Morgunblaðið - 25.04.1982, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. APRÍL 1982
19
Heimssöngvari
Tónlist
Jón Ásgeirsson
William Parker er heims-
söngvari, baritonsöngvari með
fallega rödd er þolir miklar
sviptingar, bæði sakir gæða
hennar og þjálfunar, rödd, sem
stýrt er af þekkingu og miklu
listfengi. Verkefni hans voru
Adelaide eftir Beethoven, Bana-
Iites eftir Poulenc, War Scenses
eftir bandarískt tónskáld að
nafni Ned Rorem og síðast
Dichterliebe eftir Schumann.
Allt var þetta frábærlega flutt
og stundum á strengjum snilld-
arinnar, einkum í Dichterliebe,
þar sem söngvara og undirleik-
ara tókst í nokkrum andartökum
að nálgast hið óskilgreinanlega,
snilldina, sem ekkert orð er til
yfir, mjög fáir geta nálgast, eng-
inn getur átt, en allir þekkja eft-
ir á og brennur manni í hjarta
eins og þegar brauðið hafði verið
brotið forðum daga. William
Huckaby var söngvaranum til
aðstoðar, góður píanóleikari en
nokkuð meðvitaður í túlkun
sinni, vissi hvað hann vildi og
sýndi manni það svolítið um-
fram það nauðsynlega, svo at-
hyglin beindist frekar að því sem
hann var að gera, en tónlistinni
sjálfri.
Lokatilraunin
Kvikmyndir
Ólafur M. Jóhannesson
LOKATILRAPNIN
Handrit: March Kosen.
Kvikmvndun: Ilohn ('oquillon.
Leikstjórn: Paul Almond.
Sýningarstaður: Regnboginn
Góð kvikmynd þarf annaðhvort
að búa yfir spennu, kímni eða
listrænum efnistökum. í „The Fin-
al Assignment" sem nú skreytir
tjaldið í A-sal Regnbogans er að-
eins að finna einn þessara þátta,
sum sé dálitla spennu í þeim atrið-
um myndarinnar sem gerast í
Rússíá. En spenna þessi næst með
því, að setja varnarlausan kanad-
ískan fréttamann útaf fyrirfram
skipulagðri áætlun og þar með
velkjist hann inná óopinber svið
sovésks þjóðskipulags. En þótt
hinn ákafi „sannleiksleitandi"
fréttamaður vilji þannig komast
undan alsjáandi auga hins opin-
bera í þessu mikla landi þá er
einsog ósýnileg hönd KGB seilist
innum hverja gátt. Og það er ein-
mitt þessi nærvera hins ósýnilega
valds sem vekur spennu með
áhorfandanum.
Ósjálfrátt veltir maður því fyrir
sér þegar horft er á myndina
hvernig hinum almenna manni
líður í landi þar sem örfáir menn
ráða svo til hverri lífshræringu.
Mér varð þannig hugsað til lýs-
ingar Axelander Solsjenitsyn í
Gulag-eyjunum á því hvernig hinn
fámenni bolchevíkaflokkur
grundvallaði alræðisvald sitt. Sol-
sjenitsyn segir: „Kerfin (útsendar-
ar flokksins)) byggðu úrtak sitt
sjaldnast á neinum lögmálum,
sem gætu ákveðið hver væri rétt-
tækur og hver friðhelgur, heldur
leituðust við að fylla upp í
ákveðna tölu. Þessi tölufylling
gerðist stundum samkvæmt ein-
hverju lögmáli, en stundum bar
hún tilviljunareinkenni í bak og
fyrir. Árið 1937 snéri kona nokkur
sér til skrifstofu NKVD í Novoc-
herkask með fyrirspurn; hvað hún
ætti að gera við ungbarn fangels-
aðrar grönnu sinnar. „Dokið við,“
var svarið, — „við skulum athuga
málið." Hún dokaði við í tvær
klukkustundir. Þá var hún leidd út
af skrifstofunni og stungið í klefa.
Það lá á að fylla uþp í kvótann, en
starfslið ekki nægjanlegt til að
endasendast út um alla borg, þessi
aftur á móti tiltæk í staðinn". Því
miður er „The Final Assignment"
ekki nógu fagmannlega unnir til
að opinbera áhorfandanum hið
sovéska kerfi í nekt sinni. Ymsar
góðar hugmyndir koma fram en
leikstjórinn Paul Almond vinnur
ekki úr efniviðnum heldur skilur
við hugmyndirnar hráar ef svo má
segja. Kannski var fjármagnið af
of skornum skammti. Grunar
mann að leikararnir þau Genevi-
eve Bujold, sem leikur frétta-
manninn kanadíska og hinn guð-
umlíki Michale York, sem leikur
útsendara sovétstjórarinnar hafi
gleypt bróðurpart þess fjármagns
sem hinum kanadíska kvikmynda-
hóp stóð til boða. Burgess Mere-
dith hefur og kostað sitt. Annars
dugir ekki digur sjóður ef handrit
og leikstjórn eru slök. Hinsvegar
virðist góður leikur ekki háður
neinum lögmálum þannig er Coll-
een Dewhurst í hlutverki rússn-
esku vísindakonunnar Valentine
Ulanovo hreint afbragð.
Michael York og Genevieve Bujold í hlutverkum sínum
Úr fórum
fjölskyldunnar
Valtýr Pétursson
Mér er minnisstæð dagstund
fyrir nokkuð mörgum árum
austur í Hveragerði á heimili
vinar míns Gunnlaugs Schev-
ings. Þar var gestkvæmt þá
stundina og einkum og sér í lagi
er mér minnisstæður hæglátur
og aðlaðandi maður, sem ekki
hafði orðið áður á vegi mínum,
en verk hans voru mér að ein-
hverju kunn. Þetta var Höskuld-
ur Björnsson listmálari, er ætt-
aður var úr Hornafirði eins og
fleiri í því fagi málaralist t.d.
Svavar Guðnason, Jón Þorleifs-
son og kaupfélagsstjóri þeirra á
Höfn, Bjarni, sem stundaði mál-
verk í frítímum sínum og fylgd-
ist með framvindu í listgreininni
með því að vera áskrifandi að því
fræga riti STUDIO.
Kynni okkar Höskulds urðu
tekin fram í sýningarskrá. Það
er heldur ekki nefnt í því riti,
hvort um olíumálverk, teikn-
ingu, eða vatnslitamyndir sé að
ræða, og því miður rýrir þessi
vankantur sýningarskrána sem
heimild í framtíðinni. En það er
ágætur formáli um listamann-
inn í sýningarskrá, og er hann
ritaður af góðvini málarans,
Kristjáni skáldi frá Djúpalæk.
Sumum mun áreiðanlega mis-
líka upphenging þessarar sýn-
ingar, og það er eins og fagmenn
hafi ekki verið þar með í ráðum.
Þetta eru nokkur lýti á sjálfri
sýningunni en þessi verk Hösk-
ulds Björnssonar eiga betri með-
höndlun skilið að mínum dómi.
Hér ægir nokkuð ósamstæðum
verkum saman, og því verða
heildaráhrif sýningarinnar ekki
eins og efni standa til. Það er
mikill vandi að ganga þannig frá
listaverkum, að þau fái að njóta
sín til fulls, en ég er hræddur
77 er einnig ein besta mynd á
þessari sýningu. Ég stikla hér á
stóru og tíunda ekki fleiri að
sinni. Enda yrði það bara til
málalengingar, en fáir nenna að
lesa slík skrif.
Hornafjörður og Skaftafells-
sýslur virðast hafa haft sérstæð
tök á málaranum Höskuldi
Björnssyni. Það landslag virðist
honum miklu kærara en flest
annað. Hann virðist hafa verið
barn umhverfis síns og lifað í
nánum tengslum við náttúru,
ekki hvað síst við dýrin í flæð-
armálinu, kýrnar og hestana.
Það eru samt fuglarnir, sem eru
honum hugstæðastir, og þar
virðist hann jafnan vera hvað
mest í essinu sínu.
Það hefur verið í gangi að und-
anförnu nokkuð af yfirlitssýn-
ingum á verkum látinna lista-
manna: Vigdís Kristjánsdóttir í
listasafni ASÍ, Ragnheiður
Ream á Kjarvalsstöðum, Brynj-
ekki meiri en þessi dagstund, en
það þurfti ekki langa samveru
við Höskuld Björnsson til að
fullvissast um, að þar fór sér-
stakur heiðursmaður. Gentil-
maður eins og þeir segja á Bret-
landi. Ljúfmennska og glettni
virtust einkenna far hans allt, og
nú, er ég sé verk þessa manns á
Kjarvalsstöðum, sé ég ekki betur
en að einmitt þessir minnis-
stæðu eiginleikar frá okkar
stuttu kynningu komi afar áber-
andi fram í verkum Höskulds.
Hann hefði orðið 75 ára á sumri
komandi, ef hann hefði lifað, og
má því hiklaust setja sýninguna
á Kjarvalsstöðum í sambandi við
þessi merku timamót. Ég efast
þó um, að hægt sé að kalla þessa
sýningu yfirlitssýningu á verk-
um Höskulds, því að hér er að-
eins tekið úr fórum fjölskyld-
unnar, eins og undirtitill sjálfrar
sýningarinnar bendir til. En
þarna eru sjálfsagt myndir frá
flestum tímabilum listamanns-
ins, en því miður eru engin ártöl
um, að það verði ekki sagt um
þessa sýningu Höskulds Björns-
sonar.
Þau verk, sem valin hafa verið
til þessarar sýningar, eru nokk-
uð misjöfn að gæðum. Persónu-
lega finnst mér vatnslitamyndir
Höskulds bera af á þessari sýn-
ingu, enda eru þær, að ég held, í
meirihluta. Einmitt á vatnslita-
myndunum sér maður greini-
lega, hvernig listamaðurinn leit-
ar fyrir sér við myndgerð sína,
og á stundum nær hann ágætum
árangri. Nefni ég þar til stuðn-
ings máli mínu myndir eins og
no. 2, 3, 47 og 43. Höskuldur var
mjög sérstæður fuglamálari, en
það er sérstakt fag til dæmis í
breskri menningu. Þar náði
hann ágætum árangri oft á tíð-
um, og eitt olíumálverk á þessari
sýningu sannar getu hans á
þessu sviði. Það er no. 95, Tjald-
ur. Og annað olíumálverk langar
mig til að benda sérstaklega á,
það er no. 100 og heitir Uppstill-
ing. Teikningin Straumendur no.
ólfur Þórðarson í Listasafni Is-
lands og nú minningarsýning um
Höskuld Björnsson að Kjarvals-
stöðum. Þetta er mikið framtak
og þarft. Sannleikurinn er sá, að
alltaf bætist við fólk, sem ekki
þekkir nægilega til þróunar ís-
lenskrar myndlistar, og úr því
verður ekki betur bætt en með
því að gefa fólki kost á að sjá
heildarmyndir af þeim lista-
mönnum, sem hafa skilað dags-
verki sínu. Tímarnir eru
síbreytilegir og þar með þörf og
smekkur fyrir list. Allt er þetta
duttlungum tímans háð, og góð
latína í dag þarf ekki að vera í
hávegum á morgun og öfugt.
Þessi sýning úr fórum fjölskyldu
Höskulds Björnssonar málara er
bæði forvitnileg og tímabær. Því
mælist ég til við þá, er vilja
verða ofurlítið fróðari um ís-
lenska myndlist, að láta þessa
sýningu ekki ganga sér úr greip-
um. Hafi aðstandendur þökk
fyrir framtakið og ræktarsem-
ina.