Þjóðviljinn - 27.04.1990, Blaðsíða 23

Þjóðviljinn - 27.04.1990, Blaðsíða 23
Jón Engilberts: Blik af lífi frá 1947. Myndlistarsyrpa Búnaðarbankinn 60 ára - afmælissýning á Kjarvalsstöðum Sigurður Örlygsson á Kjarvalsstöðum Kjartan Ólafsson í Gallerí Nýborg Listamarkaöur Búnaðarbankans Það liggur furðuleg þversögn í þessari afmælissýningu Búnaðar- bankans að Kjarvalsstöðum: hún sýnir okkur að bankinn hefur á 60 ára ferli sínum safnað drjúgum sjóði af íslenskri myndlist, og þó mun aðeins hluti af öilu safninu vera á sýningu þessari. Hins veg- ar ber öll sýningin þess vott, að aðstandendur hennar virðast lítið skynbragð bera á í hverju gildi þessa listasjóðs er fólgið, hvað hafi hugsanlega varanlegt menn- ingarsögulegt gildi og hvernig því verði komið til skila. Sýningin er eins og flóamarkaður þar sem öllu ægir saman án þess að gerð sé veruleg tilraun til þess að greina á milli hismis og kjarna eða gera hlutina aðgengilega og skiljan- lega fyrir það sem þeir eru. Að setja saman og koma upp sýningu á myndlist er í sjálfu sér bæði miðlun og tjáning sem skiptir ekki minna máli en t.d. framsetning efnis í dagblaði eða á bók. Hér hafa hins vegar allar reglur slíkrar framsetningar verið brotnar, svo að til vanvirðu er fyrir listina og Búnaðarbankann í senn. Það ber ekki að vanmeta þegar fyrirtæki sýna skilning á því að efnahagsleg starfsemi fær ekki þrifist og blómgast í menning- arsnauðu umhverfi. Framtak eins og þessi sýning væri líka lofsvert ef að því væri staðið með þeim hætti sem vert væri. Vissulega er það upplifun að sjá ýmsar perlur íslenskrar myndlistar, sem Bún- aðarbankinn hefur borið gæfu til að eignast í gegnum árin, en sú upplifun verður blandin þegar þessum perlum er komið fyrir með þeim hætti, að ekki er gerð- ur greinarmunur á þeim og hreinum hégóma, eins og port- rettmyndunum, sem bankastjór- arnir hafa látið mála af sjálfum sér til þess að svala hégómagirnd sinni eða valdagleði. í stuttu máli eru allt of margar myndir á þessari sýningu og gæðamunur verkanna of mikill. Með helmingi færri myndum hefði sýningin strax orðið betri. Þá er öllu blandað saman með þeim hætti að hvorki er farið eftir tímaröð, aldri eða stfl og verkum einstakra listamanna jafnvel dreift vítt og breitt um sýninguna. Engin skrá er yfir sýndar myndir, og hvergi er getið um ártal mynd- anna eða hvenær þær voru keyptar í safn bankans. Allt er þetta til vitnis um lítinn faglegan metnað gagnvart þeim ríkulega efnivið sem listasafn bankans hefur upp á að bjóða. Það má að vísu til sanns vegar færa, að húsa- kynni Kjarvalsstaða séu þess eðl- is að þau geri skilmerkilega fram- setningu á jafn fjölbreytilegu safni erfiða, en þá átti að tak- marka val verka við þann húsa- kost sem var fyrir hendi. Þrátt fyrir þessa vankanta var það upplifun að sjá meistaraverk Jóns Engilberts, Blik af lífi, í öðru umhverfi en afgreiðslusaln- um í Austurstræti. Þótt myndin þjóni vel sínum tilgangi í því um- hverfi, þá geldur hún þess þar að að henni er þrengt. Ef við ímynd- um okkur að forsvarsmenn Bún- aðarbankans árið 1947 hefðu ekki sýnt þá framsýni að panta þessa mynd af Jóni Engilberts væri íslensk listasaga og íslensk menning trúlega fátækari en hún er í dag. Fátt sannar betur en þessi mynd, hvaða þýðingu at- vinnufyrirtæki geta haft fyrir menningarlíf þjóðarinnar. Það var einnig forvitnilegt að sjá stórvirki Svavars Guðna- sonar, „Blikar við sólarlag“ við þessar aðstæður. En myndin nýt- ur sín þó ekki eins og hún gæti. Ekki bara vegna þeirrar upp- hengingar, sem áður var getið, heldur fyrst og fremst vegna ram- mans úr dökkum harðviði sem er eins og partur af innréttingatí- skunni í bönkunum á 6. og 7. ár- atugnum. Slíkar innréttingar eiga ekki heima utan um þetta verk, sem er eins og tilfinningasprengja og á að hafa hlutlausa umgjörð til þess að njóta sín. Það var líka óvænt ánægja að sjá tvær myndir eftir Svavar frá 1947-48, sem hann kallaði „Föns- un“. Þær eru meðal merkustu verkanna á þessari sýningu og til- heyra mflustólpunum í íslenskri listasögu. Það er auðvelt að telja upp fleiri perlur úr þessu safni: Kjar- valsmyndirnar þrjár, sjálfsmynd Jóns Stefánssonar, Karl Kvaran, Snorra Arinbjarnar o.fl, en um þær allar má segja: þær áttu betra skilið en að lenda í þessu kraðaki sem vísar til engrar áttar. Málverkið sem leikmynd í Vestursal Kjarvalsstaða sýnir Sigurður Örlygsson flennistórar myndir sem eru í beinu framhaldi síðustu sýninga í FÍM-salnum og að Kjarvalsstöðum. í verkum þessum er myndflöturinn gjarnan gerður að bakgrunni fyrir þrívíð- ar myndir sem Sigurður festir utan á málverkið. Myndefnið túlkar enn hið sama: grátbroslega viðleitni mannsins til þess að z, O \ fcl i , ■ á ÓLAFUR GÍSLASON hemja óreiðuna í veröldinni með skynsemi sinni og véltækni. Sig- urði tekst hér betur en oft áður að samræma myndflötinn sem bak- grunn og hin þrívíðu eiement í myndunum, þannig að þegar best lætur þá finnst manni þessar hug- myndir vera heillandi efni í brúðuleikhús: hvers vegna tekur Sigurður ekki skrefið til fulls og skapar þrívítt rými með leiktjöld- um og hreyfanlegum myndum sem gætu sagt okkur þessa sögu á áhrifameiri hátt? Persónurnar sem Sigurður hefur búið til í þess- um myndum eiga eitthvað sam- eiginlegt með Buster Keaton í tragíkómískri viðleitni sinni og andrúmsloftið sem í þeim býr býður einfaldlega upp á að leikurinn fari á hreyfingu og leggi rýmið undir sig til fulls! Frummynd og gríma Kjartan Ólafsson sýnir litlar myndir málaðar með þekjulit í Gallerí Nýhöfn í Hafnarstræti um þessar mundir. Þessi sýning er allrar athygli verð og sýnir nýja hlið á þessum listamanni, sem hélt eftirminnilega sýningu á stórum málverkum að Kjarvals- stöðum fyrir rúmu ári. Skyldleiki þessara tveggja sýninga felst í myndefninu: steinrunnar grímur, manneskjur og dýr eru málaðar fastmótuðum dráttum og verða eins konar frummyndir hliðstæð- ar þeim sem finna má í goðsögum og fela í sér einhvern þann sammannlega eiginleika sem veitir hinu einstaka formi al- mennt gildi. Munurinn er hins vegar sá að á meðan málverkin voru nánast mónúmental í stærð sinni og sannfæringarkrafti, þá eru þekjulitsmyndirnar eins og nákomnar vangaveltur með ljóðrænum undirtóni. Kjartan hefur sjálfur sagt í við- tali hér í blaðinu, að myndheimur hans sé sprottinn af áhuga á fornri goðafræði og klassískri list. Myndir hans eru þó ekki goða- fræði í þeim skilningi að persónur þær og dýr sem hann málar séu staðgenglar yfirnáttúrulegra afla er skapi mönnum örlög og ráði gangi náttúrunnar. En sá karakt- er sem hann leggur í andlit sín og verur hefur skírskotun til hins al- menna og sammannlega frum- karakters á sama hátt og goð- sagan og gerir tilkall til að hafa almennt gildi. En eins og gríman hefur tvírætt eðli sem fals og bú- staður anda, þá má einnig lesa þetta tvíræða eðli grímunnar út úr goðsagnaverum Kjartans: sú viðleitni listarinnar að birta hið almenna í einstöku formi er ó- framkvæmanleg nema með hjálp blekkingarinnar. Á bak við grím- una býr nagandi óttinn við hinn sundurvirka heim samtímans sem ekki verður haminn í einni form- rænni niðurstöðu. Listin á það sameiginlegt með hugmyndafræðinni í samfélagi nútímans að nærast á blekkingu en vera engu að síður ómissandi. Sem leiðarljós. FUNDIR MEÐ FJÁRMÁLARÁÐHERRA UM LANDIÐ ÁRANGURINN FRAMTIÐíN EFNAHAGS8AHNN 0G NÝ VIÐHORF í ÍSLENSKUM PJÓÐMALUM Ólafur Ragnar Grímsson fjármálaráöherra heldur fund um árangurinn sem náöst hefur í efnahagsmálum og um ný viðhorf í íslenskum þjóðmálum. Fjallað verður um framtíðarhorfur í fjármálum, atvinnulífi og lífskjörum. Fyrirspurnum svarað um nútíð og framtíð. SAUÐÁRKRÓKUR DALVÍK AKUREYRI ÓLAFSVÍK LAUGARDAGINN 28. APRÍLKL. 14:00 SUNNUDAGINN 29. APRÍL KL. 14:00 SUNNUDAGINN 29. APRÍLkl. 20:30 MÁNUDAGINN 30. APRÍLKL. 20:30 ISAFNAÐARHEIMILINU ÍVÍKURRÖST IALÞÝÐUHÚSINU IFÉLAGSHEIMILINU Allir velkomnir FJARMALARAÐUNEYTIÐ

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.