Tíminn - 17.11.1947, Qupperneq 5

210. b!aS
TÍMINN, mánudaginn 17. nóv. 1947
5
Mánud. 17. náv.
Réttur neytenda
Þeir, sem gera bezt og hag-
anlegust innkaup, eiga. aö
sitja fyrir um innflutnings-
leyfin lögum samkvæmt.
Þetta er góS og f alleg
stefnuskrá, en þetta eru ekki
neinar starfsreglur, til aS
fylgja og fara eftir. Þetta er
takmarkiS, en ekki leiSin aS
því.
En svo er nú aS sjá, sem
sumum fjnnist, aS þaS sé al-
veg nóg aS eiga þetta tak-
mark, þó aS aldrei sé fundin
eSa farin nein leiSin til aS ná
því.
Hver á aS dæma um þaS,
hvaS séu beztu og haganleg-
ustu innkaupin? Hér hafa
veriS á markaSi bollapör meS
mismunandi verSlagi, sum
hafa kostaS 2 krónur eða tæp-
lega það, en önnur hátt á
annað hundrað krónur. Eng-
um mun koma til hugar, að
þau innkaup verði metin og
flokkuð eftir útsöluverðinu
einu saman.
Þannig má telja upp fjölda
vöruflokka, þar sem tegundir
og afbrigði eru misjöfn að
gæðum, án þess að fyrirhafn-
arlaust sé að láta fara fram
gæðamat. Eða hvernig á að
meta fataefni, skófatnaS,
gúmmívörur o. s. frv.?
Það yrði áreiðanlega dálít-
ið snúningasamt fyrir hina
opinberu nefnd, hvort sem
hún heitir fjárhagsráð eða
viðskiptanefnd, að skoða og
meta hverja vörusendingu og
gera sér grein fyrir gæðum
sérhvers afbrigðis í hlutfalli
við verölagið. Og þegar nefnd-
in væri svo búin að finna vísi-
tölu innkaupagæðanna færi
hún að leggja niður fyrir sér,
hvernig skipta bæri milli
verzlana á þeim grundvelli.
Því að varla mun vera ætlazt
til þess, að sá sem einhvern-
tíma fær fyrstur tilboð, sem er
metið litlu betra en hirina, fái
þá og þaðan í frá einn að
flytja inn þá vörutegund.
Það er auðvitað eðlilegt, að
fólkið fái sjálft að dæma um
vörugæðin. Neytendurnir eiga
skýlausan rétt til þess, að
meta viðskiptin og verzla þar,
■sem þeim þykir bezt.
Þó að sjálfsagt megi færa að
því ýms rök, að mönnum lán-
ist ekki alltaf að finna rétti-
Iega hvar þeir gætu gert bezt
kaup, þá munu þó áreiðanlega
flestir óska, að fá að gera sín
innkaup sjálfir og njóta við
það þeirrar aðstoðar einnar,
sem þeir velja sér að eigin
vild. Og svo mikið er víst, að
stjórnskipuðum nefndum get-
ur líka yfirsést.
Þessi barátta er tvíþætt.
Annars vegar er réttur verzl-
ananna til þess að fá réttláta
og maklega umbun þess, ef
þær hafa útvegað vörur með
þeim gæðum og verðlagi, að
fólki þykja þær eftirsóknar-
verðar og telur sig gera þar
góð kaup. Hins vegar er svo
réttur fólksins til að velja sér
sjálft vörur og viðskiptamenn,
eftir því, sem auðið er.
Þeir, sem bera ábyrgð á
stj órnarsáttmálanum og eru
til þess settir að framkvæma
hann, verða að finna ein-
hverjar reglur til að fara eft-
ir, svo að efndir verði á því
ERLENT YFSRLIT:
Borgarstjórinn í Berlín
M.©íesí vá#ð fyrlr vallnú, |®ví iiernáms*
stlórminmr gátn ekki k©imal§ sér samaii
om iieiiin karlmam
Eftir bæjarstjórnarkosningarnar
í Berlín á fyrra ári, gátu hernáms-
stjórnirnar þar í borg lengi vel ekki
komið sér saman um það, hver
ætti að vera yfirborgarstjóri. Það
sæti haföi verið skipað manni, sem
fylgdi kommúnistum að málum, en
eftir kosningarnar gerðu jafnaðar-
menn tilkall til þess, að einhver
flokksbróðir þeirra fengi stöðuna,
þar sem flokkur. þeirra hlaut lang-
flest atkvæði í kosningunum. Her-
námsstjórnir vesturveldanna voru
fúsar til að fallast á þessa kröfu,
en Rússar höínuðu henni. Eftir
langt þóf, náðist að lokum sam-
komulag um, að skipa konu, Luise
Schröder, í stööuna.
Þingmaður í 20 ár.
Luise Schröder er fædd í Altona
1887. Faðir heimar var upphaflega
byggingaverkamaður. Hún var átt-
unda barn hans og konu hans.
Þrátt fyrir frekar lítil efni for-
eldranna, fékk hún sæmilega
menntun. A_ð náminu loknu, fékkst
hún fyrst við verzlunarstörf, en
hugur hennar beindist fljótt í
aðrar áttir. Hún gerðist ákveðinn
verkalýðssinni og tók að beita sér
fyrir ýmsum mannúðarmálum.
Rúmlega tvítug að aldri, gekk hún
í jafnaðarmannaflokkinn. Þegar
konur fengu ko'sningarétt og kjör-
gengi í Þýzkalandi, skömmu fyrir
fyrri heimsstyrjöldina, bauð hún
sig fram til þirigs fyrir jafnaðar-
menn og náði kosningu. Hún átti
síðan sæti á þingi óslitið til 1933,
er nazistar komu til valda. Átti
hún þannig sæti á þýzka þinginu í
rúm tuttugu ár.
Brautryðjandi
í mannúðarmálum.
Á fyrri heiriisstyrjaldarárunum,
vakti Luise á sér sérstaka athygli
fyrir áróður sinri gegn styrjöldinni.
Hún gekk méira að segja svo
langt, að hún stöð feti framar en
flokkur hennari' og var urn skeið
í nokkurri an'dstöðu við hann,
vegna þessara riiála. Þó kom ekki
til fullkomins skilnaðar milli henn-
ar og ílokksins.
Á árunum frillli styrjaldanna lét
Luise einkum að sér kveða á sviði
félagsmálanna og niannúðarmál-
anna. Hún stofnaði þá, ásamt
Marie Juchasz-, ■ hreyfinguna Ar-
beite'r-Wohlfahrt, • er vann mikið
og gott starf í þágu fátækra verka-
manna og fjölskyidna þeirra. Þessi
hreyfing tók aftur til starfa eftir
stríðslokin og hefir þegar komið
mörgu góðu til leiðar.
Eftir valdatöku nazista, fékk
Luise Schröder tljótt að kynnast
Gestapo og fangabúðum nazista.
Henni var þó sleppt úr haldi, en
var jafnan undir stöðugu eftirliti
nazista. Vegna- þess, áð hún var
í ónáð nazista, gekk henni erfið-
lega að fá vinnu, og var viöurværi
hennar því oft af skornum
skammti. Hugrekki sitt og trú sína
á framtíðina missti hún þó ekki.
Starfið hefst á ný.
Þegar Þýzkaland gafst upp vorið
1945, var Luise Schröder stödd í
Berlín. Hún hófst þá strax hands
um þá starfsemi, sem hún varð að
láta falla niður við valdatöku naz-
ista 1933. Fyrir atbeina hennar og
atorku mynduðust samtök um
margvíslega hjálparstarfsemi. Hún
skipulagði sveitir hjúkrunar-
kvenna, kom upp bráðabirgða
spítölum og barnaheimilum, út-
vegaði flóttafólki húsnæði o. s. frv.
Undir forustu hennar tókst hin-
um endurreistu kvennasamtökum
að áorka ótrúlega miklu, þrátt
fyrir hinar erfiðustu aðstæður.
Þótt Luise Schröder lýsti fylgi
sínu við jafnaðarmannaflokk'nn,
nú eins og áður, hefir hún látið
stjórnmál lítið til sín taka síðan
styrjöldinni lauk. Mannúðarmálin
og hjálparstarfsemin hefir verið
henni fyrir öllu.
1 : ... P|W| jTT ■
Erfití starf.
Það var að þakka hinu mikla
og góða starfi, sem Luise Schröder
vann á sviði þessara mála, að al'-
ar hernámsstjórnirnár í Berhn
gátu sameinast um að fela henni
yfirborgarstjórastöðuna. — Luise
Schröder varð þannig fyrsta kon-
an, sem hlaut borgarstjórastöðu í
einni helztu stórborg heimsins.
Þessi staða er þó tvímælalaust
erfiðari en nokkur sambærileg
staða hefir verið fyrr og síðar. Það
er ekki aðeins, að neyðin sé mikil
og endurreisnarstarfið torsótt. —
Berlín er undir yfirstjórn fjögurra
stórvelda, er hvert hefir sérstakt
svæði til umráða. Sambúð sumra
þessara stórvelda er hin versta, og
hlýtur þess ekki sízt að gæta í
Berlín. Þrátt fyrir allar þessar
erfiðu aðstæður, rækir Luise
Schröder stöðu sína með mikilli
sæmd og nýtur virðingar og tiltrúr
allra hernámsaðilanna.
Börnin eiga ekki að
gjalda synda feðranna.
Luise Schröder helgar þessu erf-
iða og umfangsmikla starfi alla
krafta sína. Hún byrjar að vinna
snemma á morgnana og gengur
oftast ekki til hvílu fyrr en um
eða eftir miðnætti. Hún stjórnar
ekki aðeins borgarstjóraskrifstof-
unum, heldur margvíslegri mann-
úðarstarfsemi og' líknarfélögum.
Skipulagshæfni hennar og lægni
hennar til að vekja áhuga ann-
arra þykir annálsverð. Fyrir sjálfa
sig gerir hún engar kröfur. Hún
hefir ekki einu sinni eigin íbúð,
heldur býr í einu herbergi hjá
fjölskyldu eins flokksbróöur síns.
Þeim, sem eru kunnugir, kemur
saman um, að það hafi veriö sér-
stakt happ fyrir Berlínarbúa, að
þeir skyldu hafa Luise Séhröder á
að skipa til að gegna þessu vanda-
sama starfi. Ef hennar missti við,
myndi sæti hennar verða vand-
fyllt, a. m. k. meðan sambúð stór-
Luise Schröder.
veidanna er háttað á þann veg,
sem hún er nú.
Luise Schröder er ein þeirra,
sem heldur því óhikað fram, að
Þjóðverjar megi að miklu leyti
kenna sjálfum sér, hvernig sé kom-
ið fyrir þeim. Þeir hafi jlátið naz-
ista afvegaleiða sig. En hún beinh
jafnframt þeim óskum til sigur-
veganna, að þeir sýni Þjóðverjun
sanngirni og láti ekki hina upp-
vaxandi -kynslóð gjalda synda
feðranna. Slíkt væri ranglátt og
myndi hefna sín síðar.
fyrirheiti, sem þar er gefið.
Auðvitað hefir hver og einn
rétt til þess að láta sér finn-
ast fátt um tillögur þeirra
Hermanns Jónssonar og Sig-
tryggs Klemenssonar, en því
aðeins geta þó heiðarlegir
og ábyrgir menn verið á móti
þeim, að þeir hafi sjálfir ein-
hverjar aðrar tillögur, sem
þeir telja að betur tryggi að
tilgangurinn náist.
Og það rnega menn vita, að
þjóðin fer nú að þreytast á
löggjöf og fagurmælum, sem
víða eru skjalfest, en aldrei
eru látin koma til fram-
kvæmda. Það þarf enginn
stj órnmálaflokkur að halda,
að honum endist lýðhylli
endalaust, vegna slíkra vinnu-
bragða.
Frv. nm brúarsjóð
Brú á Jökulsá í Lóni gangi!
fyrir
Páll Þorsteinsson, Eysteinn |
Jónsson og Lúðvík Jósefsson
flytja frumvarp í n. d. um að |
vis.s hluti benzínskattsins,
5 aurar af hverjum lítra,
renni í sérstakan sjóð og skal
% hlutum hans varið til að ,
greiða kostnað við lagningu
þjóðvega, en % hlutum til
brúargerða, og skal fyrst
byggja brú á Jökulsá í Lóni.
í greinargerðinni segir svo:
Frumvarp sama . efnis var
flutt af sömu flm. á síðasta
þingi, en hlaut þá ekki af-
greiðslu. Greinargerð sú er
fvlgdi frv. í fyrra, fer hér á,
eftir örlítið breytt:
„Frumvarp þetta felur i sér j
tvö meginatriði: Að leggja
skuli nokkurn hluta af þeir.i
bem mskl.tti, sem innheuntur
er, í sjóð, sem varið sé til
brúargerða, og aö brú á Jök-
ulsá í Lóni skuli sitja fyrir
öðrum framkvæmdum, sem
gerðar verða fyrir fé úr
sjónum.
Á undanförnum árum hef-
ir nokkur hluti af bensin-
skattinum runnið í brúasjóð,
en meö lagabreytíngu, sem
gerð var á öndverðu ári 1946,
sbr. lög nr. 53 1946, var þétta
ákvæði um brúasjóðinn
numið úr lögum qy; sjóðurinn
þar með raunveculega af-
numinn. Hér er lagt til að
breyta þessu aftur í sama
hcrf og áður var.
Jökulsá í Lóni er, eins og
öllum er kunnugt, ein af
stórám þessa lands. Hún er
mesti farartálminn á þjóð-
veginum milli Hornafjarðar
og Austurlands. Koma þær
vegabætur, sem gerðar eru á
því svæði, aldrei að fullum
notum sem örugg samgöngu-
leiö milli héraða, fyrr en Jök-
ulsá hefir verið brúuð. Sú brú
er því nauðsynlegur þáttur í
vegakerfi landsins. Jökulsá
klýfur Lónssveitina. Augljóst
er, að slíkt vatnsfall torveld-
ár stórkostlega samskipti og
félagslíf hreppsbúa. Meiri
híutinn af bændum sveitar-
innar býr austan árinnar.
Verzlunarviðskipti þeirra eru
Gatnagerðin
í Reykjavík
í blaðagreinum þeirra, sem
eru andvígir dreifbýlinu og
vilja koma þjóðinni fyrir á
smákrögum umhverfis helztu
kaupstaðina, hefir það oft
verið fundið dreifbýlinu
einna mest til foráttu, að það
kostaði svo mikla vegi og
vegaviðhald.
En það skal enginn ætla, að
kostnaðurinn við vegagerð
og vegaviðhald sé úr sögunni,
þótt dreifbýlið væri lagt
niður.
í fjárlagafrv. því, sem nú
liggur fyrir þinginu, er fram-
lagið til nýrra vega, vega-
viðhalds og brúargerða áætl-
að um 15 milj. kr., þegar
skrifstofukostnaður hefir ver-
ið dreginn frá. Hins vegar
sýna reikningar Reykjavik-
urbæjar, að kostnaðurinn við
gatnagei-ðina í bænum hefir
á árinu 1945 numið 6.5 millj.
kr. og á árinu 1946 7.2 millj.
kr. (götulýsing ekki talin
með). Það virðist því láta
nærri, að gatnagerðin og
gatnaviðhaldið í Reykjavík
einni sé hálfdrættingur við
alla vegagerðina 1 landinu,
hvað kostnað snertir, ef vega
framkvæmdir eru ekki sér-
staklega miklar. Og þess ber
að gæta, að mjög mikið af
þeim vegum, sem hafa verið
lagðir á undanförnum árum
og mest viðhald hafa kostað,
hafa ekki verið lagðir neitt
meira í þágu dreifbýlisins en
kaupstaðanna og myndi ekki
leggjast niður, þótt ýmsar
hinar dreiföu byggðir legð-
ust í eyði.
Af þessu geta menn lært,
að hin svokallaða samfærsla
byggðarinnar myndi ekki
gera vegakostnaðinn neitt
minni að heitið gæti, því
að þéttbýlið myndi þá kalla
á betri og dýra.ri vegi, eins
og reynslan hefir sýnt í
Reykjavík.
Hitt er ,svo annað mál,
hvort ekki hefði verið hægt
að verja þeim fjármunum
betur, er notaðir hafa verið
til gatnagerðár í Reykjavík
á undanförnum árum. Gatna
gerðinni miðar þar ótrúlega
hægt áfram og enn vantar
götur í flest nýju bæjar-
hverfin. Ending gatnanna er
líka ótrúlega léleg. Hér er
vissulega þörf fyrir betri
stjórn og sérþekkingu, en við
hvorugu er hægt að búast,
meðan íhaldið er einrátt í
bæjarstjórninni. X+Y.
Viila leiðrétt
Þjóðviljinn segir, að heildsalarn-
ir eigi hlutdeild í Framsóknar-
ílokknum. Góðgjarnasta skýringin
er sú, að þetta sé prentvilla. Hin
mikla gjaldeyrissóun heildsalanna
1945 og 1946 hafði fyllsta stuðning
kommúnista. Eigi heilddsalarnir
því nokkrum flokki þakkir að
unna, er það Sósíalistaflokknum.
öll bundin við Hornafjörð,
enda eru þeir einangraðir að
austanverðu af Lónsheiði.
Þeir verða að sækja yfir Jök-
ulsá með alla aðdrætti til
heimilanna, fjárrekstra til
slátrunar o. s. frv. Liggur í
augum uppi, hve mikla örð-
ugleika það skapar, og verður
aldrei á þeim sigrazt að fullu
á annan hátt en að brúa
Jökulsá."