Skírnir - 01.01.1957, Blaðsíða 147

Skírnir
Játmundar saga hins helga
145
freistandi að geta þess til, að vitneskja þessi ré runnin úr Ját-
mundar sögu, sem Ari þekkti.
Allra heilagra drápa mun vera ort á 14. öld. 1 kvæði þessu
er minnzt margra helgra manna, meðal annarra Tómasar
erkibiskups og Hallvarðs norska. Um Játmund eru fjögur er-
indi, en sum þeirra eru svo sködduð, að þau verða ekki lesin
nema að nokkru leyti.8) Tvö fyrri erindin fjalla um fagurt
líferni Játmundar, en tvö hin síðari um píningu hans og
dauða. I einni vísunni er enskrar heimildar getið beinum
orðum: Ingvar nefna enskir söngvar / illan kóng, er lögun-
um spillir, / ræna vildi ríki sínu / rœsi þann ok forzit œsir.
Eins og áður hefur verið bent á, sýnir nafnmyndin Yngvar,
að stuðzt hefur verið við enska heimild, enda taka ummæli
kvæðisins um „enska söngva“ öll tvímæli af um upprunann.
Tilvitnun þessa er hægt að skilja með tvennu móti. Hugsan-
legt er, að höfundur drápunnar hafi þekkt enskt kvæði og
notað það milliliðalaust. Helgi Játmundar hefur að öllum lík-
indum orðið enskum skáldum að yrkisefni allt frá 10. öld,
þótt naumast finnist nú neitt af slíkum kveðskap. Frá 12. öld
hefur varðveitzt brot af kvæði, sem virðist hafa verið um
Játmund. 1 broti þessu segir, að þeir Yngvar og Ubbi og Björn
hinn þriðji, synir Loðbrókar, hafi verið leiðir Kristi.9) Engin
ástæða er til að ætla, að ort hafi verið sérstaklega um þá Loð-
brókarsyni á Englandi án sambands við Játmund helga, og
hlýtur því brotið að vera úr kvæði um hann. Annar kveð-
skapur um Játmund á ensku er nú glataður, því að ekki er
hægt að telja hina hálfbundnu þýðingú Ælfrics til kveðskap-
ar. Á tilvitnun Allra heilagra drápu til „enskra söngva“ er
önnur skýring, sem sé að tilvitnunin hafi verið í íslenzkri
sögu af Játmundi og höfundur drápunnar hafi fengið hana
þaðan. Höfundur drápunnar hefur hlotið að styðjast við ís-
lenzka Játmundar sögu, og við það er ekkert að athuga, að
hann nefni heimild þeirrar sögu í kvæðinu.
Hin íslenzka saga af Játmundi hlýtur að hafa verið sam-
in snemma. Til þess bendir ekki einungis tilvitnunin hjá Ara,
ef það er íslenzk saga, sem hann hefur í huga, heldur er lík-
legt, að slík saga hafi verið gerð, meðan ensk áhrif á íslenzku
10