Tíminn - 08.02.1952, Page 4

4.
TÍMINN, föstudaginn 8. febfúar 1951.
31. blað,
„Hann er sá blátæri brunnur
blessaður lækningasvali.
Hún er sem málfærslumunnur
menguð í hugsun og tali“.
í ágætu kvæði gerir Eiríkur
heitinn Einarsson þannig
samanburð á Kristi og kirkj-
unni. Það'hefir l’ika oft verið
þannig, að Kristur og kirkj-
an hafa ekki átt samleið.
Mér flaug þetta erindi í hug,
er ég las málfærslu tveggjaj
presta í Tímanum 23. og 24.1
í. m. í sambandi við presta-j
kallamálið. Annar var formað j
ur milliþinganefndar, sem
samdi presfeakallafrumvarp-
ið, hinn er bara prestur í
Vallanesi. Sá fyrnefndi segir
stétt sína þá þýðingarmestu
:i þjóðfélaginu. Hinn segist
vera nákvæmlega eins og
prestar eigi að vera. Af þessu
má marka að þar þeysa hnar
reistir menn fram á ritvöll-
inn, haldandi sig í forustu-
stétt þjóðfélagsins. Og það
verður ekki annað séð, en
peir skrifi þetta í hjartans
einlægni.
Það skal ekki reynt um of
á gestrisni Tímans né þolin-
:mæði hinna ágætu lesenda
tians, en óhjákvæmilegt er
ið drepa á mestu rangfærsl-
urnar í málflutningi þeirra
)g þær broslegu hliðar, sem
i honum eru. Þetta eru hvort
tveggja öndvegismenn stéttar
rnnar og auk annarra
istæðna því tilvaldir forsvars
menn hennar, jafnt í andleg
nm sem veraldlegum málum.
Það er því engin tilviljun, að
peir skuli verða samferða
fram á ritvöllinn í máli þessu.
Fer vel á því.
Eftirmælin.
Nefndarformaðurinn skrif-
ar nokkurskonar eftirmæli
eða d<Jm um þær greinar,
sem birzt hafa um presta-
kallamálið.
Sumar telur hann „stór-
:merkar“ og aðrar „rakaleys-
ur eintómar". Má um það
segja, að hverjum þykir sinn
fugl fagur. Greinin virðist
eiga að vera nokkurskonar
sannleiksþjónusta, og hefir á
sér yfirskin hennar en vafa-
samt er, hvort unnt sé að
sniðganga sannleikann meira
en þar er gert eða segja hann
hálfan. Málflutningur sá er
því óvenjulega illa til þess
fallinn að verða eftirmæli í
deilu þessari. Hér skulu tek-
:in nokkur sýnishorn.
1. Hann segir:
„þá skuli koma fram raddir um
það að flytja með lögum æði
marga þeirra, (prestarnir) sem
óneitanlega hafa staðið framar-
lega að mörgum helztu menn-
ingar- og félagsmálum sveit-
anna og gera það enn í mörg-
um tilfellum, hverju, sem hald-
ið er fram.“
í þessari stuttu tilvitnun
eru tvær fullyrðingar út í blá
:inn. í fyrsta lagi er í fæstum
tilfellum um það að ræða að
flytja prestinn i burtu með
.lögum, því enginn prestur
hefir um langt árabil verið í
mörgum hinna umdeildu
prestakalla. Vill ekki höfund-
ur spyrja fólkið í Staðar-
hrauns, Saurbæjar, Hrafns-
eyrar, Aðalvíkur, Hofteigs,
Mjóafjarðar, Öræfa og Þing-
vallaprestaköllum um félags-
og menningarforustu presta
þeirra síðustu 10—20 árin eða
lengur?
í öðru Iagi þarf ekki að
fara í tómu prestaköllin til
þess að fá neikvætt svar við
þessari spurningu. Ég hef áð-
ur bent á það, að af rúmlega
Darúel Ágústínusson:
Orðið er frjálst
Tveir málfærslumenn
100 prestum eiga 5 sæti í
sýslunefndum, 17 í hrepps-
nefndum og þar af eru 4 odd
vitar. Sé litið til ýmissa fé-
lagsheilda vérður hlutur
stéttarinnar ekki betri. For-
maður ungmennafélaganna
er prestur. Hann hefir I grein
argóðu erindi á prestastefnu
hvatt starfsbræður sína til
þátttöku í félögunum. Hann
hefir engar undirtektir feng-
ið. Það má telja þá presta á
fingrum sér, er láta sig þann
félagsskap nokkru varða. Til
samanburðar má geta þess,
að í Danmörku er helmingur
héraðsstjóranna í Umf. prest
ar og hinir flestir kennarar.
Hér skipast þeir nokkuð jafnt
í bændur og kennara.
í reglunni eru sárafáir prest
ar forustumenn, þótt ýmsir
séu þar félagar. Ekki láta þeir
til sín taka í íþróttafélögun-
um. Ekki í búnaðarfélögun-
um. Þeir hafa ferðast nokk-
uð um landið í erindum Slysa
varnafélagsins. Eru þá upp-
talin þau almennu félaga-
samtök, sem algengust eru í
byggðum landsins, auk kven-
félaganna.
Höfundur gerir stétt sinni
lítinn greiða með því að bera
fram rakalausar fullyrðingar
og segja þær réttar „hverju
sem haldið er fram“. Ég tel
ver farið, að prestarnir skuli
liggja þannig á liði sínu, því
vissulega hafa þeir oft og ein
att góða aðstöðu til að efla
félagslífið í umhverfi sínu og
beita þar hollum áhrifum.
Gæti það stundum orðið
drýgra til áhrifa en hinar
hefðbundnu messur, þar sem
þeim er enn haldið uppi.
, iaftisfes feasai; j|; i
2. Hann segir:
„Má þar m.a. nefna kennara,
sem sjá um kennslu 6—10 barna,
og það aðeins sex mánuði árs-
ins og taka fyrir full laun.“
í þessari stuttu grein eru
einnig tvær r^xngfærslur. í
fyrsta lagi eru laun kennara
miðuð við 9 mánaða starf. Sé
það styttra eru launin lækk-
uð í hlutfalli við það. Sex
mánaða kennaralaun er því
% heildarlaunanna. í öðru
lagi fyrirfinnst ekkert dæmi
þess, að einn kennari stundi
6—10 börn í 6 mánuði.
Fræðslumálastjórnin hefir
ötullega unnið að því að sam
eina minnstu skólahverfin,
svo eðlilegt verkefni og betri
aðstaða skapaðist fyrir kenn
arana. Hefir enginn kennari
færri en 15—20 börn, sem á
annað borð kennir vetrar
langt. Af þessu gætu prest-
arnir mikið lært og eiga eftir
að læra.
3. Hann segir:
„Eitt það fáranlegasta, sem ég
hef séð koma fram í þessum
ritsmíðum, er útreikningurinn
um það, hvað hægt sé að fá af
traktorum og vélum fyrir laun
prestanna.“
Eitt sinn átti kirkjan for-
ustumann, sem taldi það hina
æðstu dyggð og virðulegt
trúboð að láta tvö strá vaxa,
þar sem áður óx eitt. Nú er
því haldið fram, af prestum
og öðrum, þegar á það er
bent að rækta jörðina í stað
þessa að henda peningunum
í embættismann, sem ekkert
Btarfssvið hefir, að hér sé
hættuleg efnishyggja á ferð-
inni. Ég óttast þetta ekki. Svo
sanntrúaðar er ég á ræktun
ina og landið og þau mann-
bætandi áhrif, sem öll rækt-
unarstörf hafa í för með sér.
Ég þekki erfiðleika og bar-
áttu fólksins í hinum af-
skekktustu byggðum og veit
vel, hvað því er nauðsyn.
Ræktun og rafmagn er það
eina, sem getur tryggt fram-
tíð íslenzkra byggða öllu
ööru fremur. Og þar getur
dafnað andlegt líf, þótt, há-
launaður, embættismaður í
rándýrum og voldugum ríkis-
bústað setji ekki í hverri
sveit. Satt að segja hélt ég,
að höfundur kynni svo vel
að meta traktora, að hann
léti ekki jafn fáránlegar full
yrðingar frá sér fara.
4. Um Hólafundinn
segir hann:
„Samþ. þeir samhljóða, að það
væri andstætt hagsmunum
sveitanna, efnahagslegum og
menningarlegum að fækka þar
prestum.“
Af því höfundur talar víða
um það í grein sinni, að hann
sé að þjóna sannleikanum,
hefði farið vel á því ,að hann
hefði skýrt þessa samþykkt
nánar. Saga hennar er í
stuttu máli þessi: Höfundur-
inn semur tillöguna sjálfur.
Fær 15 fulltrúa til að setja
nafn sitt á hana. Tillagan er
sett fram í fundarlok og eng-
inn tími til umræöna. Tveir
fundarmenn gerðu stuttar at
hugasemdir auk framsögu-
manns. Innan við helmingur
fundarmanna greiddu at-
kvæði, hinir sátu hjá og vildu
á engan hátt taka þátt í af-
greiðslu málsins. Þannig er
hún til oröin þessi samþykkt
sem einhver taldi „kirkju-
sögulegt“ plagg. Litlu verð-
ur vöggur feginn.
Ég endurtek hér, það sem
ég hef áður sagt, að þessi ti)
laga var einn liðurinn í
áróðri prestana s. 1. sumar
gegn prestakallalögunum frá
Alþingi í fyrra. Það var ekk-
ert rætt við þá, sem á tillög-
una skrifuðu eða aðra, hvort
ekki mætti fækka prestum,
þegar söfnuðurinn var aðeins
37 menn, eða innan við 100.
Tillagan gerði bara ekki ráö
fyrir neinum breytingum.
Þetta hef ég taliö andstætt
eðli og hugsunarhætti ráö-
deildarsamra bænda og geri
enn. Kirkjan notar sín meðul
þarna sem annarsstaðar.
Það mætti halda áfram að
rekja í sundur grein for-
mannsins á þennan hátt, en
þessi dæmi læt ég nægja sem
sýnishorn um málfærsluna.
Vallanespresturinn.
Hann gerir merkilegar játn
ingar. Segist vera langtímum
í Reykjavík og aldrei minna
en 6 vikur á vetri og oft leng
ur. Þannig þurfi þetta að vera
og þannig ættu prestar yfir-
leitt að hafa það_ sem efni
hafa á því, eins og hann. í
Reykjavík tali hann í útvarp
og sé þannig nær söfnuði sín
um heldur en í Vallanesi,
enda þýði ekkert að boða
messu, þegar snjóþyngsli séu.
Nágrannapresturinn jarði,
deyi einhver í fjarveru hans.
Þannig segist hann ætla að
hafa það meðan hann verði
prestur í Vallanesi. Síðan .gef
ur hann þá yfirlýsingu, sem
vakið hefir mikla athygli,
að biskup hafi ekkert við
þetta háttalag sitt að athuga.
Þessi athyglisverða yfirlýs-
ing prestsins í Vallanesi sann
ar það, sem raunar var vitað
áður, að prestar geta hagað
sér, eins og þeim sýnist í
störfum sínum. Það virðist
gilda einu, hvort þeir eru
heima eða heiman. Greiða-
semi Bergs á Ketilsstöðum
við þennan sálusorgara sinn,
minnir því óneitanlega á góð
semi kerlingarinnar í þjóðsög
uni um sálina hans Jóns
míns.
Framangreindur málflutn-
ingur prestsins, þótt brosleg-
ur sé, sýnir ljóslega, hversu
hægt er að komast af með
færri presta og hagnýta
starfskrafta þeirra betur í
þágu kirkjunnar. Dylgjur
hans í garð frú Guðrúnar
Pálsdóttur á Hallormsstað
fyrir það að hafa bent á þenn
an sannleika eru því vægast
sagt mjög óviðeigandi. Það til
heyrir víst sálgæzlu prestsins
að flytja órökstuddar dylgjur
um sóknarbarn sitt.
Afgreiðsla málsins.
Alþingi gafst raunverulega
upp við að leysa prestakalla-
málið að þessu sinni. Þ)að
bognaði fyrir stéttaáróðr-
inum. Það er ekki í
fyrsta sinn að stéttirnar bera
Alþingi ofurliði og hrekja það
af þeirri leið, sem hagsmun-
um þjóðarinnar er fyrir
beztu. Stendur því allt við
það sama og áður. Fjögur
prestaköll voru lögð niður og
tvö ný stofnuð.
En sú viðurkenning hefir
fengist að verkefni prestanna
sé allt of lítið í hinum minni
prestaköllum og hafa því 12
þeirra verið gerð að kennslu-
prestaköllum og hafa því 11
hafa verið prestlaus í langan
tíma og litlar líkur fyrir að
á því verði breyting. Fólkið
hefir því von um prest rétt
eins og áður, en raunverulega
alveg prestslaust.
Ágætar jarðir grotna víða
niður. Ábúandinn nytjar þær
frá ári til árs. Bygging fæst
engin, ef einhverjum presti
skyldi detta í hug að sækja
um prestakallið. Furðulegust
er þó afgreiðslan á StsíSar-
hraunsprestakalli. Það á að
vera kennsluprestakall, en á-
kveðið er að byggja heima-
vistarbarnaskóla fyrir 7
hreppa Mýrasýslu að Varma-
landi í Stafholtstungum. Þar
virðist því presturinn eiga að
kenna en messa vestur á Mýr
um. Hver skilur slíkt fyrir-
komulag?
Það spáir ekki góðu um, að
kennsluprestaköllin verði eft
irsótt, að einn væntanlegur
kennsluprestur skrifaði Al-
þingi bréf og hótaði að segja
af sér yrði þannig farið með
prestakall hans. Annars mun
tíminn leiða betur í ljós, hvort
sú skipan er æskileg.
Niðurlagsorð.
Umræður þær, sem fram
jhafa farið um skipun presta-
kalla hafa gert almenningi
ljósara en áður, hvert verksvið
prestanna er. Það hefir að
vonum vakið undrun margra,
að stéttin hefir risið gegn því
^ að starfssvið hennar væri
J stækkað, enda þótt hún sé eng
linn eftirbátur annarra með
^kröfur á hendur ríkissjóði
með margvísleg hlunnindi sér
til handa.
En frjálslynd kirkja á þrátt
fyrir allt veglegu hlutverki að
gegna, sé það rækt af alúð og
kostgæfni. Virðing hennar í
augum almennings er meðal
annars fólgin í því, að starfs
menn hennar hafi verk að
vinna, eins og aðrir, sem em-
bætti hafa með höndum og
prestunum sjálfum ætti að
vera það eftirsóknarverðast
að löggjafinn skipaði svo mál
um þeirra, að þeir fengu
starfsorku sinni fullnægt.
Að lokum þakka ég mörg
vinsamleg bréf, sem mér hafa
borizt í sambandi við umræð
| urnar um prestakallamálið
Jog sem hafa m. a. sannfært
mig um það, að sú stefna sem
jég hef leitast við að túlka á
miklu fylgi að fagna.
Þeim, sem verið hafa á önd
verðu máli þakka ég einnig.
Þátttalca þeirra hefir leitt til
víðtækari umræðna, en ég gat
búizt við í upphafi. Og það
er kannske öruggasta lifs-
merki kirkjunnar, þegar allt
kemur til alls, hversu margir
menn telja sér málefni henn
ar viðkomandi, þótt sínum
augum líti hver á silfrið.
W/.V.V.V.VAV.V.V.V.VV.V.VV.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V
i Skip til sölu I
i i:
\'m Gufuskipið SIGRIÐUR S.H. 97 stærð 149 rúmlestir, £
!; er til sölu. — Tilboð óskast fyrir 15. febrúar. V
■I Reykjavík 5. febrúar 1952 í
i.
JtikíetiaAjcÍut' JjálaHctA
v.v.v.v.vv.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.vv.v.v.v.v.v.vv
Vasahandbók bænda 1952
Fœst hjá
Biínaðarfélagi fslands.
Verð kr. 40.00.
Auglýsingasími Tímans 81300