Þjóðmál - 01.09.2007, Qupperneq 85
Þjóðmál HAUST 2007 83
(bls ..134).að.frá.sjónarhóli.rökræðulýðræð-
is.séu.umhverfismat.og.lögbundin.meðferð.
þess. hluti. af. innri. stoðum. lýðræðisins.
og. er. helst. að. skilja. að. hann. líti. svo. á. að.
mat.fagaðila.eða.sérfræðinga.sé.hluti.af.leit.
samfélagsins. að. skynsamlegum. og. sann-
gjörnum.lausnum ..
Það.kann.að.vera.vit.í.þeirri.hugmynd.að.
aðkoma. sérfræðinga. og. stofnana. af. ýmsu.
tagi. að. ákvörðunum. geti. stuðlað. að. betri.
stjórnarháttum,.en.mér.finnst.samt.að.það.
gæti.nokkurrar.einsýni.hjá.Ólafi.Páli ..Hann.
notar. gildishlaðin. orð. til. að. lýsa. þessum.
tveim. sjónarhornum. til. lýðræðis. þar. sem.
„prútt“. er. fremur. neikvætt. en. „rökræða“.
jákvæð ..Það.væri. ef. til. vill.betra.að.kenna.
þessi.sjónarhorn.við.samkeppni.og.samráð ..
Ætli.sannleikurinn.sé.ekki.sá.að.vel.heppnað.
lýðræði.er.hvort.tveggja.í.senn ..Ef.áherslan.
verður. öll. á. samkeppni. hugmynda. og.
hagsmuna.er.hætt.við.að.auglýsingaskrum.
fyrir. kosningar. komi. í. stað. upplýstrar.
umræðu.og.lýðræðið.snúist.upp.í.hálfgerð.
skrípalæti .. Sé. áherslan. hins. vegar. öll. á. að.
tryggja.skynsamlegar.niðurstöður.er.hættan.
sú.að.við.endum.með.sérfræðingaveldi.þar.
sem.stofnanir,.sérfræðingaráð.og.embættis-
menn. gera. það. sem. þeir. telja. almenningi.
fyrir. bestu. án. þessi. að. venjulegt. fólk. fái.
miklu.um.ráðið ..
Rökræða. um. flókin. álitamál,. eins. og.
t .d .. fiskveiðistjórnun. eða. skipulagsmál.
hálendisins,. fer. fram. með. fræðilegum.
hugtökum,. útreikningum,. rannsóknar-
vinnu.og.skýrslugerð.sem.aðeins.fáir.skilja.
og.geta.tekið.fullan.þátt.í ..Ef.rök.skulu.alltaf.
skera.úr.fremur.en.afl.atkvæða.þá.er.hætt.
við.að.einhvers.konar.sérfræðingaveldi.taki.
við.af.eiginlegu.lýðræði ..Í.þessu.sambandi.
er. vert. að. hafa. í. huga. að. sé. stofnunum.
á. borð. við. Umhverfisstofnun. eða.
Hafrannsóknarstofnun. fengið. lykilhlut-
verk.við.pólitískar.ákvarðanir,.þá.verða.þær.
bitbein.hagsmunaafla,.og.þá.kann. jafnvel.
að.verða.auðveldara.og.árangursríkara.fyrir.
sérhagsmunahópa.að.yfirtaka.þær.en.að.ná.
fylgi. í.kosningum ..Að.færa.aukin.völd.til.
stofnana. er.því. ekki. endilega.besta. leiðin.
til.að.bæta.pólitískt.siðferði.eða.auka.líkur.
á. að. ákvarðanir. verði. skynsamlegar. og.
réttlátar ..Það.getur.allt. eins.orðið. til.þess.
að.auka.hagsmunapotið ..
Ég. stakk. áðan. upp. á. að. bæði. viðhorfin.
fengju. jákvætt.nafn,. annað.yrði.kennt.við.
samkeppni.og.hitt.við.samráð ..Ef.menn.vilja.
velja.báðum.neikvætt.nafn.mætti,.á.vondri.
íslensku,.tala.annars.vegar.um.lobbýisma.og.
hins.vegar.elítustjórnmál ..
Þessi.tvö.viðhorf.lýsa.að.mínu.viti.öfgum.
sem. eru. hvorar. tveggja. jafnhættulegar. og.
þótt. mér. finnist. greinarmunur. Ólafs. Páls.
mikilvægur.og.skarplega.dreginn.finnst.mér.
líka.rétt.að.vara.við.því.að.gera.of. lítið.úr.
því.sem.hann.kallar.prúttlýðræði.og.mikla.
um.of.kosti.rökræðulýðræðis ..Vel.heppnað.
lýðræði. krefst. skynsamlegrar. umræðu.
og. vilja. margra. manna. til. að. hugsa. sem.
ábyrgir. borgarar. og. finna. lausnir. sem. eru.
réttlátar. og. skynsamlegar .. En. það. krefst.
þess. líka. að. afl. atkvæða. skeri. stundum. úr.
og.almenningur,.eða.kjörnir.fulltrúar.hans,.
geti.sagt.nei.við.áliti.sérfræðinga.og.hafnað.
niðurstöðu. sem. er. fengin. með. einhverju.
sem. þeir. kalla. rökræðu. en. öðrum. þykja.
kannski.hártoganir ..
*
Í. kaflanum. „Lýðræði. og. umhverfismál“.
ræðir. Ólafur. Páll. um. þrenns. konar. tog-
streitu. milli. lýðræðis. og. umhverfisverndar.
og. færir. rök. að. því. að. hægt. sé. að. sætta.
sjónarmið.þeirra.sem.vilja.veg.lýðræðis.sem.
mestan. og. þeirra. sem. halda. fram. málstað.
náttúruverndar:
Í. fyrsta. lagi. er. um. að. ræða. það. sem.
hann. kallar. vandann við stofnanabindingu
ákvarðana.(bls ..164) ..Sá.vandi.er.í.því.fólg-