Tíminn - 08.02.1952, Side 5
31. blaff.
TÍMINN, föstudaginn 8. febrúar 1951.
5.
Föstud. 8. fehr.
Óvenjuleg lög
Af lögum þeim, sem voru
samþykkt á seinasta þingi,
munu lögin um ráðstöfun
á tekjuafgangi ríkissjóðs .1951
verða talin sérstæðust og
merkilegust, er fram líða
stundir. Það mun ekki hafa
komið fyrir áður, að ríkið
hafi skilað svo ríflegum tekju
afgangi, að þurft hafi að setja
sérstök lög um ráðstöfun
hans. Að því leyti eru lög
þessi óvenjuleg. Hitt er svo
eigi að síður merkilegt, hve
miklu fé er hér varið til efl-
ingar nauðsynlegustu fram-
kvæmdum í landinu. Án tekju
afgangsins hefði verið óger-
legt að veita jafnmiklu fé til
þessara framkvæmda.
Það er óþarft að rifja það
upp hér, hvernig tekjuafgang
inum er skipt. Stærstu fram-
lögin fara til landbúnaðar-
lána (16 millj. kr) og til íbúða
bygginga í kaupstöðum (12
millj. kr.).
Tekjuafgangurinn og ráð-
stöfun hans er vissulega góð
sönnun þess, hve mikilsvert
það er að hafa örugga og
góða fjármálastjórn. Slíkri
stjórn er það að þakka, hve1
vel hefir hér til tekist.
í þessu sambandi er ekkii
úr vegi að minnast þess, hve,
illa gekk með fjárstjórn ríkisj
ins á árinu 1947—49. Þá varðí
árlega tekjuhalli, er skipti'
mörgum tugum miljóna ’
króna. Skuldasöfnun ríkisins'
óx gífurlega og ríkið var kom !
ið í hin stórfeldustu vanskil.!
Með svipuðu áframhaldi var
ríkisgjaldþrot skammt fram- |
undan. íslenzka lýðveldið,
hefði þannig beðið skipsbrot'
strax á fyrsta áratug sínum.!
I
Hin óhagstæða fjármála-
stjórn á þessum árum krafist
enn meira átaks af núverandi
ríkisstjórn til þess að koma!
f j árreiðum ríkisins aftur á !
réttan kjöl. Þegar þetta erj
athugað, verður fyrst ljóst,'
hve mikið starf og einbeittaj
forustu hefir þurft til þess að J
ná framangreindum árangri.
í sambandi við ráðstöfun
tekjuafgangsins er vert að
rifja upp þau ummæli Þjóð-
viljans, að leggja megi að
jöfnu tekjuöflun ríkisins og
okurgróða heildsalanna. Hver
vill leggja að jöfnu framlög
til ræktunar og bygginga og
eyðslueyri braskaranna?
En það er ekki aðeins tekju
afgangurinn og ráðstöfun
hans, er hefir áunnist við
það, að greiðsluhallarekstri
ríkisins hefir verið snúið í
hagstæðan rekstur. Vegna
þessa hefir sá árangur einnig
náðst, að hægt hefir verið að
draga úr ýmsum höftum, en
slíkt hefði verið ógerlegt, ef
tekjuhallareksturinn hefði
haldist áfram. Þá hefði láns-
f j árkreppan orðið miklu
verri, þar sem ríkið hefði
með skuldasöfnun sinni dreg
ið lánsfé frá atvinnuvegun-
um og nauðsynlegum fram-
kvæmdum. Og þá hefði ekki
verið nokkur möguleiki fyrir
því að koma fram byggingu
hinna nýju orkuvera og á-
buröarverksmiðjunnar, því að
erlent fé til þessara fram-
kvæmda hefði ekki fengist,
ef ríkið hefði verið rekið á-
fram með stórfelldum tekju-
halla.
ERLENT YFIRLIT:
Stjórnmálin í Egyptalandi
Þar er nú talið frlðvænlegra vegna ótta
stjórnmálaleiðtoganna vlð byltingu
Fréttamenn þeir, sem fylgj- j að stjórnmálaleiðtogarnir voru
ast bezt með stjórnmálum Eg- búnir að missa tökin á múgn-
yptalands, láta nú yfirleitt uppi' um, er þeir höfðu æst upp, og
þá skoðun, að auknar líkur séu j næsta skref hans yrði að beina
fyrir því, að deila Breta og vopnunum gegn þeim og stór-
Egypta jafnist. Endanlega verð- j eignastéttinni, sem raunveru-
ur þó ekki neitt fullyrt um slikt, j lega ræður yfir stærstu flokk-
því að oft hefir verið erfitt að j um landsins.
átta sig á stjórnmálum Egypta j
og þó sennilega sjaldan erfiðara Þáttur Farouks.
en nú. I Nahas Pasha sá sjálfur glöggt'
Afstaða égypzkra stjórnmála- þá hættu, sem hér var á ferð- j
manna til utanríkismála hefir j Um. Strax meðan óeirðirnar!
jafnan verið býsna tækifæris-! stóðu yfir, bauð hann Farouk
sinnuð. Yfirleitt hefir sá af konungi að leggja niður völd,
tveimur aðalflokkum landsins,
er verið hefur í stjórnarand-
stöðu í það og það skipti, deilt
á stjórnina fyrir undanlátssemi
við Breta. Þannig deildi Nahas
Pasha mjög á undanlátssemi
við Breta rétt áður en hann
myndaði stjórn þá, er stóð að
brezk-egypzka samningnum
1936, sem rennur út 1956, en
Nahas lýsti úr gildi fallinn á
seinasta ári. Nahas Pasha deildi
og mjög hart á stjórn Ali Maher
Pasha 1940 fyrir að vera verk-
færi Breta, en nokkru eftir, að
Nahas kom til valda sama ár,
lét hann hneppa Ali Maher i
fangelsi fyrir andbrezka af-
stöðu og hélt honum í fangelsi
á þriðja áivÞannig mætti halda
áfram að nefna dæmin um tæki
færissinnaða framkomu
egypzkra stjórnmálamanna.
Vopnin snuast í liöndum
Nahas Pasha.
Það er ýfirleitt talið, að til-
drögin að núv. deilu Breta og
Egypta hafa verið þau, að stjórn
Nahas Pasha hafi fundið sig
veika í sessi og því gripið til
þess ráðs að taka upp ósáttfúsa
afstöðu til Breta í því skyni að
auka vinsældir sínar. Öðruvísi
verður það tæpast skýrt, að
stjórnin rýkur í ólöglega upp-
sögn á samningi, sem á að falla
úr gildi eftir 3VZ ár. Samkvæmt
svo að hægt væri að mynda
nýja stjórn. Farouk hafði hins
vegar önnur ráð í huga. Jafnan j
hefir verið grunnt á því góða!
milli hans og Nahas Pasha. Það
mun ekki hafa verið illa séð af
Farouk, að Nahas Pasha stofn-
aði til deilunnar við Breta, því
að hann hefir mikinn áhuga að
ná Sudan undir egypzku krún-
una. Hins vegar mun Farouk
gjarnan hafa óskað, að aðrir
en Nahas yrðu til þess að leysa
deiluna og hljóta sóma af því.
Talið er því, að hann hafi beðið
eftir tækifæri til að steypa
Nahas Pasha úr stóli og gera
hlut sjálfs sín sem mestan. Þetta
tækifæri kom, þegar stjórn
Nahas missti tökin á múgnum
í Kairo. Jafnframt munu að-
farir múgsins hafa gert Farouk
nokkuð skelkaðan, einkum eft-
ir að þær tóku að beinast per-
sónulega gegn honum. Svo gat
hæglega farið, að Farouk oe
stjórn hans yrðu að biðja Breta
um hjálp og hefði þá deilunni
við þá lokið á lítt skemmtilegan
hátt fyrir stjórnendur landsins.
Tii þess að gera hlut sinn sem
mestan tók Farouk það til ráðs
í stað þess að taka við lausnar-
beiðni Nahas að víkja honum
og stjórn hans frá, þar sem hún
gæti ekki haldið uppi lögum og
reglu. Jafnframt fól hann ein-
um nánum vini sínum, Ali Ma-
þeim samningi eiga Bretar þá j her, að mynda nýja, ópólitíska
að fara í burtu með allt herlið
sitt af Súezeiðinu árið 1956.
Sú ástæða kann og að hafa
ráðið nokkru, að stjórnin hafi
talið það vænlegt til þess að
knýja fram fyrirætlanir Egypta
í Súdan að gera Súez að deilu-
efni áður en Bretar færu þaðan.
Það, sem er takmark Egypta
með deilunni, er fyrst og fremst
það að ná yfirráðum yfir Súdan.
Eins og fyrirfram mátti vita,
höfðu Bretar uppsögn Egypta
ekki að néinu, og eftir það var
stjórn Nahas Pasha neydd til
að herða áróðurinn gegn þeim
um allan helming. Hún hafði
ráðist í verk, sem hún hafði
ekki getu til að framkvæma. Af
leiðingarnar urðu sífellt meiri ^
árekstrar milli Breta annars! að sinn og gegndi hann því
vegar og egypzkrar lögreglu og; starfi þangað til í júní 1940. Þá
almennings hins vegar, er náðu vék Farouk honum frá að til-
hámarki sínu, er Bretar afvopn hlutan Breta. Ali Maher lýsti
uðu lögregluna í Ismailia föstu- yfir samstöðu með Bretum, er
daginn 25. f.m. Þetta leiddi til styrjöldin við Þjóðverja hófst,
stórkostlegustu óeirða í Kairo og sleit þá þegar stjórnmála-
næsta dag. Upphaflega beind- J samþandi við Þýzkaland og lét
ust þær gegn Bretum, en þegar j fangelsa alla Þjóðverja í Egypta
leið á daginn beindust þær einn! landi. Hins vegar var hann mjög
ig gegn Farouk konungi og' tregur til að beita sams konar
ýmsum leiðtogum yfirstéttarinn1 aðgerðum • gegn ítölum, er þeir
ar. Óeirðirnar voru merki þess,1 sögðu Bretum stríð á hendur.
stjórn.
Ali Maher Pasha.
Hinn nýi forsætisráðherra er
68 ára gamall. Hann er einn af
ríkustu auðmönnum . Egypta-
lands. Hann lauk lagaprófi 1902
og gegndi dómarastörfum um
alllangt skeið. Á árunum 1924—
32 gegndi hann ýmsum ráðherra
störfum. Síðar varð hann per-
sónulegur ráðunautur Farouks
konungs og hefir jafnan venð’
mikil vinátta milli þeirra. Ár-
ið 1936 var hann forsætisráð-
herra um þriggja mánaða
skeið að afstöðnum miklum ó-
eirðum, er þá höfðu átt sér
stað. í ágúst 1939 gerði Farouk
hann að forsætisráðherra í ann
ALI MAIIER PASHA.
Bretar óttuðust því, að hann
stæði í samningum við ítali og
kröfðust þess vegna, að hann
legði niður völd. Nahas Pasha
varð þá forsætisráðherra og lét
hann nokkru síðar handtaka
Ali Maher fyrir vinfengi við
ítali. Sat hann í fangelsi á
þriðja ár, eins og áður segir.
Eftir að Ali Maher var sleppt
úr haldi, lýsti hann yfir þeirri
skoðun sinni, að hann vildi góða
samvinnu við Breta og Egyptar |
ættu fyrst og fremst að snúa
sér að umbótum innanlands
næstu árin. Þetta hefir hann
endurtekið síðan. Annars er tal
ið, að ekki sé mikið á skoðun-
um hans að byggja, því að hann
sé fyrst og fremst verkfæri Far-
ouks konungs, en Farouk hefir
unnið sér það álit, að hann sé
tækifærissinnaður valdastreitu-
maður, er dreymi um sjálfan
sig sem æðsta yfirmann eða
kalífa arabisks ríkjabandalags.
Samkomuíagshorfur.
Stjórn Ali Mahers lýsti yfir
(Framhaid á 6. sfðu)
Þegar á þetta allt er litið,
fær þjóðin vart fullmetið
það, hve mikilsvert það hefir
verið, að ríkið hefir notið
traustrar og hagsýnnar fjár-
málastjórnar tvö seinustu ár
in.
Af þessu má og vissulega
draga þá ályktun, hve mikils
vert það er, að áfram sé
stefnt að því að hafa ríkis-
reksturinn hallalausan. í því
sambandi má minna á það;
að afgreiðsla núgildandi fjár
laga er í hæpnasta lagi og
lítið má út af bera ef ekki á
illa að fara. Þó hefði hún
orðið stórum ógætilegri, ef
ekki hefði notið við frábærra
einbeitni fjármálaráðherrans,
en hann hótaði afsögn sinni,
ef sá háttur væri upp
tekinn. Núverandi fjármála-
ráðherra sýndi þá, hve traust
og einbeittlega hann heldur
á málum, enda hefði hann
ekki ella náð þeim glæsilega
árangri, er fjármálastjórn
tveggja seinustu ára ber svo
glöggt vitni um.
Raddir nábúcmna
Alþýðublaðið ræðir í gær
um þau ummmæli Maliks, að
raunverulega sé þriðja heim-
styrjöldin skollinn á. Það seg
ir:
„Jakob Malik, aðalfulltrúi
Rússlands á þingi Sameinuðu
þjóðanna í París síðan Andrei
Vishinsky hvarf þaðan heim
nokkru eftir áramótin, er sagð
ur hafa látið sér þau orð um
munn fara á síðasta fundi
þingsins, í fyrradag, að þriðja
heimsstyrjöldin væri þegar
skollin á. Að sjálfsögðu hefir
hann ekki sagt þetta frá eigin
brjósti frekar en annað. Full-
trúar Rússlands úti um heim
eru ekki vanir því, að vera ó-
gætnir í orðum. Þeim þykir
vissara að vita stjórn sína á
bak við sig. Það er því lítill
efi á því, að hann hafi með
umræddum orðum látið í ljós
álit sovétstjórnarinnar.
Hér skal ekkert um það
sagt, hversu rétt orð Maliks
reynast. En skyldi framtiðin
leiða það í Ijós, að þriðja heims
styrjöldin hefði raunverulega
verið byrjuð, þegar hann tal-
aði þau, — hverjum ætti mann
kynið þá styrjöld þá að þakka,
ef svo mætti að orði kveða?
Varla getur Malik átt við ann
að en styrjöldina í Kóreu, sem
nú er búin að standa hálft ann
að ár og margir að vísu hafa
óttazt, að væri upphaf þriðju
heimsstyrjaldarinnar. En hver
byrjaði þann leik? Hver getiir
neitað því, svo vafalausar upp-
lýsingar, sem fyrir liggja um
upphaf hans, að það voru hand
bendi Rússlands í Norður-
Kóreu, sem með árásinni á
Suður-Kóreu settu morðtólin
í gang?“
Alþýðublaðið segir að lok-
um, að vesturveldin muni
gera sitt til þess að koma á
friði í Kóreu. En til þess þurfi
líka viija hjá Rússum og fylgi
ríkjum þeirra og ummæli
Maliks geti bent til þess, að
sá vilji sé ekki jafnmikill og
stundum sé af látið.
Innflutningur
dráttarvéla
Flestum bændum mun það
kunnugt, að innflutningur
hjóladráttarvéla til landbúnað-
arstarfa hefir nú verið gefinn
frjáls.
Nær 450 bændur höfðu óskað
eftir því við Úthutunarnefnd
jeppabifreiða, að þeir fengju
leyfi fyrir kaupum á hjóladrátt
arvél á þessu ári. Margir þess-
ara bænda tilgreindu hvaða teg
und dráttarvéla þeir vildu helzt
fá, svo og hvaða hjálpartæki
þeir vildu fá meff þeim.
Þar sem innflutningur um-
ræddra véla er nú frjáls, þá er
e.t.v. réttara að vekja athygli
bænda á því, að Úthlutunar-
nefnd jeppabifreiða mun á eng
an hátt geta orðið milliliður á
milli innflytjenda og kaupenda
dráttarvélanna. Þess vegna
þurfa þeir bændur, er hugsa
sér að kaupa dráttarvélar eða
hjálpartæki með þeim, að
panta að nýju, enda þótt þeir
hafi sent pöntun til Úthlutun-
arnefndar.
Þar sem afgreiðslufrest-
ur slíkra stærri véla, mun
vera nokkuð langur, þá ættu all
ir bændur, er vilja fá sér slík
tæki, aö bregða skjótt við og
senda pöntun til þess innflytj-
anda, er söluumboð hefir hér á
landi, fyrir þá vél, er þeir vilja
eignast.
Eins og allri aðstöðu er farið
á landi voru, er e.t.v. þægilegast
fyrir væntanlega kaupendur, að
snúa sér til síns kaupfélags með
pantanir sínar, i stað ,þess að
hver einstakur bóndi sendi
pöntun til innflytjanda vél-
anna.
Þeir bændur, sem hafa eigi
enn ráðið við sig, hvaða tegund
véla þeir vilja helzt kaupa, ættu
að leita álits verkfæraráðunaut
ar Búnaðarfélags Islands, hr.
Einars Eyfells, er mun að sjálf-
sögðu gefa allar upplýsingar,
sem óskað er eftir.
Dráttarvélar og þau hjálpar-
tæki, sem þyrftu að kaupast
með vélunum, ef þær eiga að
koma að fullu gagni, kosta mik-
ið fé. Mjög er hæpið, að meðal-
búið á landi voru geti staðið
straum af þeim vélakosti, er
bændur girnast og þurfa, ef vel
á að vera. Þess vegna er hin
mesta nauðsyn, að bændur at-
hugi gaumgæfjlega, að hvað
miklu leyti hægt er að eiga vél-
ar og hjálpartæki í félagi.
Þeim, er þekkja til starfa á
íslenzkum sveitaheimilum, er
það vel ljóst, að félagseign vél-
anna er nokkrum vandkvæðum
bundin, því viss störf bera að
á sama tíma, á hverjum bæ, s.s.
heyþurrkun og heimflutning-
ur á heyi. Reynslan mun því
verða sú, að félagseign fleiri
bænda um sjálfa vélina verður
erfiðleikum undirorpin.
Aftur á móti er ekki sjáan-
legt, að neitt sé því til fyrirstöðu
að bændur eigi ýms hjálpartæki
í félagi, 2 eða fleiri, eftir stað-
háttum. Má þar nefna plóga,
herfi, áburðardreifara, sánings
og upptökuvélar o.fl. o.fl.
Að undanförnu hafa flestir
bændur, ef ekki allir, fengið
sláttuvél með hverri drátarvél.
Þetta virðist vera fullkomið ó-
hóf. Þar sem ekki er því lengra
á milli bæja, ættu hverjir 2—3
bændur hæglega að geta átt
sláttuvélina í félagi. Því sjaldn
ast stendur á miklu hvern
klukkutímann slegið er.
Til þess aö félagseign hjálpar
tækja geti orðið að fullu gagni,
(Framhald á 6. síðul