Þjóðmál - 01.09.2010, Síða 89

Þjóðmál HAUST 2010 87
til sanns vegar færa að þau fengu öll byr í
seglin í kringum 1980 og sum þeirra hafa
haft veruleg áhrif . Því fer þó víðs fjarri að
þau hafi öll orðið ríkjandi eða náð fram að
ganga . Hvað það fyrsta varðar má til dæmis
segja að þótt allmörg opinber fyrirtæki hér á
landi hafi verið einkavædd á undanförnum
árum þá hafa ríkisútgjöld
aukist verulega og nýjar
ríkisstofnanir litið dagsins ljós .
Um númer tvö má segja að
þótt viss tegund af opinberum
afskiptum af atvinnulífi hafi
minnkað hefur ýmiss konar
eftirlit og regluverk (sem
sumt gildir á öllu Evrópska
efnahagssvæðinu) aukist og
stjórnvöld stundum hlutast
til um málefni einstakra
fyrirtækja .
Áhersla á markaðsbúskap,
sem nefnd er í þriðja lið, hefur
vissulega verið ábera ndi í stjórnarstefnu hér
á landi og í nágrannalöndum okkar . Hún
birtist til dæmis í fjórfrelsisákvæðunum
í sáttmálum Evrópu sambandsríkja (þ .e .
Einingar lög un um frá 1986 og Maastricht-
samn ingnum sem tók gildi 1993) og er hluti
af stefnu flestra mið- og hægriflokka . Samt
hefur verið þokkaleg sátt um víðtækar und-
an tekn ingar, meðal annars niður greiðsl ur
á land búnaðarafurðum, byggða stefnu og
styrki til einstakra atvinnugreina eins og til
dæmis kvikmyndagerðar . Þannig má áfram
telja . Pólitík síðustu ára er flóknari en svo
að hægt sé að fullyrða án fyrirvara að ein-
hver ein stefna sem hægt er að orða í stuttu
máli hafi verið ríkjandi eða einráð .
Það er líka álitamál hvort öll þau atriði
sem hér voru talin upp undir liðum 1 til
5 eru hluti af einni og sömu stefnunni eða
hugmyndafræðinni . Sum þeirra blandast
saman við áherslur ólíkra stjórnmálaflokka
sem hver um sig slær við þau sína varnagla
og trúlega er leitun að áhrifamikilli
stjórnmálahreyfingu sem játar þeim öllum
án fyrirvara .
Ekki kemur fram í bókinni hvort það
dugar að aðhyllast sum þessara atriða til
að teljast með nýfrjálshyggjumönnum
eða hvort þarf að fylgja þeim öllum . Þetta
gerir alla umfjöllunina um
nýfrjálshyggju og meint áhrif
hennar svolítið þokukennda .
Ef öll fimm atriðin á listan-
um þurfa að eiga við um mann
til að hann teljist ný frjáls-
hyggjumaður fer því fjarri
að slíkir fuglar séu ríkjandi .
Þegar það bætist við, sem
Kol beinn hefur eftir enska
þjóð málaspekingnum David
Harvey, að „mikið misræmi
sé milli hugmyndafræði ný-
frjálshyggjunnar og hvernig
hún birtist í framkvæmd“
(bls . 25) vakna efasemdir um að hún
hafi verið ríkjandi í neinum venjulegum
skilningi . Geta hugmyndir verið ríkjandi ef
menn hvorki játa þeim í orði né framkvæma
þær á borði? Kolbeinn virðist átta sig á þessu
vandamáli þar sem hann segir að margir
hafi gengið nýfrjálshyggju „á hönd án þess
að gera sér í raun grein fyrir því“ (bls . 262) .
Ég útiloka ekki að þetta megi til sanns vegar
færa en mér finnst samt að þeir sem segja að
fólk hugsi annað en það sjálft heldur þurfi
að skýra mál sitt betur .
Skringileg fræði, glannalegar
fullyrðingar og hæpnar ályktanir
Í fyrsta kaflanum virðist Kolbeinn setja ansi
sundurleitan mannsöfnuð undir einn hatt
þegar hann talar um nýfrjálshyggju . Hann
notar þennan merkimiða til dæmis (á bls . 29
o . áf .) á kenningu sem Bandaríkjamaðurinn
Robert Nozick hélt fram í bók sinni