Morgunblaðið - 06.11.1999, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 1999 53
allt því fólki sem hefur búið í þessu
landi, á sambýli fólks og lands fyrr
og síðar. Flestir vinna við söfn af
einhverju tagi og kynslóðirnar hafa
borið gæfu til að ræðast við og
vinna saman, hver sem undirstöðu-
menntunin er, læra hver af annarri.
I þessum hópi eru nokkrir eld-
hugar sem verða öðrum minnis-
stæðari, vegna þess hversu sér-
| stætt lífsverk þeirra hefur orðið,
I vegna þess að þeir hafa haft orku til
I að hlúa að þeim verðmætum sem
ekki verða umsvifalaust látin í ask-
ana en skila sér til lengri tíma,
vegna þess að þeim hefur tekist, oft
nánast af eigin rammleik einum, að
byggja upp þá minnisvarða sem
geta orðið nokkur kjölfesta ís-
lenskri þjóðarvitund á tímum mik-
illa breytinga og mikillar alþjóða-
- og gróðahyggju.
Einn þessara góðu manna er nú
Ígenginn, Egill Olafsson á Hnjóti.
Ahugamál hans voru víðfeðm. Auk
búskaparins vestra vann hann bæði
að samgöngumálum og land-
græðslu- og náttúruvemdarmálum
um langa hríð. En auðvitað verður
hans þó fyrst og fremst minnst fyrir
safnið á Hnjóti. Safnið vai- formlega
opnað 1983, en safn verður aldrei til
í einni sjónhendingu. Egill hafði
vitaskuld lengi dregið að gripi,
einkum þá sem tengdust sjósókn og
| búskap - og svo kom hann þama
upp fyrsta flugminjasafni á Islandi.
* En hann safnaði ekki aðeins mun-
um og minjum úr sveitinni heldur
og sögulegum fróðleik og ft-ásögn-
um, og það sýnir best framsýni Eg-
ils, að hann lét setja nokkrar merk-
ar frásagnarheimildir héraðsins á
vefsíðu safnsins þar sem þær hafa
verið aðgengilegar öllum netvædd-
um áhugamönnum. Þó að söfn sem
það á Hnjóti segi kannski óskipu-
lega þjóðarsögu, era þau þó kjami
þess sem öll fróðleiksmiðlun og öll
1 fræðimennska á þessu sviði mun
síðar styðjast við. Og - gleymum
ekki einu: héðan af vita allir hvar
Hnjót við Örlygshöfn er að fínna.
Félag safnmanna varð til fyrir 18
áram og gerðist Egill á Hnjóti fljótt
félagi. Þar reyndist hann lifandi og
áhugasamur þátttakandi og mörg-
um mun minnisstæð sú kurteisi sem
honum var í blóð borin en ýmsum
| gengur illa að tileinka sér á langri
ævi. Fyrir rámum áratug hóf félag-
■ ið að standa fyrir farskóla, sem era
nokkurra daga námsstefnur, haldn-
ar árlega að hausti, sóttar hvaðan-
æva af landinu og haldnar víða um
land. í haust áttum við góða daga í
Borgarfirði, þar sem Egill átta
drjúgan þátt í því að sú dagskrá
sem þar var skipulögð, blönduð
fróðleik og skemmtan, tókst svo vel.
A næsta ári verður skólinn haldinn í
menningarborginni Reykjavík, en
| síðan hafði Egill boðið að farskóli
I Safnmannafélagsins yrði þar næst
haldinn á hans heimaslóðum.
Mennirnir gera sínar áætlanir en
Guð ræður. Og hvar sem sá skóli
verður haldinn, mun andi Egils
svífa þar yfir vötnunum og hans
verða minnst fyrir sitt mikilsverða
framherjaverk.
Blessuð sé minning Egils safn-
| vai-ðar á Hnjóti.
Þóra Kristjánsdóttir.
Með Agli á Hnjóti er genginn
merkur brautryðjandi og hugum-
stór hugsjónamaður sem skilur eft-
ir sig ómetanlegt ævistarf fyrir
sveit sína og íslenskt samfélag. Það
sýnist ekki langur tími frá því Egill
hóf að safna munum og minjum,
sem verið höfðu uppistaðan í dag-
legum störfum forfeðranna, en voru
óðum að hverfa, og hver að verða
síðastur að taka þá og geyma. Þeg-
ar ég kom fyrst að Hnjóti voru safn-
gripirnir á efri hæð íbúðarhússins.
Það var einstök og ógleymanleg
upplifun áð skoða safnið í samfylgd
Egils, njóta leiðsagnar hans og
skynja einlæga gleði hans yfir að
hafa bjargað þessum þjóðlegu verð-
mætum frá glötun. Arin liðu og
safnið óx og er nú orðið slíkt að um-
fangi og orðspori að erfitt er að
hugsa sér Vestfirðinga án þess.
Með óþrjótandi áhuga og eljusemi
náði Egill ótrálegum árangi-i og
lyfti byggðarlagi sínu og Vestfjörð-
um öllum í vitund þjóðarinnar.
Straumur ferðafólks sem leggur
leið sína vestur á firði vex með
hverju árinu og mér segir svo hug-
ur um að safnið á Hnjóti eigi stóran
hlut þar í. Það má vel vera að allir,
sem hlut eiga að máli, séu ekki bún-
ir að gera sér grein fyrir þessum
mikilvæga þætti málsins. Nú reynir
á vestfirska og aðra íslenska ráða-
menn að þeir sjái til þess að hið
mikla brauti'yðjendastarf verði
ekki látið koðna niður að Agli
gengnum, þess í stað verði haldið
áfram hinu merka söfnunar- og
varðveislustarfi, óbornum kynslóð-
um til ómetanlegs fróðleiks um ís-
lenskt þjóðlíf fram að dögum tækni-
byltingarinnar sem hélt innreið sína
á fyrri hluta þessarar aldar.
Vinátta okkar Egils óx með ár-
unum og tilfinning mín frá okkar
fyrstu kynnum um hjartahlýju
hans, einlægni og vinfestu styrktist.
Þar fór maður sem var vinur vina
sinna og lét sig ekki muna um að
rétta hjálparhönd þar sem því varð
við komið. Hann var óhræddur við
að mæta mótspyrnu. Þegar hann
barðist fyrir framgangi þess sem
hann bar fyrir brjósti, var hann
jafnframt búinn lagni, sveigjanleika
og lipurð til þess að takast á við
hvers konar andspyrnu og erfið-
leika og ná sínu fram að lokum án
þss að skugga bæri á mannleg sam-
skipti.
Egill stóð ekki einn í sínu mikla
þjóðnytjastai'fi. Við hlið hans stóð
eiginkonan, Ragnheiður Magnús-
dóttir, hverrar hlutur er ekki smár.
Ég færi henni og fjölskyldunni sam-
úðarkveðjur okkar hjóna.
Örlygur Hálfdanarson.
Við Egiil Ólafsson á Hnjóti höfð-
um þekkzt í rám 35 ár, ailt frá þvi
ég kom fyrst að Hnjóti vorið 1964
og naut þar alþekktrar gestrisni
þeirra hjónanna Ragnheiðar Magn-
úsdóttur og Egils og vináttu og
greiðvikni heimilisfólksins alls. Þá
varð mér ljóst hið mikilsverða
menningarstarf Egils við að bjarga
minjum og heimildum um mannlíf
og sögu byggðarlags síns, þar með
þjóðarinnai’ allrar. Margt var í
heimili á Hnjóti, þar voru þá einnig
gömlu hjónin foreldrar Egils, Ólaf-
ur Magnússon og Ólafía Egilsdótt-
ir, hann fæddur þar en hún var frá
Sjöundá á Rauðasandi. Þau kunnu
margt að segja frá lífi og lifnaðar-
háttum fyrri tíðar fólks vestur þar,
höfðu búið á Hnjóti langa hríð en nú
látið bú í hendur syni og tengda-
dóttur og áttu enn mörg ár ólifuð.
Egill tók fræðaáhuga í arf. Hann
var búfræðingur frá Hvanneyri og
bjó hér góðu búi, enda Hnjótur
mesta búskaparjörð í sveitinni eins
og nú vai' komið. En hann átti sér
áhugamál jafnhliða búskapnum,
söfnun og varðveizlu hvers kyns
muna frá lífi fólks og fyrri búskap-
arháttum þar um slóðir. Agli var þó
ekki aðeins umhugað að safna grip-
um og varðveita, heldur aflaði hann
heimilda um sögu þeirra og notkun.
Öllu þessu hélt hann til haga og var
þá orðinn manna fróðastur um líf og
sögu fólks þar vestra þótt enn væri
ungur að áram. Safngripina varð-
veitti hann á efri hæð í íbúðarhús-
inu á Hnjóti, í skápum undir súð og
hvar sem fyrir varð komið. Gaman
var og fróðlegt að heyra Egil skýra
frá og sýna muni sína. Margt var
þarna nýstárlegt og margt lærði ég
þá, mér áður ókunnugt.
Ég dvaldist nokkra daga þar á
Hnjóti og Egill sýndi mér sveitina.
Það var mikils um vert að kynnast
þeirri kynslóð sem síðust lifði þar
við forna búskaparháttu, heyra til
dæmis frásagnir Látrabænda af
bjargsigum, eftir fugli og eggjum
eða með fé í fitubeit í Bjarginu. Eg-
ill þekkti þetta einnig vel, hafði
sjálfur ungur að árum átt hlut að
hinu mikla björgunarafreki er toga-
rinn Dhoon fórst undir Bjarginu, og
síðar er togarinn Sargon strandaði
undir Hafnarmúla, og verða þau at-
vik lengi í minnum höfð. Egill gerði
ekki mikið úr sjálfs sín afreki við
þessai' aðstæðui’, en síðar beitti
hann sér fyi-ir því að reistur var
minnisvarði þar við safnið á Hnjóti
um þessi sjóslys og þá er fórast.
Agli var einkar lagið að ræða
áhugamál sín, og mér var ávallt til
mikillar uppörvunar að ræða við
hann. Hann naut þó líklegast ekki
almenns skilnings framan af við
söfnun sína, enda vora eldri kyn-
slóðir frekar aldar upp við að fórna
kröftum sínum til brýnustu
lífsbjargar. Hann gat hins vegar
leyft sér að eiga þessa tómstunda-
iðju, söfnunin jókst jafnt og þétt og
brátt gat loftsrýmið í húsinu á
Hnjóti ekki tekið við meira. Þá var
ráðizt í byggingu sérstaks safnhúss,
enda naut Egill nú styrks heima-
héraðs. Safnið hlaut og viðurkenn-
ingu sem raunveralegt byggðasafn
og Egill fékk sjálfur ýmsa viður-
kenningu á opinberum vettvangi.
Margur vildi styrkja hann í verki
sínu, enda varð hann brátt víðkunn-
ur fyrir safnið. Hann kynntist
mörgum, ekki sízt er hann var orð-
inn flugvallarstjóri á Patreksfjarð-
arflugvelli. Margur hvatti hann og
sífellt færðist hann meira í fang, og
hann lagði í stórvirki sem flestir
aðrir hefðu veigrað sér við.
I safnið á Hnjóti koma þúsundir
gesta árlega. A sumram er mikil
umferð fólks vestur á Látrabjarg.
Þá er farið um hlaðið á Hnjóti, þar
stanza menn og skoða safnið og þá
ræddu menn við Egil. Margur
nefndi þá ánægju er hann hefði af
að koma í safnið að Hnjóti.
Fyrir nokkrum árum afhentu
þau Egill og Ragnheiður Vestur-
Barðastrandarsýslu safn sitt, er
síðan ber hið formlega nafn Minja-
safn Egils Ólafssonar. Egill bar
safnið samt sem fyrr mest á sínum
herðum og sá um vöxt þess og við-
gang. Hann gerði þó enn meira,
stofnaði flugminjasafn á vegum
Flugmálastjómar og þótti þó ýms-
um sem ofverk væri í reynd einum
manni að standa undir því stórræði.
En Egill hafði óbeygðan áhuga og
viija, hafði gott lag á að fá menn til
liðs, því kom hann mörgu í verk sem
fáir aðrir hefðu náð.
Egill stefndi að því að nýir menn
tækju við umsjón safnsins. Hann
vissi manna bezt að enginn yrði ei-
lífur og hann vildi sjálfur geta feng-
ið öðram verk sitt í hendur.
Aðrir munu taka upp merkið en
ekki verður nú kölluð fram sú þekk-
ing sem Egill bjó einn yfir. Þótt
margt væri um safnið skráð og
komið í bækur er hitt þó margfalt
meira sem hann vissi einn og hvergi
komst á blað eða bók. En örlögin
gripu þá svo skyndilega inn í.
Við Egill ræddum oft saman í
síma og hittumst stundum. Hann
ræddi þá helzt um safnið og viðgang
þess, skýrði frá því sem honum
hafði orðið ágengt eða leitaði ráða
og aðstoðar. Oft var hann þó sjálfur
búinn að finna leiðir og ákveða og
hvikaði þá lítt frá því sem hann taldi
réttast.
Síðast kom ég að Hnjóti fyrir
í’úmu ári. Þá hafði Egill orðið var
við leifar af skipsflaki undir Hafnar-
múla, sem hann hafði áður óljósar
hugmyndir um. Hann var ekki í
rónni nema tækist að ná upp þessu
vogreki, sem hann taldi að gæti ver-
ið frá 18. öld. Við vözluðum þarna,
Egill og Ki-istinn sonur hans, í
hnédjúpu vatni í Vaðlinum og kom-
um böndum á flakið sem síðan var
híft á land. Mikil var gleði safn-
mannsins Egils er þessir skipsviðir
náðu að komast heim á hlað á
Hnjóti og hann gat búið þeim stað.
Þótt menn stæðu votir og fengju yf-
ir sig gusur gerði hann að gamni
sínu er heim var komið, ánægður
yfir enn einum feng, einu smábroti
úr menningarsögu þjóðarinnar, er
sér hefði tekizt að bjarga úr klóm
eyðileggingarinnar.
Nú er hann brottu kallaður, að
okkur finnst langt um aldur fram,
því að hann var í miðjum klíðum
starfsins og virtist óbilaður að
heilsu og kjarki. En enginn veit sitt
skapadægur.
Egill Olafsson færði stoðir undir
menningararf þjóðar sinnar. Starf
hans má verða okkur mörgum til
eftirbreytni. Þjóðminjavarzlan á
honum mikið að þakka.
Þór Magnússon.
„Skjótt hefur sól brugðið sumri.“
Svo orti Jónas við hið snögga og
óvænta fráfall Bjarna vinar síns
Thorarensen. Þessa minntist ég, er
+
Við þökkum beínt frá hjartanu þá samúð og
hiýju, sem til okkar streymdi við fráfall
ástkærs sonar, bróður, mágs og frænda,
PÁLS GUNNARSSONAR
líffræðings,
Lynghaga 13.
Styrkur frændgarðs og vina hefur verið
ómetanlegur.
Við minnumst Páls í virðingu og þökk,
góðvildar hans og hugrekkis í mótlæti.
Ingileif Bryndís Hallgrímsdóttir,
Gunnar Snorri Gunnarsson,
Hallgrímur Gunnarsson, Steinunn Helga Jónsdóttir,
Ingileif Bryndís, Sigrún, Áslaug,
Áslaug Gunnarsdóttir, Þór Þorláksson,
Ingileif Bryndís, Gyða Björg, Gunnar Þorlákur, Guðrún Snorra,
Hjálmar Gunnarsson, Sjöfn Jóhannsdóttir
og fjölskylda.
Algóður Guð veri með ykkur öllum.
C
t Ástkær sonur okkar,
FANNAR BJARKI ÓLAFSSON, Ifcá *" Ww
Lindasmára 45,
Kópavogi, 4 iT'
andaðist á Barnaspítala Hringsins aðfaranótt
miðvikudagsins 3. nóvember. í r
Arnþrúður Karlsdóttir, Ólafur Kolbeinsson.
t
Hjartans þakkir fyrir samúð, hlýhug og vináttu
vegna andláts og útfarar
GUÐMUNDU BERTU
ALEXANDERSDÓTTUR,
Gullsmára 9,
Kópavogi.
Þórir Daníelsson,
Margrét Þórisdóttir, Magnús Jónsson,
Danfel Þórisson, Guðrún Jónasdóttir,
Helgi Þórisson, Ingibjörg Þorkelsdóttir,
Alexander Þórisson, Oddný Guðmundsdóttir,
barnabörn og barnabarnabarn.
t
Elskulegur eiginmaður minn, fósturfaðir okkar,
bróðir, tengdafaðir, afi og langafi,
JARLJÓNSSON,
Holtagerði 22,
Kópavogi,
lést á heimili sínu fimmtudaginn 4. nóvember.
Útför hans fer fram frá Kópavogskirkju fimmtu-
daginn 11. nóvember kl. 15.00.
Kristín Magnúsdóttir,
Ársæll Vignisson, Halldóra Gunnarsdóttir,
Ásdís Vignisdóttir, Ómar Haffjörð,
Bergur P. Jónsson, Svanhvít Sigurlinnadóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlý-
hug við andlát og útför ástkærrar systur
minnar, vinkonu og ömmu okkar,
VILBORGAR SÆMUNDSDÓTTUR,
Háaleitisbraut 48,
Reykjavík.
Fyrir hönd aðstandenda,
Guðrún Jóna Sæmundsdóttir,
Sæmundur Eiðsson, Elva Björk Sigurðardóttir,
Hafsteinn Sæmundsson, Sigrún Sæmundsdóttir,
Arnar Steinn Sæmundsson.