Alþýðublaðið - 31.07.1974, Page 3

HLUTLAUS SKÝRSLA
UM OPINBERAR
AÐGERDIR OG
ATVINNULlFIÐ
NIÐURSTAÐAN ER:
Komin er út skýrsla um áhrif
opinberra aðgerða á atvinnuiif-
ið á árunum 1950 til 1970.
Skýrsla þessi er gefin út af Fé-
lagi fsienskra iðnrekenda og
Landssambandi iðnaðarmanna,
og unnin af Hagvangi hf., undir
yfirumsjón Sigurðar R. Heiga-
sonar, hagfræðings. Bókin er
470 síður og hefur verið safnað
þar sainan miklum upplýsing-
um, sem áður voru ekki að-
gengilegar á einum stað.
Þar sem bókin er unnin sem
visindarit, er ekki lagður dómur
á hvort opinberar aðgerðir hafi
verið réttar eða rangar, heldur
leitast við að sýna aðeins hverj-
ar þær hafa verið og hver áhrif
þeirra hafa verið.
Bókinni er skipt i átta kafla.
Fjailar sá fyrsti um tilgang
þeirrar athugunar, sem birt er i
bókinni, auk þess sem gerð er
grein fyrir helstu tækjum hins
opinbera, til að hafa áhrif á
framleiðslu og aðstöðu atvinnu-
veganna. Má þar nefna fjárlög,
lánastefnu, gengi, tæki til beins
eftirlits og breytingar á opin-
berri umgjörð efnahagslifsins,
svo sem skattakerfi.
Þriðji kafli fjallar um þróun
efnahags-og atvinnulifs á árun-
um 1950 tii 1970. Er fjallað þar
um þróun þjóðarframleiðslu og
tekna, fjárfestingar og fjár-
magn, mannafla og launaþróun,
framleiðni og framleiðniþróun.
Þá koma fjórir kaflar, þar
sem fjallað er ýtarlega um iðn-
að, sjávarútveg, landbúnað og
verslun. 1 hverjum kafla er
fjallað fyrst um sögulega þróun
viðkomandi atvinnuvegar, þá
skýrt frá opinberum aðgerðum
gagnvart atvinnuveginum á
timabilinu ogloks teknar saman
niðurstöður. Hverjum kafla
fylgja ýmsir viðaukar.
t áttunda kafla er gerð sam-
antekt á aðgerðum hins opin-
bera og áhrifum þeirra á at-
vinnuvegina.
STIRNAÐ LANAKERFI
ÞJÓÐARBÚINU FYRIR
STENDUR
ÞRIFUM
Hér fer á eftir sá kafli ritsins,
þar sem niðurstöður rannsókn-
anna eru dregnar saman:
„Rikisvaldið á Islandi hefur
allt það tímabil, sem um er
fjallað, þ.e. 1950-70, valið
ákveðna atvinnuvegi úr sem
grundvallaratvinnuvegi og veitt
þeim forgangsfyrirgreiðslu. Ein
afleiðing af þessu er sú, að
mikið hefur borið á notkun
sérvirkra hagstjórnartækja,
þ.e. aðgerða, sem hafa fyrst og
fremst áhrif á ákveðin
afmörkuð svið atvinnulifsins.
Forgangsatvinnuvegirnir eru
fyrst og fremst sjávarútvegur
og landbúnaður og þróun
siðustu ára bendir til þess, að
iðnaður sé að komast í hópinn.
Sé litið á skemann, sem fylgir
lokakaflanum um áhrif
einstakra tækja sést, að plúsar
(sem þýðir að tækinu er beitt til
framdráttar viðkomandi
atvinnuvegi) eru langflestir við
sjávarútveg og landbúnað.
Mörg tæki er auðvitað ekki
sama og mikil áhrif. Með fáum
mikilvirkum tækjum, sem beitt
er af festu, má ná mikium ár-
angri. Hins vegarkemur i ljós,
sé skeminn skoöaður, að hið
opinbera hefur tæpast beitt
nokkru tæki þannig, að
sjávarútvegur og landbúnaður
hafi ekki notið meira en aðrir
atvinnuvegir. Eina undan-
tekningin eru tollarnir. Dregið
hefur úr beinum afskiptum á
tfmabilinu, og hefur það bætt
aðstöðu þeirra, sem ekki njóta
forgangsfyrirgreiðslu. Þá er
aðstaðan enn misjöfn og eru
lánamálin ef til vill mikilvægust
í þvi sambandi. Vextir eru ekki
nægilega háir til þess að skapa
jafnvægi framboðs og eftir-
spurnar. Umframeftirspurn er
eftir lánsfé, og stórum hlut fjár-
magnsins er beint til forgangs-
atvinnuveganna gegnum stofn-
lánasjóði og reglur um afur-
afurða- og rekstrarlán.
Sjávarútvegur og landbúnaður
hafa hér langsterkasta aðstöðu.
Það vantar mikiðá, að lánum sé
úthlutað til fyrirtækja eftir arð-
semi þeirra. Stirðnað lánakerfi
stendur i vegi fyrir þvi, að
framleiðsluþáttunum sé beint
þangað, sem framlag þeirra til
þjóðarbúsins er mest.
Sjávarútvegur og land-
búnaður hafa notið stórra fjár-
magnstilfærslna frá rikis-
valdinu. Það er hins vegar
vafasamt, að rétt sé að tala um
styrki i tilviki sjávarútvegs.
Framlögin til sjávarútvegs eru
að mestum hluta afleiðing
stefnu hins opinbera i gengis-
málum. Of hátt skráð gengi
gerir samkeppnisaðstöðu
sjávarútvegsins slæma á
erlendum mörkuðum og
nauðsynlegt verður að bæta
afkomugrundvöllinn með fjár-
magnstilfærslum. Þá hafa
timabundnir örðugleikar, afla-
brestur og verðfall á afurðum
gert timabundinn stuðning
nauðsynlegan. Verð- og afla-
jöfnunarsjóðir ættu, séu þeir
gerðir nægilega sterkir, að gera
sjávarútveginum kleift að
takast á við slika örðugleika af
eigin rammleik. Með slikum
jöfnunaraðgerðum og rétt-
skráðu gengigæti stuðningur við
sjávarútveg orðið óþarfur að
mestu leyti. Það virðist óraun-
hæft að halda þvi fram, að
sjávarútvegur hafi verið
örvaður umfram það, sem
framleiðsiuafköst réttlættu.
Hins vegarmá ekki gleyma þvi
að einmitt i sjávarútvegi er
nauðsynlegt að hið opinbera
geri sér ljóst hve nauðsynlegt
það er að tryggja, að samræmi
sé milli þess kostnaðarauka,
sem aukinni sókn er samfara og
þeirrar tekjuaukningar, sem
aukin sókn skapar. Það
samræmi verður ekki tryggt á
frjálsum markaði án einhverra
afskipta eins og fram kemur i
kaflanum um sjávarútveg.
Þetta atriði er itrekað hér til
þess að leggja áherslu á þá
staðreynd, að mikil fram-
leiðsluafköst i sjávarútvegi eru
ekki ótvirætt tákn þess að rétt sé
að auka magn framleiðsluþátta
I greininni.
Tilfærslur til landbúnaðar
hafa verið mjög miklar allt það
timabil, sem hér er skoðað,
1950-70. Astæður þessara
tilfærslna eru i fyrsta lagi vilji
rikisvaldsins til þess að draga
úr streymi framleiðsluþátta frá
landbúnaði tii annarra atvinnu-
vega. í öðru lagi ósk um aukna
framleiðni i landbúnaði og i
þriðja lagi er um að ræða
tilraunir til þess að halda
verðhækkunum i skefjum með
lækkun visitölu framfærslu-
kostnaðar. Hagnaður bænda af
þessum aðgerðum hefur verið
mjög mikill, og liklega hefði
fólksflutningur úr sveitum verið
mun hraðari, ef þeirra hefði
ekki notið við.
Styrkir til landbúnaðar og
niðurgreiðslur hafa á vmsan
hátt stuðlað að þjóðhagslega
óhagkvæmu fyrirkomulagi i
landbúnaðarframleiðslunni og i
neyzlu landbúnaðarafurða.
Ræktunarstyrkir geta gert tún
það ódýr fyrir bændur, að þeir
séu ekki knúnir til þess að nýta
þau til fulls. Framleiðsla
ákveðinna afurða hefur verið
örvuð umfram aðrar, og það
sama gildir um neyzluna.
Niðurgreiðslur geta jafnvel
verið misjafnar á sömu fram-
leiðsluafurð eftir þvi i hvaða
vinnslu hún fer. Þannig er þvi
varið með mjólk, sem er
miklum mun meira niður-
greidd, sé hún unnin sem
nýmjólk, en sem rjómi og
undanrenna.
Framlag landbúnaðar til
þjóðarframleiðslunnar er
miklum mun minnna en
annarra atvinnuvega, hvort
sem reiknað er á einingu vinnu-
afls eða fjármagns.
Upplýsingar eru engar fyrir
hendi um jaðarframleiðnina i
islenzkum atvinnuvegum. Þess
vegna er ekki kleift að segja
ákveðið, hvað mundi vinnast, ef
framleiðsluþættir flyttust frá
landbúnaði til annarra atvinnu-
vega. Slikur tilflutningur gæfi
þó liklega töluverða aukningu
þjóðartekna. Hér með er ekki
sagt, að stefna hins opinbera
hafi verið röng. Hið opinbera
hámarkar ekki einungis þjóðar-
framleiðsluna, heldur koma þar
mörg önnur sjónarmið til. Það
er ekki hægt að skera úr um það
frá hagfræðilegu sjónarmiði,
hvort stefnan i landbunaðar-
málum hefur verið röng. Það
eina, sem hagfræðin getur sagt,
er, að þjóðarframleiðsla hefði
getað verið meiri, hefði
stefnunni verið hagað öðruvisi.
Hins vegar má sennilega
fullyrða, að rangt hafi verið að
beita framlögunum til land-
búnaðar á jafn þjóðhagslega
óhagkvæman hátt og raun ber
vitni.
Iðnaður hefur ekki notið sömu
aðhlynningar og sjávarútvegur
og landbúnaður á timabilinu
1950-70. Skilningur á nauðsyn
iðnaðar hefur farið vaxandi og
er orsökin sennilega sú, að i dag
er flestum ljóst, að i framtiðinni
verður hlutdeild iðnaðar að fara
vaxandi, eigi að tryggja atvinnu
og tekjur fyrir þann siaukna
fjölda, sem kemur á islenskan
atvinnumarkað. Fjölgun i
sjávarútvegi eru takmörk sett
af takmörkuðum aflamögu-
leikum jafnvel þó landhelgin
verbi færð út i samræmi við
björtustu vonir og aðstaða land-
búnaðar er þannig, að efling
hans til útflutnings er óhag-
kvæm. Iðnaður er þvi helsti
möguleikinn. Aukið lánsfé,
Utflutningsmiðstöð iðnaðarins
o.fl. aðgerðir benda til þess, að
skilningur sé hjá hinu opinbera
á þörf þess að byggja upp
öflugan iðnað, sem þá hlýtur að
Framhald af bls. 4
Þorsteinn Guðjónsson skrifar:
Pul iari ch , öri i og
ÍSlE msl k i nále fni
Andrija Puharich, sem nú er
heimsfrægur orðinn vegna sam-
bands sins við undramiðilinn
Uri Geller, en var áður tiltölu-
lega litið kunnur, hefur ef til vill
veriðfyrst nefndur hér á landi, i
almennum umræðum, á þeim
sameiginlega kynningarfundi
sem Nýalssinnar og Sálarrann-
sóknamenn héldu með sér i
Keflavík vorið 1970. A þessum
fundi segir Guðmundur
Einarsson verkfræðingur, sem
talaði af hendi sálarrannsókna-
manna: „Þið Nýalssinnar ættuð
endilega að setja ykkur i
samband við dr. Puharich i New
York, þvi að þið og hann
munduð eiga ágætlega saman”.
Eitthvað þessu likt tók hann til
oröa, en ég svaraði að bragði:
„Ég hef heyrt að dr. Puharich
hafi ekki neitt mjög mikið orð á
sér i visindaheiminum”. Þetta
kom Guömundi á óvart, enda
má vel vera að það hafi ekki
verið allskostar sanngiarnt. En
ástæðan til þess að ég tók svona
til oröa, var meðal annars sú, að
Frederick Knowles, yfirlæknir i
Sunnyside, Christchurch, Nýja
Sjálandi — sem ég hafði mikið
álit á — hafði látið i ljós
vanþóknun sina á ritsmiðum
Puharichs, og taldi þær geta
skaðað málstað fyrirburða-
fræðinnar, sem á þeim árum
var heldur vanmáttugur. Gaf
hann I skyn að meðferð
Puharichs á málunum væri
heldur óvandvirknisleg, og mun
þvi ekki heldur verða neitað, að
nokkuð hafi verið hæft I þvi. —
En ekki hefur F. Knowles orðið
sannspár um það, að Puharich
mundi veikja málstað
fyrirburbafræðinnar, þvi ef satt
skal segja, hefur enginn einn
maður áorkað meira til að efla
málstað þeirra fræða á siðari
árum. Enda má nú telja ab þab
sé úr sögunni, að visindamenn
mótmæli lengur raunveruleika
þeirra fyrirbæra sem þarna
koma til greina.
En þó að Puharich sé mikill
gerandi á þessu sviði, er ekki
þar með sagt að hann hafi
mikinn skilninga
fyrirbærunum, og skal nú þegar
leiða nokkur rök að þvi. — Ég
ætla fyrst að taka það fram, að
ég tel það vist, að það sé fyrir
stilliáhrif frá Puharich, að Uri
Geller er orðinn svona
magnaður miðill. Puharich
hefur „trúað á hann” allt frá
byrjun, og það hefur magnað
hann upp, en hitt væri misskiln-
ingur að halda að mið-
ilsgáfa hans sé óumbreytanleg.
Það er lika enn svo, að honum
tekst ekki alltaf jafn vel upp,
þegar hann ætlar að sýna getu
slna, og mun þetta undan-
tekningarlaust vera undir stilli-
áhrifum komið. Enga ljósa
grein gera þeir félagar sér fyrir
þessu lögmáli, en hitt er liklegt,
að þeir séu dálitið fundvisir á
það stundum, ef um andstöðu er
aö ræða.
Dæmið, sem ég tek upp, er
þannig: Puharich segir frá þvi
(Uri, 1974, danska þýðingin), að
I ársbyrjun 1972 voru þeir Uri á
ferð um ýmsa staði i tsrael að
sýna sig á samkomum, og er nú
undireins eftirtektarvert, að á
ökuleiðum sinum milli
samkoma eru þeir alltaf að sjá
„fljúgandi diska”. Það kemur I
ljós (bls. 269), að „fólk i öðrum
bilum sá þetta ekki”. Puharich
játar, að hann skilji þetta ekki.
En út frá stillilögmálunu er
þetta auðskýrt. Þarna var
þegar farið að fara orð af hæfi-
leikum Uris, og þar sem
samkomur eiga að fara fram
rikir eftirvænting vegna komu
hinna óvenjulegu gesta, Uris og
Pucharis. Þess vegna eru stilli-
áhrifin þeim hagstæð, og áður
en þeir koma til aðdáenda sinna
fara þeir þá að sjá sýnir frá
öðrum hnöttum, sem aðrir sjá
þó ekki.
Annað þykir mér þó ekki siður
fróðlegt I þessu sambandi. A
einni af þessum ferðum milli
samkoma sjá þeir margar
furöulegar sýnir, sem þeri
verða heillaðir af. En þá gerist
það að hermaður nokkur veifar
þeim og biður um far, en þeir
veita honúm það. Eftir að hann
var kominn sjá þeir ekki neitt.
Það er i augum uppi, að stilli-
áhrif frá hernum spilla
sambandsgáfunni. Enda hefur
það oft komið fyrir eftir þvi sem
I bókinni stendur, að hinar æðri
verur, Húfarnir eða ljósvætt-
irnar, hafa ráðið þeim félögum
að halda sig sem mest frá öllu
sem heitir tsraelsher. Þetta
þarf þó ekki að þýða það að
tsraelsher sé verri en aðrir
herir. En allur hernaður er til
ills, hernaðarsamstilling eyðil.
hernaðarsamstilling eyðileggur
sanna samstillingu. Er þetta
dæmi einmitt dálitil bending
um, að með réttum stilliáhrifum
mætti eyöa allri hernaðarstefnu
á jörðinni. Þetta hefur ekki hvað
sizt þýðingu hér á Islandi.
Eingöngu með beitingu stilli-
áhrifa gæti orðið unnt að koma
erlendum her burt úr landinu,
en það myndi lika þýða það, að
fagrar sambandssýnir mundu
fara að vakna að nýju með
þjóöinni og að hún mundi geta
fariö að gegna hlutverki sinu.
Menn eiga ekki að tala um að
Island skuli ganga úr
Atlantshafsbandalagi, og það á
ekki að stefna að þvi að koma
hernum burt með neins konar
hörku eða óvild, heldur með
skipulegri beitingu stilliáhrifa.
Þeir sem ekki viðurkenna slikt,
eru ekki hæfir til að vinna að
brottför hersins. Siðar verður
hægt að breyta Atlantshafs-
bandalaginu með sama hætti.
Það á að byrja á þvi að stilla
herinn til brottfarar.
Slikir eru möguleikar Islands
og tslendinga, og er engu likara
en erlend njósnastofnun, sem
kunn er að andstöðu viö
„fljúgandi diska” hafi haft
veður af þessum möguleikum
og haft áhyggjur af þeim. Þvi að
einhverjir hljóta að hafa staðið
á bak við það, að flugdiska-
myndirnar frá Vestmanna-
eyjum hurfu úr safni
Raunvisindastofnunar Háskóla
Islands.
Og svo fór stjarnfræðingurinn
af stað með sitt, með alkunnum
afleiðingum....
Miðvikudagur 31. júlí 1974.
0