldar-
lok er hin dökka baksýn myndarinnar af ljómandi krás-
um Hóla, þegar Ólafur segir: „á flestri var þar fæðu völ“.
Veizluglaumurinn gerði hátíð, sem stefndi að hærra marki,
er lýsti sér í kórsöng allra senn, þúsundrödduðum jóla-
söng á Hólastað. Þetta var betra en gull, segir Ólafur
Tómasson.
Hagsöguniðurstaðan eftir 1600 var þessi, borin saman
við kvæði Ólafs: Löngu var hætt að afla listaverka, sem
jafna mætti við altaristöflu Jóns Arasonar eða kápu hans
og kaleik, sem þar er lýst. Síðan hafði listaverkum verið
rænt úr landi samvizkulaust. Jólaveizlur voru úr sögunni,
almenningsböðin fullkomlega glatað menningarfyrirbrigði,
gott ef ekki til pápiskrar siðspillingar talin, enda þrotinn
skógur sá, sem elda mátti baðstofuböðin með. Og um vöru-
skort segir Jón á Húsafelli með brigzl við einokun:
Þá Hamborgarar héldu landið,
hörð var ekki tíðin grandið.
Nú er sárt hvert sundmagabandið,
sést nú hvorki mjöl né grjón.
Með þessum atriðum samanburðar er fátt eitt sagt, en
í samhengi við inngangsorð þessarar greinar um ófarnað-
ínn verður að undirstrika þau með staðreyndum næstu
ára eftir aldamótin. Þá kveður Þórður á Strjúgi um brauð-
leysi, gróðamenn og smán landsins: