Skírnir - 01.01.1957, Blaðsíða 104
102
Arnheiður Sigurðardóttir
Skírnir
og basla. Merkingin, sem Bl. gefur, mun runnin frá B.H.,
sem þýðir basa með „anniti, anstrænge sig med noget“. (Basa
kemur fyrir hjá Aasen og í NEO. í svipaðri merkingu.) B.H.
gefur svohljóðandi dæmi:
Þeir eru at baha1) vid steininn, lapidem amovere anni-
tuntur. B.H. I, 63.
Um uppruna málsháttarins ræðir Kallstenius í grein sinni
Nordiska ordsprák hos Saxo. Hann skipar honum í flokk þeirra,
er merki „gærning i otid“. Staðurinn hjá Saxo er svohljóðandi:
Nemo non natum stabulo aut ingenitum applicat.
Saxo, L.Q., 14. kap., bls. 117.
Kock getur þess, að Vedel hafi þýtt þennan stað með máls-
hættinum „Hart er ufod Hest at binde ved en Krybbe“. Enn
fremur segir Kock: „Steph. s. 117 citerar til belysning av
stallet samma ordsprák och dessutom „Ont er at baase for
wfod Fee“2)“. Þetta er sama gerð málsháttarins og hjá
Lále, sbr. B.). Meginhugsunin í orðasambandinu hjá Saxo og
öllum þeim afbrigðum, sem sýnd hafa verið, er, að eitthvað
sé gert, áður en það er tímabært. Virðist því liggja nærri að
ætla, að öll þau afbrigði, sem hér hafa verið sýnd, séu að upp-
runa sami málshátturinn, kunnur á dögum Saxo.
Svipuð hugsun kemur fram í orðtaki hjá Rúgmann:
Ad gora fýrri homid en barnid. J.R. Eftersk. 28.
Af bjórum verda bikkjur ledurætnar. Scheving I, 7.
Svipaður málsháttur kemur fyrir hjá Lále:
Aff læpp wordher hwndh lædher aadegh.
Med. I, 48 (D.).
1 Safni S. Singers Sprichwörter des Mittelalters kemur einn-
ig fyrir málsháttur af svipuðu tæi:
An Riemen lernt der Hund Leder fressen.
S. Singer, Sprichw. I, 80.
Málsháttinn í þeirri mynd, sem Scheving tilgreinir, hef
ég hvergi fundið í söfnum þeim, sem ég hef borið saman,
1) Prentvilla fyrir basa.
2) Arkiv 44, Tillaggsbind, bls. 22.