Tíminn - 26.04.1951, Síða 5

92. blað.
TÍMINN, fimmtudaginn 26. apríl 1951.
5.
Fimmtud. 26. upríl
Stækkun land-
Jhelginnar
Vetrarvertíðin sunnanlands
er brátt á enda, misheppnuð
vertíð með aflatregðu og fleiri
erfiðleika. Meðal annars hafa
íslenzkir fiskibátar orðið fyr-
ir miklu veiðarfæratjóni
vegna togara.
Annars staðar á íslands-
miðum hefir veturinn sízt ver
ið gjöfulli íslenzkum bátaút-
vegi.
Það er engin ástæða til að
halda að aflaleysi þessarar ver
tíðar sé aðeins hverfult stund
arfyrirbrigði, sem engin hætta
sé á að endurtakist nema á
margra ára fresti. Miklu frem
ur og þvert á móti bendir
margt til þess, að hér sé mynd
af þeirri þróun, sem markvíst
hefir verið stefnt að, svo að
yrði varanlegt ástand á ís-
lenzkum bátamiðum. Með
skefjalausri rányrkju er ver-
ið að eyða miðin.
Vel má yera, að þær ráð-
stafanir, sem nú hafa verið
gerðar til að takmarka botn-
vörpuveiðar á fjörðum og
grunnmiðum, kunni að draga
úr þessari þróun og tefja
hana, ef framhald verður á
þeim. Til þess ætti líka að
mega ætlast, þar sem togara-
útgerðin sjálf er í hættu, ef
uppeldisstöðvar nytjafisk-
anna eru eyddar. Þó væri óvit
að loka augunum fyrir þvi, að
veiðimenn hafa jafnan verið
þröngsýnir og skammsýnir
rányrkjumenn, og er það raun
ar ekki einum að lá. En hafi
náttúruvísindi og fræðileg rök
nokkuð að segja, er það allt
á eina leið og hvetur til að
vernda bátamiðin.
Það er önnur hlið þessara
mála, að íslendingar hafa
vænzt annarra vinnubragða
og árangurs af samstarfi
frjálsra þjóða, en að allur
bátaútvegur á íslandi væri
eyðilagður með skefjalausum
togaraveiðum. Ekki munu ís-
lenzkir vélbátar til lengdar
endast til að leggja línu sína
og net, þar sem hundruð tog-
ara skarka á grunnmiðum og
alltaf er hætta á að þeir eyði-
leggi veiðarfærin bótalaust,
auk þess, sem misjöfn er afla-
vonin og lengstum þó lítil.
Þess munu fslendingar al-
mennt vænta af samstarfi
frjálsra menningarþjóða, að
togaraútgerðin beri nokkra
virðingu fyrir bátaútvegi á
heimamiðum.
Annað meginatriði þessara
mála er svo það, hvort fisk-
veiðiþjóðir og fiskneyzluþjóð
ir Vesturlanda telja sér hag
í því að eyða íslandsmið til
fulls eða vilja halda þar við
svipaðri gengd nytjafiska og
tíðkast hefir. Um það tvennt
er nú raunverulega að velja.
Hér fer að vonum svo, sem
oft vill verða, að skammsýn
von um stundargróða hefir
hátt, en þó verður að hafa
það traust á vestrænni menn
ingu, að slík þröngsýni verði
el?ki viti og fyrirhyggju yfir-
sterkari, eins og því miður
hefir stundum átt sér stað
fyrr á tímum, og ætti það að
vera næg víti til varnaðar.
Þegar þessa er gætt er það
augljóst, að íslendingar hljóta
að standa saman um kröfuna
um rýmkun íslenzkrar land-
helgi og verndun grunnmið-
ERLENT YEIRLIT:
Fjárlagafrumvarp Gaitskells
Fellar brezka stjórniu vegna deilu um
toll á gleraugum og gervitönuuin?
Um fátt er nú meira rætt en
deilu þá, Sém risið hefir innan
brezka verkamannaflokksins og
leitt hefir til þess, að tveir
af ráðherrúm flokksins, Bevan
og Wilson, háfa sagt af sér.
Líklegt má telja, að af þessu
geti hlotizt fall stjórnarinnar
og kosningar, en þó mun Attlee
sennilega velja þann kost að
reyna að sitja, . meðan sætt er.:
Þótt Bevan og Wilson hafi lýst1
yfir óánægju með stefnu stjórn
arinnar, er ekki sennilegt, að
þeir hjálpi ihaldsmönnum til að
fella hana á þessu stigi. Brott-.
för þeirra hefir eigi að síður
| veikt stjórnina verulega.
Ágreiningur, hefir verið inn-
an brezku stjórnarinnar um ■
nokkurt skeið, en það, sem leiddi
| hann fram í dagsljósið og orsak
! aði framangreinda atburði, var
deilan um f jarlagafrumvarpið.'
Einkum olli þó_ gitt atriði þess
I friðslitum, en þaS var tollur á
' gleraugum og gérvitönnum. Má
um það ségjá, að oft velti lítil!
þúfa þungu hlassi.
Óhagstæð fjárhágsþróun.
Það hefir verið miklum erfið-
leikum bundið að ganga frá fjár
lögum brezka ríkisins að þessu
sinni. Vandi Hugh Gaitskells
fjármálaráöherra var þó enn
meiri vegna þessr að hann var
nýr í embættipu og átti í flokki
sínum keppinauta, er þótti nóg
um skjótan frama hans. M. a.
mun Bevari háfá óttast, að
Attlee væri þar að' ala upp for-
ustumann, er gætt orðið skæður
keppinautur um forsætisráð-
herraembættið, en Bevan hefir
i verið taiinn standa einna næst-
! ur því af yngri ieiðtogum flokks
ins. ^
1 fjárlögum yfirstandandi
fjárlagaárs er gert ráð fyrir
443 miilj. sterlingspunda tekju-
afgangi, en hann mun verða
um 720 miilj. punda. Útlitið er
! hins vegar allt annað með af-
| komu ríkisins á næsta ári. Hern
| aðarútgjöldin hækka um 700
! millj. punda og etur þannig upp
í nær allan tekjuafganginn, er
! verður á þessu ári. Margar inn-
; flutningsvörur hafa hækkað
mun meira én útflutningsvörur
Breta og gerir þaö ríkisrekstur-
inn óhagstæðari. Síðast, en ekki
sízt, veldur vaxandi hráefna-
skortur ríkinu miklum búsifjum.
Þetta allt gerir það að verkum,
að tekjuhalli á f jjárlögum næsta
árs myndi verða um 800 millj.
punda, ef ekki yrði aflað nýrra
tekna.
Nýjar tekjuöflunarleiðir.
Gaitskell hefir brugðizt við
þessum vanda með tillögum um
ýmsar nýjar tekjuöflunarleiðir
i og verður -hér sagt- frá nokkrum
þeirra helztu.
Tekjuskatturinn verði hækk-
aður um 6á hvert skattskylt
sterlingspund. Frádráttur fyrir
hjón og böm verður hins vegar
nokkuð hækkaður. Dregið verð-
ur úr skáttfrjálsum afskriftum
iðnfyrirtækja. Skattur á hæstu
tekjum verður aðeins lækkaður
eða þannig, að þeir, sem hafa
yfir 20 þús. punda tekjur, borga
aldrei meiri skatt en 19 sh. og
6 d. af steylingspundi. Þeir fá
m. ö. o. að halda eftir 6 d. af
pundinu.
Veltuskattur á bílum, útvarps
tækjum, sjónvarpstækjum, kæli
skápum og yfirleitt öllum heim-
ilistælcjum, sem nota rafmagn
eða gas, hækki úr 33V3% í
66%%.
Tollur á benzíni og olíum
hækkar um 4y2 d. á gallon
(4% 1.).
Skemmtanaskattur, sem
leggst á kvikmyndahús, leikhús,
hljómleika, veðreiðar, knatt-
spyrnuleiki, o. fl., hækki veru-
lega.
Skattur á vaxta og hlunninda
tekjum hækki um nær helm-
ing.
Lagður verði skattur á ýmsar
áætlunarferðir bifreiða og
skemmtiferðabáta, er áður voru
skattfrjálsar.
Niðurgreiðslur á vörum verða
áfram 400 millj. punda, en það
þýðirr að nýjar verðhækkanir
verði ekki greiddar niður.
í
Mesta deilumálið.
Enn er ógetið þeirrar tillögu
Gaitskells, sem mestum deilum
hefir valdið í Verkamannaflokkn
um, en hún er um að skerða
framlögin til sjúkratrygginga á
þann hátt, að fullorðið fólk greið
ir eftirleiðis hálft andvirði gler-
augna og gervitanna, en áður
var þetta hvort tveggja látið ó- j
keypis i té. í staðinn er gert ráð
fyrir, að ellilífeyrir verði lítið
eitt hækkaður.
Það féll í hlut Bevans meðan !
hann var heilbrigðismálaráð-!
herra að koma sjúkratrygginga
löggjöfinni fram og hefir hann
síðan risið öndverður gegn öll-
um tilraunum til að skerða hana.
í fyrra ætlaði Stafford Cripps
að skerða þessi framlög lítils- j
háttar, en Bevan hótaði þá af- I
sögn og var í það skipti látið
undan honum. Nú mun hann
hafa ætlað að beita samskonar
aðferð, en Gaitskell reynzt fast-
ari fyrir. Bevan hefir þá ekki
talið sér annað fært en að
standa við hótun sína.
Fylgismenn Bevans hafa nú
borið fram tillögu um að fella
úr fjárlagafrumvarpinu ákvæð-
ið um hinn nýja gleraugna- og
gervitannaskatt. Hljóti sú tillaga
samþykki verður stjórnin að
segja af sér. Hins vegar er talið,
að erfitt sé fyrir ihaldsmenn að
fylgja liðsmönnum Bevans, og
er því sennilegt að tillaga þeirra
verði felld.
Óvinsæl, en heiðarleg.
Gaitskell sagði, er hann lagði
fjárlagafrumvarpið fyrir þingið,
að það hefði óhjákvæmilega
kjaraskerðingu í för með sér,
því bæri ekki að leyna. Hann
gerði sér þess fuHa grein, að
frumvarpið yrði ekki vinsælt,
en hins vegar yrði því ekki
neitað, að það væri heiðarlegt
og reyndi að gera kjaraskerðing
una sem minnst tilfinnanlega.
Gaitskell kvaðst ekki gera
sörnu kröfu og Cripps um það,
að allar kauphækkanir væru
stöðvaðar. Hin aukna dýrtíð
gerði óhjákvæmilegt að bæta
nokkuð aðstöðu þeirra, sem verst
væru settir. Hins vegar yrði að
forðast almennar, stórfelldar
kauphækkanir.
GAITSKELL
Orsök þeirrar kjaraskerðingar,
sem við verðum nú að leggja
á okkur, sagði Gaitskell að lok
um, er ekki að finna í stjórn-
málakerfi eða fjármálakerfi
okkar. Orsakanna er að leita
lengra. Þær eru afleiðing átak-
anna milli lýðræðisins og komm
únismans. Hinar auknu byrðar
eru þær fórnir, sem við verðum
að færa til að tryggja frelsið og
friðinn.
Af hálfu stjómarandstæðinga
hefir fjárlagafrumvarpi Gait-
V erðlagsef tirlitið
Verðgæzlustjóri hefir nú
beðizt lausnar frá embætti
vegna ágreinings við viðskipta
málaráðherra, svo sem frá var
sagt í blaðinu í gær.
Saga verðlagseftirlitsins er
óneitanlega orðin lærdómsrík.
Án þess að einstök atriði þeirr
ar sögu séu rakin, er ekki því
að neita, að verðlagseftirlitið
hefir ekki nema að takmörk
uðu leyti náð tilgangi sínum
og munu því flestir vera farn
ir að sjá það nú orðið, að
það er í rauninni ill nauðsyn
sem bezt væri að komast hjá
með eðlilegu ástandi að öðru
leyti.
Það hefir sýnt sig rækileg '
á undanförnum árum, að
þrátt fyrir verðlagsákvæði o ’
verðlagseftirlit þreifst svarí-
ur markaður, bakdyrasala o >.
beinir klækir í viðskiptum. Víó
þetta varð ekki ráðið. Og þó
að sjálfsagt hefði mátt gen
betur I þeim efnum leiddi þó
af ástandinu, að erfitt hlau'
að verða að grafa fyrir rætu;
þeirra meina.
AÖ ýmsu leyti hefir nú ore -
ið breyting á til bóta í þessu' í
skells yfirleitt verið heldur vel' efnum. Það er fengin reynsi
tekið og það viðurkennt, að
hann hafi haft úr vöndu að
ráða. Blöð íhaldsmanna benda
á, að þyngst lenda hinar nýju
álögur á því fólki, sem hefir
sæmilega afkomu, þótt þær
skerði nokkuð kjör alls almenn
ings. Hjá því varð ekki komizt,
ef ekki átti að verða stórfelldur
halli á fjárlögunum.
Innan Verkamannaflokksins
virðist fjárlagáfrumvarpi Gait-
skells vera vel tekiö eftir ástæð
um og hefir þvi brottför Bevans
úr stjórninni í sambandi við
það komið á óvænt. Brezk al-
þýða tekur því yfirleitt vel, þeg
ar hún er krafin fórna, ef hún
finnur að það er gert af nauð-
syn og heilindum. Það virðist
álit hennar að það eigi við um
frumvarp Gaitskells. Afstöðu
hennar má marka á því, að
skozku verkalýðssamtökin hafa
afþakkað ræðu, sem Bevan átti
að flytja á ársþingi þeirra, en
beðið Gaitskell að mæta í stað
hans.
Raddir nábúanna
Mbl. minnist á verzlunar-
málin í forustugrein i gær og
segir m. a.:
„Hvenær var hin gullna tið í
lífi þessarar þjóðar? Það var
af því, að meðan vörur e u
í búðunum þrífst ekki svar
ur markaður. Og ef kaupfélé .
in fá að fullnægja þeirri eftir-
spurn, sém til þeirra er ger'
á í rauninni ekki að þurfa an
að verðlagseftirlit. Réttur a -
mennings til að verzla á fé-
Iagslegum grundvelli getu
gert allt verðlagseftirlit <
þarft, ef sú verzlun er frjál
Það skal ekki dregið í ef
að verðgæzlustjóri hafi viljr '
vinna vel, en þó mun flestur:
koma saman um það, að seir
hans í embættinu hafi ekl.
skapað neitt allsherjar öryg
út af fyrir sig. Aðalatrið
hlýtur alltaf að verða heil -
brigt verzlunarástand.
Kaupfélögin eiga að vera
hið raunverulega verðlags-
eftirlit fólksins. Þar sem menn
hafa rétt til að bindast sam-
tökum um að reka verzlun á
félagslegum grundvelli sann
virðiskjara, og sá réttur e
annað og meira en orðin tóm
á álft opinbert valdboð og
eftirlit að vera óþarft. Reynsl
an sýnir, að hið opinbera eft-
irlit vill löngum reynast tak-
markað, auk þess, sem þv'
fylgir alltaf kostnaður, sem úf
anna. Þar munu allir sann-
gjarnir menn, sem málavexti
meta, stýðja kröfur þeirra. Og
allir framsýnir menn, sem
vilja að íslénzk fiskimið haldi
gildi sínu á komandi árum,
munu líka styðja þær kröfur.
einungis af því, að uppfylling
þeirri er nauðsynleg til að
vernda fiskistofnana, þó að
öllum öðrum sjónarmiðum
væri sleppt.
Stækkun íslenzkrar land-
helgi er mikið og aðkallandi
hagsmunamál fyrir íslenzkan
bátaútveg en það er jafnframt
framtíðarmál allra þeirra,
sem þurfa þess með, að fiskur
veiðist á íslandsmiðum á kom
andi árum og berist þaðan
til neyzlu. Þess vegna er það
bæði hagsmunamál íslend-
inga og menningarhlutverk
þeirra í frjálsu samstarfi
þjöðanna að fá grunnmið
landsins friðuð.
þegar hann Stefán Jóhann var af f ir si væri æsUilegt að
forsætisraðherra í „fyrstu J r
stjórn Alþýðuflokksins". Hver, komast ”'Ia-
segir þetta? Alþýðublaðið. j Moð Þessu er á engan hatt
Hvers vegna segir það þetta?, mælt á móti því, að opinbert
Vegna þess að þá kostuðu 1 verðlagseftirlit geti verið nauð
sokkar sama sem ekki neitt, ’ synlegt undir vissum kring-
skyrtur voru hræódýrar, kápu umstæðum og komið þá að
efni og karlmannaföt sömuleið talsverðum notum. Þrátt fyrir
is. I stuttu máli sagt, þa voru þ i m f eðlj málsins> að
flestar nauðsynjar til fæðis og v . . , * „ . ’ ,
klæðis svo ódýrar að hrein un- j l,að verður seint fullnægjandi
un var að kaupa þær !! ! alltaf verður mest um það
Á þessu hefir Alþýðublaðið vert, að ástandið sé heilbrigt,
verið að fræða lesendur sína svo að eftirlitið komi af sjálfu
undanfarið. j sér. Á það verður fyrst og
En ósköp álítur þetta blað
almenning í landinu minnis-
lausan og sljóan. Það heldur
að fólkið hafi gleymt þvi að
þetta verðlag á umræddum
nauðsynjum var aðeins á papp
írnum. Almenningur fékk ekki
þessar vörur. Þær voru ékki til
fremst að leggja áherzluna.
Saga verzlunarmálanna
bendir ótvírætt til þess, að
almenningur verður meira að
treysta á heilbrigða verzlun
en opinbert eftirlit.
Þetta verða menn að muna
í verzlunum. Þannig var þetta ’ og standa saman um það, að
nær alla stjórnartið Stefáns sú réttarbót, scm nú hefir
Jóhanns. FjökU nauðsynja-! náðst áþessu sviði>verði
vara, sem Alþyðublaðið erað . . . . .. . .
gera verðsamanburð á nú og uPPhaf framha dandi þroun-
fyrir 2—3 árum fluttust þá af ar’ en verði ekki þegar gerð
svo skornum skammti til lands t að engu, þó að svartamark-
ins að almenningur sá þær j aðsbraskarar og klækjamenn
aldrei. Það átti t. d. við um nöldri með ýmsum hætti og
sokka, skyrtur, fataefni, tvinna fái jafnvel blöð, sem kenna
o. fl. o. fl.“ sig við alþýðuna, til að taka
Mbl. segir, að þótt Alþýðu- undir með sér. Slíkur undir-
blaðið hælist yfir þessu á- söngur er vissulega sprott-
standi, muni almenningur inn af öðrum ástæðum en
ekki óska eftir því að fá það, umhyggju fyrir almannahag.
aftur. 1 Ö+Z.