Morgunblaðið - 06.11.1999, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VERINU
Morgunblaðið/Golli
Kristján Ragnarsson, formaður LIU, segir að „sú slæma reynsla sem fengist hefur af úthlutun byggðakvóta,
með þeirri úlfúð og illindum sem henni hafa fylgt, ætti að vera mönnum víti til varnaðar".
Vill stgórn djúpkarfa-
veiða í okkar hendur
KRISTJÁN Ragnarsson, formaður
LÍÚ, telur nauðsynlegt að íslend-
ingar taki stjórn veiða á djúpkarfa á
lögsögumörkum okkar í eigin hend-
ur. Hann segir að ekki sé allt með
felldu í svonefndum úthafskarfa-
veiðum á Reykjaneshrygg. „Við
höfum lengi gagnrýnt það að veið-
um okkar á djúpkarfa neðan 500
metra dýpis út við mörk íslenskrar
lögsögu, skuli stjói-nað á grundvelli
bergmálsmælinga á úthafskarfa of-
an 500 metra dýpis og suður um all-
an sjó. Slíkt fyrirkomulag nær auð-
vitað ekki nokkurri átt! Og nú hefur
Alþjóðahafrannsóknaráðið lagt til,
ekki síst á grundvelli þessara berg-
málsmælinga, að heildarafli allra
þjóða verði skorinn niður úr 153
þúsund lestum í 85 þúsund lestir,"
sagði Kristján Ragnarsson í ræðu
sinni á aðalfundi LIÚ í gær. Fisk-
veiðinefnd Norðaustur-Atlantshafs-
ins tekur ákvörðun um heildarafla
síðar í þessum mánuði.
„Full ástæða er til að sýna fyllstu
aðgát við djúpkarfaveiðarnar. Flest
bendir til þess að um einn og sama
djúpkarfastofn sé að ræða allt frá
landgrunnsbrúninni í Skerjadjúpi
og suður um lögsöguna og út í út-
hafið. Við Islendingar getum ekki
endalaust sýnt þolinmæði meðan
aðrar þjóðir þrjóskast við að viður-
kenna skýrar niðurstöður erfða-
rannsókna, sem sýna að um að-
skilda stofna djúpkarfa og út-
hafskarfa er að ræða. Við ættum því
að taka stjóm djúpkarfaveiðanna á
lögsögumörkunum í okkar hendur,"
sagði Kristján.
Endurskoðun
fiskveiðistjórnunar
Kristján ræddi meðal annars um
stöðugleika í efnahagsmálum og
kjarasamninga við sjómenn, en vék
svo máli sínu að stjómun fiskveiða:
„Enn eina ferðina hafa verið skipað-
ar nefndir til þess að endurskoða
lög um stjóm fiskveiða. Sitja nú að
störfum tvær nefndir um þetta mál.
Önnur ræðir hvort leggja beri auð-
lindaskatt á sjávarútveginn og hinni
er ætlað að finna sátt um stjómun
fiskveiða.
Það er næsta kyndugt að umræða
geti snúist um sérstaka skattlagn-
ingu á sjávarútveginn. Almenningur
hefur notið þess ríkulega að sjávar-
útveginum hefur vegnað betur eftir
að núverandi fyrirkomulagi var kom-
ið á við stjóm fiskveiðanna. Af marg-
víslegum ástæðum er afkoma ein-
stakra fyrirtækja þó æði misjöfn,
sem kemur m.a. fram í því að fyrir-
tæki sem skipta megin máli í at-
vinnulífi margra byggðarlaga em
rekin með verulegu tapi ár eftir ár
Kristján Ragnars-
son segir að ekki
sé allt með felldu
á svonefndum út-
hafskarfaveiðum
á Reykjaneshrygg
og eru komin að fótum fram. Viðbót-
ar skattlagning myndi valda gjald-
þroti margra þeirra. Sérstakur
skattur á sjávarútveg er skattur á
landsbyggðina og myndi enn auka á
erfiðleika hennar. Mörg fyrirtæki í
sjávarútvegi greiða nú í vaxandi
mæli tekjuskatt eftir að afkoma
þeirra batnaði. Það hefur þó tekið
nokkur ár að vinna upp tap fyrri ára.
Það kemur á óvart hve lítið er
rætt um þá miklu mismunun sem
felst í því að fyrirtækjum sem nýta
auðlindir jarðar til raforkufram-
leiðslu eða hitaveitu skuli ekki gert
skylt að greiða tekjuskatt eins og
öðrum fyrirtækjum. Sýnist eðlilegt
að jafna þennan mun milli þeirra
sem auðlindir nýta áður en rætt er
um nýjan skatt á þá sem nýta auð-
lindir sjávar.
Enn ein nefndin
Itrekaðar tilraunir hafa verið
gerðar á liðnum árum til þess að ná
meiri sátt um stjórnkerfi fiskveiða.
Hefur nú enn ein nefndin verið
skipuð af sjávarútvegsráðherra í
þessu skyni á grundvelli stjórnar-
sáttmála stjómarflokkanna. Telja
verður nokkuð sérstakt að atvinnu-
greinin sem á allt undir því hvemig
til tekst um stjórn veiðanna skuli
ekki eiga aðild að slíkri endurskoð-
un. Eg hef sagt það áður og segi
það enn að ábyrgðarlitlir stjóm-
málamenn munu ávallt búa til
ágreining um jafn mikilvægt mál
eins og veiðistjómun er og freista
þess að fiska í gmggugu vatni. Að
vænta annars er óskhyggja. Við
megum ekki gleyma því að fjöl-
margar breytingar hafa verið gerð-
ar á liðnum árum allar í því skyni að
ná meiri sátt. Ég minni á aukna
veiðiskyldu, takmörkun á framsali,
takmörkun á eignarhaldi, bann við
að afskrifa keyptar veiðiheimildir,
sérstaka skattalega meðferð á seld-
ar veiðiheimildir, sífellt aukinn rétt
smábáta á kostnað annarra báta,
byggðakvóta, kvótaþing og Verð-
lagsstofu skiptaverðs svo einhver
dæmi séu nefnd. Allar áttu þessar
breytingar að skapa sátt, en allar
hafa þær gengið út á það að skaða
fiskveiðistjórnunina og gera hana
ómarkvissari og færa atvinnugrein-
ina frá þeirri markaðsvæðingu sem
kvótakerfið leiddi til. Ekki orkar
tvímælis að fiskveiðistjómunin hef-
ur orðið atvinnugreininni og þjóð-
inni til heilla með vernd fiskistofna
og bættu efnahagslegu umhverfi.
Ennþá finnast stjórnmálamenn
sem linnulaust tala um að fiskveiði-
stjómunin hafi valdið þeim byggð-
arvanda sem við er að glíma. Fjöldi
fræðimanna hefur fengið það hlut-
verk að kanna þetta mál og allir
hafa komist að þeirri niðurstöðu að
svo sé ekki og bent á aðra samverk-
andi þætti í þessu sambandi. í frétt
um flutning veiðiheimilda er ein-
ungis rætt um þann stað sem flutt
er frá í það og það skiptið en ekki
þann stað sem flutt er tO. Ekki hafa
veiðiheimUdir aukist á SV-homi
landsins, heldur hið gagnstæða.
Slæm reynsla af úthlutun
byggðakvóta
Hugmyndir um að binda veiði-
heimUdir í tiltekinni byggð myndu
raska og eyðileggja núverandi fisk-
veiðikerfi. Þá myndi hinn markaðs-
legi hvati með öllu hverfa og ekki
yrðu gerðar ki-öfur til nýtingar
þeirra verðmæta sem um væri að
ræða ef viðkomandi væri þess full-
viss að hann hefði heimUdirnar á
hverju sem gengi í rekstri hans.
Það er næsta furðulegt að einn
málsvari þessara hugmynda skuli
koma úr stjórnmálaflokki sem
kennir sig við frjálsa samkeppni og
markaðsbúskap. Sú slæma reynsla
sem fengist hefur af úthlutun
byggðakvóta, með þeirri úlfúð og
Ulindum sem henni hafa fylgt, ætti
að vera mönnum víti tU varnaðar.
Umræða um, að hér verði innan
fárra ára 3-5 fyrirtæki er hafi um-
ráð yfir 70% veiðiheimilda og ýmsir
okkar félaga hafa tekið þátt í, er
sjávarútveginum neikvæð. Hún
stríðir gegn gildandi lögum um tak-
markaðan umráðarétt veiðiheim-
ilda, sem samtök útvegsmanna hafa
lýst sig samþykk, og er ekki heppi-
leg frá landfræðilegu sjónarmiði.
Hún hefur einnig kallað fram nei-
kvæð viðbrögð. Stór og öflug fyrir-
tæki á verðbréfamarkaði og í fjölda-
eign eru sjávarútveginum gagnleg.
Dæmin sýna hinsvegar að það er
ekki stærðin ein sem afkomunni
ræður; ekki síður rekstrarleg hæfni
stjómenda og jákvæð ytri skilyrði.
Það hefur löngum einkennt sjávar-
útveginn, hve rekstrareiningar hafa
verið fjölbreytilegar. Þar hafa ein-
yrkjar og millistór fyrirtæki ávallt
skipað veglegan sess og vondandi
mun svo verða áfram,“ sagði Krist-
ján Ragnarsson.
Alag vegna út-
flutnings afnumið
við vigtun heima
10% álag á allan úunninn físk,
sem vigtaður verður erlendis
SJAVARUTVEGSRAÐHERRA,
Arni M. Mathiesen, hefur ákveðið
að fella niður útflutningsálag á
óunninn físk, sé fiskurinn vigtaður
hér á landi fyrir útflutning. Álag
þetta hefur verið 20% á þorsk, 15%
á ýsu, ufsa, karfa og grálúðu og
10% á aðrar tegundir í kvóta. Álag-
ið þýðir að sé 100 tonnum af þorski
landað óunnum erlendis dragast
120 tonn frá þorskkvóta skipsins í
stað 100 tonna. Samkvæmt ákvörð-
un ráðherrans ber nú allur fiskur,
sem fer óvigtaður utan, 10% álag,
en þorskur fyrst í stað 17% en síð-
an lækkar álagið á hann í þrepum
niðiir í 10%.
Árni M. Mathiesen kynnti þessa
ákvörðun í ræðu sinni á aðalfundi
LIU í gær. I því tilefni sagði hann
svo: „Eins og kunnugt er hefur allt
frá upphafi kvótakerfis 1984 verið
lagt álag á þann óunnna botnfisk,
sem fluttur hefur verið á erlendan
markað. Fyrsta árið tók það aðeins
til þess físks, sem fiskiskip sigldu
með, en á árinu 1985 var það látið
taka til alls óunnins fisks, sem
fluttur var á erlendan markað.
Ástæða þessa var í upphafi sú,
að þegar afli viðmiðunaráranna var
fundinn, fengu skip 25% álag á
þann fisk, sem þau höfðu siglt með
á viðmiðunarárunum. Var þetta
ákveðið vegna þeirra tafa, sem þau
höfðu orðið fyrir vegna siglinganna
og eins vegna þess að reynslan
sýndi, að afli sem landað var er-
lendis vó að jafnaði nokkru minna
vegna rýmunar og vigtunarað-
ferða. Með því að reikna síðan álag
á afla þeirra eftir að kvótakerfinu
var komið á var talið, að skipin
væru í raun í óbreyttri stöðu til að
halda áfram sama veiði- og sigl-
ingamunstri.
Hins vegar er ljóst, að eftir því
sem lengra líður frá upphafsárum
kvótakerfsins þá verður röksemda
um álagið síður leitað í þessari út-
reikningsaðferð upphafsársins og
ákvörðun um álag á síðari árum hef-
ur frekar stefnt að því að hafa áhrif
á, hve mikið væri flutt út af óunnum
físki, auk þess sem eitthvert álag
var talið eðlilegt vegna þeirrar
rýmunar á fiskinum, sem verður við
útflutning og eins vegna mismun-
andi vigtareglna hér og erlendis.
Á grundvelli heimildar í lögum
um stjórn fiskveiða hefur ráðherra
síðan árlega ákveðið álag á botn-
fisktegundir. I gildandi reglugerð
er álagið 20% á þorsk, 15% á ýsu,
ufsa, karfa og grálúðu en 10% á
skarkola, steinbít, langlúru,
þykkvalúm, skrápflúru og sand-
kola. Hefur álagið að mestu verið
óbreytt frá 1991 nema hvað það
var lækkað úr 20% í 15% á ýsu á
fiskveiðiárinu 1997/1998.
Val um vigtun
Ég hef hins vegar tekið þá
ákvörðun að breyta þessari skipan
í það horf, að aðilar sem flytja út
óunninn fisk geti valið um, hvort
þeir vigta fiskinn endanlega hér á
landi, samkvæmt þeim reglum sem
um það gilda, eða hvort þeir láta
vigta hann erlendis á þeim mörk-
uðum sem leyfí hafa til slíks. Sé
fiskurinn vigtaður endanlega hér á
landi ber hann ekkert álag, en sé
hann vigtaður erlendis beri allar
botnfisktegundir, aðrar en þorsk-
ur, 10% álag þegar frá upphafi yf-
irstandandi fiskveiðiárs. Þorskur
sem hins vegar hefur borið 20%
lækki í 17% frá 1. september sl. en
síðan í 15% frá upphafi næsta fisk-
veiðiárs og loks í 10% á fiskveiðiár-
inu 2001/02.
Segja má að ástæðurnar íyrir
þessari breytingu séu margar en
þessar eru þó helstai-:
Öllum ætti að vera ljóst að okkur
ber nauðsyn til að nýta alla mark-
aði íyrir fisk og fiskafurðir og að
markaður fyrri óunninn fisk getur
oft verið mjög hagkvæmur. Vand-
séð er jafnframt, ef litið er á magn
útflutts óunnins fisks í áranna rás,
að álagið hafi mikil áhrif á það
magn. Ráða þar vafalaust meira
um verð á mörkuðum hér og er-
lendis. I þessu sambandi má koma
fram að undanfarin ár hefur magn
útflutt óunnins fisks verið undir 30
þús. lestum en nam tæpum 130
þús. lestum þegar mest var um og
kringum 1990.
10% álag nauðsynlegt
sé vigtað ytra
Nokkur vandi hefur verið varð-
andi eftirlit með útfiutningi á óunn-
um fiski og ósamræmi í lögum,
reglum eða framkvæmd á því _ á
hvaða fisk álagið hefur komið. Án
þess að skýra þetta nákvæmlega
tel ég að við þessar breytingar
komi betra samræmi á framkvæmd
reglna. Þá er það einsýnt að eðli-
legra er og tryggir betur að ekki sé
farið í kringum reglur að álagið sé
hið sama á allar fisktegundir.
Ég tel hins vegar að nauðsyn-
legt sé, bæði vegna rýrnunar í
flutningi og vegna mismunandi
vigtunarreglna hér á landi og er-
lendis, að 10% álag komi á þann
fisk, sem ekki er vigtaður hér á
landi.
Það liggur fyrir að um þetta at-
riði (fiskveiðistjórnunar) hafa verið
nokkuð skiptar skoðanir. Það er
hins vegar mitt álit, eftir viðræður
við hagsmunaaðila, að með því að
skipa málum með þeim hætti sem
ég hef gert grein fyrir, megi nást
sátt í því efni.
Árni Mathiesen, sjávarútvegsráðherra,
árvapaði aðalfund LIU í fyrsta sinn í gær.
1