Morgunblaðið - 10.12.1996, Blaðsíða 56

56 ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
J
SIGURÐUR
SIG URÐSSON
+ Sigurður Sig-
urðsson fæddist.
á ísafírði 29. októ-
ber 1916. Hann lést
á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur 1. des-
ember siðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Sigurður Sigurðs-
son sýslumaður
Skagfirðinga og
bæjarfógeti á Sauð-
árkróki, f. 19.9.
1887 í Vigur í ísa-
fjarðardjúpi, d.
20.6. 1963 á Sól-
vangi í Hafnarfirði,
og eiginkona hans
Stefanía Arnórs-
dóttir, f. 15.4. 1889
á Felli í Kollafírði í
Strandasýslu, d.
14.6. 1948 í Kaup-
mannahöfn. Systk-
ini Sigurðar eru: 1)
Margrét Þórunn,
hjúkrunarkona og
borgarfulltrúi í
Helsingborg í Sví-
þjóð, f. 4.5. 1915, d.
23.5. 1994. Maður
hennar var Olle
Hermansson lögfræðingur í
Helsingborg, f. 21.12. 1911. 2)
Stefanía Guðríður, skrifstofu-
kona í Reykjavík, f. 5.1. 1918,
d. 12.7. 1993. Ógift og barn-
laus. 3) Arnór, fyrrv. sýsluskrif-
ari og verðlagseftirlitsmaður á
Sauðárkróki, nú búsettur i
Kópavogi, f. 1.3. 1919. Eigin-
kona hans var Guðrún Sveins-
dóttir, f. 30.3. 1922, d. 25.7.
1981. 4) Stefán, héraðsdóms-
lögmaður á Akranesi, f. 5.10.
1920, d. 8.2. 1993. Eiginkona
SIGURÐUR Sigurðsson fyrir framan mál-
aratrönurnar á sjöunda áratugnum.
hans var Erla Elísabet Gísladótt-
ir, f. 12.6. 1933. 5) Hrólfur, list-
málari í Kópavogi, f. 10.12.1922.
Eiginkona hans er Margrét
Árnadóttir listmálari, f. 12.12.
1926. 6) Guðrún Ragnheiður, list-
málari í Holte í Danmörku, f.
25.7. 1925. Eiginmaður hennar
er Jens Christian Urup listmál-
ari, f. 25.9. 1920. 7) Árni, sóknar-
prestur á Blönduósi, f. 13.11.
1927. Eiginkona Eyrún Gísla-
dóttir, fyrrv. hjúkrunarforsljóri
á Blönduósi, f. 17.1. 1931. 8)
Vinur minn og frændi, Sigurður
Sigurðsson listmálari, er genginn
fyrir ætternisstapa. Með honum er
horfinn einn af svipmestu lista-
mönnum þjóðarinnar, fjölhæfur og
sjálfstæður persónuleiki.
Við vorum báðir of ungir til þess
að kynnast, þegar foreldrar hans
áttu heima á ísafirði í nokkur ár
og ég heima i Vigur á óðali feðra
okkar. En árin liðu og Sigurður
faðir hans varð sýslumaður Skag-
firðinga á Sauðárkróki í fjölda ára.
Þar bjó hann ásamt konu sinni,
Stefaníu Arnórsdóttur prests í
Hvammi, með þeirra stóra og fal-
lega barnahóp.
Eg kynntist frændum mínum,
sýslumannsbömunum, nokkmm i
Menntaskólanum á Akureyri og
heima hjá þeim í Skagafírði, en
feður okkar, Sigurður sýslumaður
og Bjarni bóndi í Vigur, voru bræð-
ur, synir Þórunnar Bjarnadóttur frá
Kjaransstöðum á Akranesi og sr.
Sigurðar Stefánssonar, prests og
alþingismanns í Vigur í nær fjöru-
tíu ár. - Þetta eru í örstuttu máli
forfeður Sigurðar listmálara.
Strax í MA var ljóst að hann var
efni í ágætan listamann. Þótt hann
væri einn vetur í Háskóla íslands
og lyki þaðan prófí í heimspeki,
duldist engum að leið hans lá út á
listabrautina. Eins og margir aðrir
íslenskir listmálarar hélt hann út
til Borgarinnar við Sundið og dvald-
ist þar við Konunglega listaháskól-
ann öll stríðsárin við nám í málara-
list. Þegar hann kom heim að stríð-
inu loknu gerðist hann í mörg ár
kennari við Handíða- og myndlist-
arskólann í Reykjavík. Á þeim árum
var hann um skeið formaður Félags
íslenskra myndlistarmanna. Jafn-
hliða sinnti hann list sinni af kappi.
Sigurður var mikill fagurkeri og
hélt margar málverkasýningar víðs-
vegar um ísland, á Norðurlöndun-
um og í mörgum öðrum Evrópu-
löndum. Hvar sem hann sýndi verk
sín vöktu þau athygli. Má sjá lista-
verk hans víða erlendis og að sjálf-
sögðu í Listasafni ríkisins hér
heima, auk fjölda íslenskra heimila.
Síðustu sýningu sína hélt hann nú
í haust. Veit ég ekki betur en að
allar myndir hans á þeirri sýningu
hafi selst.
Þótt Sigurður hafi ferðast mikið
og kynnst list margra þjóða, hefur
þeim sem þekkja verk hans aldrei
dulist hinn íslenski blær, en um það
eru vafalaust margir færari að
dæma en ég. Aðallega málaði hann
iandslags- og mannamyndir.
Hér að ofan hefur Sigurðar Sig-
urðssonar fyrst og fremst verið
getið sem mikilhæfs listmálara. Mér
er hann þó efst í huga sem góður
drengur og frændi, skemmtilegur
og glæsilegur maður. Mér þótti allt-
af vænt um þennan frænda minn
og mat hann mikils. En nú er hann
horfínn frá okkur. Hvað er þá eft-
ir? - Við hlæjum ekki hátt saman
lengur eins og þeir feður okkar
Bjarni í Vigur og Sigurður sýslu-
maður. „En samt er gaman að hafa
lifað svo langan dag,“ eins og skáld-
ið sagði svo hressilega á kveðju-
stundu. - En Anna mín elskuleg,
eiginkona Sigurðar frænda, þér
votta ég dýpstu samúð okkar Ólaf-
ar við fráfall eiginmanns þíns. Þú
varst blómið í Fögrubrekku 5 ásamt
Stellu, fósturdóttur ykkar. Öllum
frændum og vinum óskum við Vig-
urfólk árs og friðar, þótt um skeið
hafi dimmt í lofti og fundum fækk-
að.
Sigurður Bjarnason
frá Vigur.
Fundum okkar Sigurðar Sigurðs-
sonar mun fyrst hafa borið saman
í Menntaskólanum á Akureyri 1932.
Þá voru allir dagar bjartir eða svo
segir minningin mér og þar bund-
umst við á æskuskeiði vináttubönd-
um sem aldrei slitnuðu. Að visu
urðu samverustundir á köflum slitr-
óttar og færri en við hefðum kosið.
Stundum skildu okkur höf og lönd
og heimsstyrjöld en við vissum allt-
af hvor af öðrum og endurnýjuðum
vinskapinn þegar tækifæri gáfust.
Snemma kom í ljós að þessi ungi
Skagfirðingur var gæddur fjöl-
breyttum hæfileikum og áberandi
sérgáfu því að hann var með af-
brigðum drátthagur og pensillinn
lék í höndum hans. Okkur bekkjar-
MIIMIMINGAR
Snorri, skógfræðingur, fyrrv.
framkværndastjóri Skógrækt-
arfélags Islands og fyrrv. fag-
málasljóri Skógræktar ríkisins,
f. 15.4. 1929. Eiginkona Sigur-
laug Sveinsdóttir Bjarman,
fyrrv. kennari, f. 27.12. 1929.
Sigurður kvæntist Onnu
Kristínu Jónsdóttur frá
Hörgsdal á Síðu 24.7. 1943, en
hún er fædd 6.2. 1916. Eignuð-
ust þau eina stjúpdóttur, Stellu
Henryettu Kluck, f. 9.9. 1953.
Sigurður ólst upp á Isafirði
og síðar á Sauðárkróki. Hann
var stúdent frá MA 1937 og
lauk cand. phil. prófi frá Há-
skóla íslands 1938. Sigurður
stundaði nám við Konunglega
Listaháskólann í Kaupmanna-
höfn 1939-1945. Eftir að hann
kom heim frá námi hóf hann
kennslu við Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands 1948 og starf-
aði þar samfleytt til ársins
1980. Hann var yfirkennari
skólans um árabil. Sigurður
hélt margar einkasýningar og
tók þátt í fjölda samsýninga hér
heima og erlendis. Hann sýndi
verk sín m.a. í Danmörku, Nor-
egi, Finnlandi, Ítalíu, Þýska-
landi, Póllandi og Rússlandi.
Sigurður hélt alla tíð tryggð
við sígilda landslagshefð í verk-
um sínum og var einn merkasti
portrettmálari hérlendis. Hann
var form. Félags íslenskra
myndlistarmanna í áratug og
var gerður að heiðursfélaga
sama félags. Sigurður sat í
stjórn Lista- og menningarsjóðs
Kópavogs frá stofnun hans
1965 til ársins 1981. Hann sat
í stjórn og byggingarnefnd
Listasafns Kópavogs 1978-
1981. Sigurður hélt sýningu á
verkum sínum í boði Listasafns
Kópavogs á sl. vori.
Utför Sigurðar verður gerð
frá Dómkirkjunni í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
systkinum hans varð brátt ljóst að
í málaralistinni væri framtíð hans
fólgin. Sigurður varð mjög vinsæll
maður meðal jafnaldra sinna enda
skemmtilegur og hvers manns hug-
Ijúfi.
Að loknu stúdentsprófi 1937 tók
Sigurður að búa sig undir myndlíst-
amám. Hlaut hann sæmilegan fjár-
styrk og vakti sem fyrr athygli
áhugamanna og kynnti sér það sem
hér var að fínna af listaverkum en
það nægði honum ekki og skömmu
áður en heimsstyijöldin síðari
braust út sigldi hann til náms í
Kaupmannahöfn. Hann fór að mig
minnir í síðustu ferðina með gamla
Gullfossi landa í milli, en varð inn-
lyksa í Danmörku eins og fleiri ís-
lendingar eftir að landið varð her-
numið og komst ekki heim fyrr en
að stríðinu loknu. Þá varð með okk-
ur mikill fagnaðarfundur. Utan-
landsdvölina notaði hann af áhuga
og dugnaði sem vænta mátti. Hann
tók upp þráðinn hér heima og leið
ekki á löngu áður en hann efndi til
sýningar á verkum sínum og var
vel tekið.
Á útivistarárum sínum staðfesti
hann ráð sitt og gekk að eiga eftir-
lifandi eiginkonu, Önnu Jónsdóttur
frá Hörgsdal á Síðu, sem nú syrgir
mann sinn eftir langa og trausta
sambúð.
Ungu hjónanna beið mikið ann-
ríki fyrstu árin hér heima að koma
sér fyrir til frambúðar á fóstuijörð-
inni. Það kom sér vel að þau voru
vinnufús og vön að láta hendur
standa fram úr ermum auk þess
sem bóndinn var bæði hagleiks- og
listamaður. Eftir fá ár höfðu þau
komið sér af eigin rammleik upp
húsi í Kópavogi sem þá var óðum
að byggjast, og þar var heimili
þeirra alla tíð síðan, fallegt hús
með gróðursælum garði sem var
bæjarprýði enda voru frændur og
forfeður Sigurðar miklir náttúru-
unnendur.
Sigurður öðlaðist vinsældir og
virðingu stéttarbræðra sinna. Hann
tók mikinn þátt í félagsmálum list-
málara og var yfirkennari í Hand-
íða- og myndlistarskólanum yfir 30
ár. Alls staðar kom hann fram til
góðs þessi vandvirki, hógværi mað-
ur, aldrei skapaði hann úlfúð, held-
ur aðdáun og virðingu nemenda
sinna og samstarfsmanna. Eftir
hann liggja afburða vel gerð mál-
verk en sjálfur var hann hlédrægur
og hélt þeim lítt á lofti.
„Ævitíminn eyðist“, en það er
oft fyrst eftir langa ævi sem vel
hefur verið lifað að við fínnum þann
sára söknuð sem fylgir brottför vina
okkar og skiljum til fulls hversu
tómlegt verður og djúpt hið auða
skarð sem þeir skilja eftir sig. Þetta
á við um Sigurð Sigurðsson listmál-
ara. Hans verður af mörgum sárt
saknað. Hugir okkar dveljast nú
hjá eftirlifandi ástvinum hans.
Þeirra missir er mestur. Blessuð sé
minning hans, en - „við eigum líka
úr lífsins svefni að rakna.“ Hitt-
umst þá heilir.
Andrés Björnsson.
Með Sigurði Sigurðssyni er geng-
inn mesti landslagsmálari íslend-
inga um langa hríð, eftir að Ásgrím-
ur, Kjarval, Jón Stefánsson og Þór-
arinn B. Þorláksson réðu ríkjum.
Ef til vill væri rétt að nefna Gunn-
laug Scheving í sömu andrá.
Sigurður nam listgrein sína á
stríðsárunum við akademíuna í
Kaupmannahöfn hjá lærimeistara
sem markaði spor í þroskaferil
hans. Fínlegir þræðir ættaðir úr
Danmörku einkenndu verkin fyrst
eftir heimkomuna, en smámsaman
urðu þau dýpri og persónulegri um
leið og íslensku mótífín lukust upp
fyrir málaranum. Oft og tíðum
finnst mér að Sigurður hafi átt það
sameiginlegt með Þórarni B. Þor-
lákssyni að færa víddir landslagsins
yfir á léreft sín með óyggjandi og
sannfærandi bragði.
Ég veit ekki sérlega mikið um
kennslu Sigurðar við Myndlista- og
handíðaskóla íslands, veit þó að
hann umgekkst nemendur sína sem
jafningja og gegndi leiðbeiningar-
starfínu í meira en þijá áratugi.
Það hlýtur að hafa borið ríkulegan
ávöxt i myndlistaruppeldi þjóðar-
innar.
Aftur á móti er mér fullkunnugt
um störf hans í samtökum okkar
myndlistarmanna. Þar var hann
dijúgur liðsmaður í mörg ár og for-
maður stærstu og elstu samtakanna
lengur en nokkur annar. Á þessum
áratugum, nítján hundruð og fimm-
tíu til sjötíu, voru stóru, norrænu
sýningarnar eins og ljós í hvers-
dagslífi eða hálfrökkri fámennrar
þjóðar. Upp í huga minn kemur
sérstaklega myndlistarsýningin:
Norræn list í húsi Þjóðminjasafnsins
haustið 1961. Þá var Sigurður for-
maður FÍM en við Valtýr Pétursson
með honum í stjórninni. Þá var
mikið um dýrðir, fjörlegar samveru-
stundir en líka gallhörð skoðana-
skipti. Einhvern veginn finnst mér
þó, að eindrængi hafi verið meiri
innan stéttarinnar, að utanaðkom-
andi öfl hafí ekki átt eins auðvelt
með að slíta úr okkur hjörtun og
nýrun.
Hjörleifur Sigurðsson.
Sigurður Sigurðsson kom sem
kennari að Handíða- og myndlista-
skólanum í lok fímmta áratugarins,
er ég var þar á seinni hluta náms-
ferils míns við þá merkilegu stofn-
un, sem skólafrömuðurinn Lúðvíg
Guðmundsson hafði lagt grunn að
fyrir minna en áratug. Öllu fremur
af metnaði og hugsjón til handa því
lýðveldi sem bjarmaði fyrir og með
framtíðarhag þess í huga, en að
hann væri að ásælast krónur í lófa
sinn. Það var á þeim árum sem
menn lifðu fyrir hugsjónir sem voru
þeim þær morgunhillingar, nautn
og lífsfylling, sem yfirborð, verðbréf
og skjótfenginn hagnaður er í dag.
Þjóðin var ung, fjallkonan óspillt.
Ekki hafði ég tiltakanlega af Sig-
urði að segja, sem kenndi helst
nemendum á fyrsta ári og varð aldr-
ei leiðbeinandi minn, en minnist
einnar gleðistundar í skólanum er
hann, Örlygur Sigurðsson og stáss-
búnar, þokkafullar freyjur þeirra
heiðruðu fagnaðinn með nærveru
sinni. Auðguðu sviðið með fjöri,
galsa og vinarþeli. Svo liðu tímar
og næst rakst ég í flasið á honum ^
og Önnu Kristínu, konu hans, er
ég var að fara úr Glyptotekinu í
Kaupmannahöfn einn sunnudag á
útmánuðum 1951. Mér er atvikið
einnig mjög í minni, því kunnskapur
okkar var enn afar takmarkaður
er þá var komið sögu, og þótt við
heilsuðumst vissum við vart hvaðan
á okkur stóð veðrið og höfðum lítið |
að leggja hvor í annars mal, varð
því harla fátt um upplífgandi skegg-
ræður. Líkt og þegar óframfærnir |
menn hittast og verður orðfall. En
mikið langaði ungan mann að njóta
nærveru þessa viðkunnlega fólks,
en uppburðirnir voru ekki upp á
marga físka er svo var komið í lífi
hans.
Listspírunni hefði þótt það með
miklum ólíkindum, ef einhver hefði
sagt honum á þessum árum, að (
hann ætti eftir að eiga samleið með
Sigurði í Handíða- og myndlistar-
skólanum í nær aldarfjórðung. I
Metnaður til kennslustarfa enginn,
en það gerðist þó fyrir nokkurn
aðraganda að ég mótviljugur tengd-
ist skólanum fímm árum seinna.
Er tímar liðu varð Sigurður, sem
þá var orðinn yfirkennari skólans
einn minn nánasti og hollasti félagi
innan hans. Þetta var á þeim ljúf-
sáru árum að ekki voru hundrað (
kennarar við skólann, heldur ein-
ungis Sigurður, Sverrir Haraldsson,
Björn Th. Björnsson, skrifari, Helgi '
Tryggvason í bókbandinu ásamt
þeim fljóðum er skutu skyttunni
skil í vefnaði. Gengu þó hlutirnir
yfirleitt upp og vorum við engir
venjulegir kennarar heldur réttir
og sléttir leiðbeinendur nemenda
og í mörgum tilvikum vinir þeirra.
Seinni tímar geta naumast um slik
tengsl nemanda og kennara, en það
er einmitt í þeim anda sem unaður- ,
inn af því að miðla og Ieiðbeina rist-
ir dýpst. Á skemmtunum skólans
vorum við jafn virkir og nemendur
og tókum þátt í öllum lífrænum
athöfnum innan hans.
Einn ágætur nemandi, búsettur
til margra ára í útlandinu, sagði
mér á góðri stund að honum hefði
fundist kennslan eins konar andlegt
jóga, þar sem engar reglur voru til
nema þær sem sköpuðust hveiju
sinni, vandamál er upp komu leyst
jafnharðan. Stundum kom sitthvað
skrítið upp á, eins og er ég sat einn
á kennarastofunni og inn kom hóp-
ur nemenda Sigurðar og dæmdu
hann úr leik sem kennara, sögðust
ekki læra neitt af honum að gagni.
Það hljóp í mig, lagði í róminn og
sagði; „haldið þið virkilega að hlut-
verk okkar kennaranna sé að færa
ykkur allt á silfurbakka? Viljið þið
gjöra svo vel og fara til Sigurðar
og spyija hann um listina og at-
huga hvað skeður, koma síðan aftur
til mín eftir eina viku.“ Vikan leið
og svo komu þeir allir sem einn
glaðir í bragði og sögðu Sigurð frá-
bæran kennara, þar næst tóku þeir
hver á eftir öðrum í hönd mér og
þökkuðu fyrir sig.
Það sem fram fór á kennarstof-
unni á þeim árum er vel lá á mann-
skapnum væri efni í eina dáindis
bók, sem verður líkast til aldrei
skrifuð. Brandarar og skemmtisög-
ur flugu um sviðið og hér v_ar Sig-
urður dijúgur liðsmaður. Á þeim
árum var metnaður okkar og fram-
tíðarsýn að skólinn yrði aldrei al-
menna kennslukerfínu að bráð,
heldur eitthvert ósnertanlegt sér-
tækt fyrirbæri og yfirbygging allra
sjónrænna athafna á landinu. Sig-
urður hafði meira yndi af að segja
sögur en að kenna, sem gat valdið
misskilningi og skelfílegt þótti hon-
um á köflum að kenna í kvölddeild-
um, en það þurftum við að gera
um árabil. Féll síður að metnaði
okkar, þótt við rembdumst eins og
ijúpan við staurinn við að gera
okkar besta, bilið var einfaldlega
of mikið, stundum óbrúanlegt.
Það var sýnu meira og verðugra
hlutverk, að menn væru virkir í
félagslífí innan skólans og tækju
þátt í árvissum ferðalögum, á báð-
um vígstöðvunum var Sigurður
ómissandi. Kynslóðabili var ekki
fyrir að fara, hins vegar var öllum
ljóst hveijir voru kennarar og höfðu